Spis treści
- Król zmienił trasę do Warszawy i zatrzymał się w Kutnie
- Pałac Saski w Kutnie - ważny zabytek architektury drewnianej
- Na dachu „siedział” orzeł z rozpostartymi skrzydłami
- W pałacu nocował Napoleon Bonaparte
- Pogmatwane losy zabytku: przebudowy na sklepy, warsztaty i mieszkania
- Kutno w końcu przejęło zrujnowany pożarem pałac
- Metamorfoza na plus i nagroda w konkursie Modernizacja Roku
- Inne „Metamorfozy na Plus”. Zobacz najbardziej spektakularne przemiany!
Król zmienił trasę do Warszawy i zatrzymał się w Kutnie
W 1749 roku król August III zmienił ustaloną drogę, wiodącą z Drezna przez Wrocław – Wieruszów – Widawę – Piotrków – Ujazd – Rawę do Warszawy, na trasę biegnącą przez Kargową i Poznań i dalej do Warszawy starym średniowiecznym szlakiem, na którym leżało Kutno. To początek historii, dzięki której w Kutnie wybudowało niewielki pałac zwany pałacem pocztowym króla Augusta III. Po zmianie trasy przejazdu z Drezna do Warszawy dwór królewski potrzebował miejsc do noclegu i odpoczynku. Między Poznaniem a Warszawą konieczne stało się wystawienie nowych stacji postojowych, których wybudowanie zaproponowano w Kleczewie i Kutnie. Propozycję tę przedłożył kapitan Johan Martin Walter, który był projektantem i budowniczym pałacu.
Budynek wzniesiono w 1750 roku jako jeden z elementów wielkiego przedsięwzięcia budowy nowego traktu łączącego dwie stolice: Drezno i Warszawę. Pałac zaprojektowano w duchu saskiego baroku drezdeńskiego według projektu Johana Martina Waltera.
- Czytaj też: Zwołano okrągły stół w sprawie odbudowy Pałacu Saskiego. Do kogo będzie należeć ostatnie słowo?
– W cyklu „Metamorfozy na Plus” prezentujemy przedsięwzięcia, dzięki którym zapomniane historyczne obiekty i wnętrza otrzymują drugie życie za sprawą pasjonatów, racjonalnych biznesmenów, rzetelnych samorządowców, czy wreszcie – niespokojnych dusz... Wszyscy oni ożywiają dzięki swoim wizjom dorobek umysłów i rąk pokoleń architektów, inwestorów i budowniczych, którzy na placu budowy zostawili przed laty nadzieję, że ich dzieło ucieszy w odległej przyszłości jeszcze niejedno oko…
Pałac Saski w Kutnie - ważny zabytek architektury drewnianej
Pałac Saski w Kutnie to jeden z najważniejszych zabytków architektury drewnianej regionu łódzkiego, niepowtarzalny świecki budynek o konstrukcji szachulcowej, cenny dla szeroko pojętej kultury polskiej i europejskiej.
Obszerną historię tego miejsca znajdziemy w materiale dr. Piotr A. Stasiaka, który opisuje historię tego miejsca aż do czasów współczesnych. Jak pisze, budowę pałacu powierzono kapitanowi Johanowi Walterowi, który już w 1748 roku otrzymał wynagrodzenie 120 talarów za wykonanie projektów, co pozwoliło dwa lata później przystąpić do budowy. Koszty budowy stanowiły około 5000-6000 talarów. Przy wznoszeniu pałacu zaangażowano głównie niemieckich rzemieślników, a prace wykonywano w szybkim tempie.
Pałac zaprojektowano w duchu saskiego baroku, na planie prostokąta z dwoma krótkimi skrzydłami bocznymi, zaakcentowanymi ryzalitami w elewacji frontowej oraz trzecim ryzalitem po środku, wysuniętym analogicznie od strony wewnętrznej. Całość wzniesiona została z tzw. pruskiego muru, czyli konstrukcji ryglowo-szachulcowej z odsłoniętym szkieletem; elewacje pawilonów w całości pokryte były tynkiem.
Część południową prostokątnej, ogrodzonej drewnianym parkanem działki o wymiarach 110 na 50 m zajmował pałac z dziedzińcem. W części północnej miał znajdować się ozdobny ogród z uprawnymi grządkami i drzewami owocowymi o symetrycznej kompozycji podkreślającej oś widokową, który jednak prawdopodobnie nie został zrealizowany. Na linii skrzydeł bocznych pałacu usytuowano mieszkalne oficyny. W dalszej części działki, po stronie północnej prawdopodobnie znajdowała się wozownia od zachodu, a po wschodniej stronie kuchnia.
Na dachu „siedział” orzeł z rozpostartymi skrzydłami
Korpus główny, skrzydła boczne oraz pawilony przykrywały dwuspadowe dachy z poszyciem z gontów. W partii ryzalitu środkowego zastosowano dach łamany, zwieńczony (niedochowanym do naszych czasów) orłem o rozpostartych skrzydłach. Do pożaru znajdował się w tym miejscu ażurowy cokół wykonany z drewna, który wieńczyła jeszcze w latach 50. XX wieku korona królewska, wykonana ok. 1917 roku. Nad wejściem od strony traktu znajdował się zwieńczony wazą tympanon. W połaciach dachu nad skrzydłami oraz pawilonami bogato zdobione mansardy i lukarny oświetlały izby znajdujące się na poddaszach.
- Polecamy: Pałac Brühla w Warszawie czeka na odbudowę z Pałacem Saskim. W budynku będzie obradować Senat RP
W pałacu nocował Napoleon Bonaparte
Po śmierci Augusta III pałac pocztowy stał się własnością właścicieli miasta, ale nie są znane okoliczności i warunków, na jakich do tego doszło, bowiem jeszcze wg dokumentu z 1772 roku stan prawny nie był uregulowany.
Nowi właściciele dokonali pod koniec XVIII wieku lub na początku XIX wieku szeregu przebudów pałacu. Wydłużono wówczas zachodnie skrzydło i poszerzono korytarze od strony dziedzińca.
Jak pisze dr Stasiak, z tym okresem wiąże się pobyt w pałacu saskim cesarza Napoleona Bonaparte, który był w Kutnie 11 grudnia 1812 roku w towarzystwie marszałka Armanda Caulaincourta podczas odwrotu z Rosji. Postój spowodowany był uszkodzeniem sań, a cesarz został podjęty obiadem, wyjechał z Kutna pod urokiem gościnności żony podprefekta. Epizod francuski utrwalił się w świadomości mieszkańców, bowiem budynek ten znany był jeszcze w okresie międzywojennym jako „dom napoleoński” bądź „francuski”.
Pogmatwane losy zabytku: przebudowy na sklepy, warsztaty i mieszkania
Potem losy pałacu były już bardzo pogmatwane. Ostatni dziedzic miasta Kutna, Witold Mniewski w 1866 roku sprzedał nieruchomość cukiernikowi Antoniemu Herde za 6000 rb. W kolejnych latach następowały dalsze transakcje sprzedaży i dzielenia budynku i działki na mniejsze części. W 1921 roku podzielono pałac definitywnie na dwie nieruchomości, ale w ciągu następnych kilku lat nastąpiły dalsze podziały. Od 1866 roku do 1937 roku należał do 12 właścicieli, w tym do kilku jednocześnie. Odkąd budynek wielokrotnie zmieniał właścicieli, jego wnętrza przerabiane były na sklepy, warsztaty i mieszkania. Przerabiany wielokrotnie, zatracił swój pierwotny charakter. Remontowano go już w 1876 i 1879 roku, a elewacje zmieniano w związku z przystosowywaniem do celów handlowych w latach: 1932, 1937 i 1939 (przebijano wejścia i wystawy sklepowe od strony południowej i wschodniej).
Po II wojnie światowej budynek został objęty ochroną konserwatorską. Do rejestru zabytków, jako dobro kultury, został wpisany 11 lipca 1967 roku.
Kutno w końcu przejęło zrujnowany pożarem pałac
W grudniu 1990 roku Miasto Kutno wykupiło część zachodnią zajazdu. Od 1995 roku czyniono starania o przejęcie pozostałej części na własność miasta. Od 2000 roku trwały próby w sprawie uregulowania stanu prawnego, które ostatecznie udało się sfinalizować dopiero w czerwcu 2011 roku, bo w 2004 roku zgłosiło swoje prawa 6 spadkobierców do części narożnej zajazdu. Jak dowodzi dr Stasiak, prace nad uporządkowaniem stanu prawnego nabrały szczególnego znaczenia po zniszczeniu części zabytkowego pałacu w pożarze 19 stycznia 2003 roku. 2 czerwca 2011 roku zajazd w całości stał się własnością Miasta Kutno.
Metamorfoza na plus i nagroda w konkursie Modernizacja Roku
W 2022 roku pałac po renowacji zdobył Nagrodę Głównego Inspektora Nadzoru budowlanego 2022 w konkursie - Modernizacja roku 2022.
Wcześniej, bo w 2017 roku, w drodze przetargu nieograniczonego wyłoniono pracownię projektową, która opracowała kompletną wielobranżową dokumentację projektową dla zadania inwestycyjnego pn.: „Rewaloryzacja zespołu Pałacu Saskiego w Kutnie”.
Projekt wykonała Pracownia Projektowo-Usługowa MAGBUD Bogdan Krawczyk z Kutna we współpracy z zespołem projektantów z Krakowa w tym: mgr inż. arch. Łukaszem Krajewskim oraz mgr inż. arch. Magdaleną Krajewską. Wykonawcą tego wyjątkowego zadania została firma Przedsiębiorstwo Budowlane KROL Sp. z o.o. sp.k. z siedzibą w Kłodawie. Prace budowlane związane z odbudową Pałacu Saskiego w Kutnie prowadzono od 28 marca 2019 roku do 28 listopada 2022 roku. Zakres prac objął rozbudowę, remont, przebudowę i częściową odbudowę Pałacu Saskiego, remont i przebudowę budynku Ratusza Miejskiego, budowę pawilonu ekspozycyjnego, budowę łącznika północnego – ekspozycyjnego, łącznika wschodniego – wejściowego oraz łącznika podziemnego, wykonanie przyłączy sieciowych dla wszystkich wymienionych obiektów oraz zagospodarowanie terenu. Oczywiście wszystkie prace budowlane przy zabytku realizowane były pod nadzorem konserwatora zabytków. Kosztowały prawie 36 mln zł.
Inne „Metamorfozy na Plus”. Zobacz najbardziej spektakularne przemiany!
W naszym cyklu „Metamorfozy na Plus” odwiedzamy miejsca, w których współcześni wizjonerzy i inwestorzy przywracają do świetności dorobek swoich poprzedników. Do tej pory zwróciliśmy uwagę m.in. na takie obiekty jak odrestaurowane dworce kolejowe, pałace, dworki, budynki fabryczne, świątynie, kamienice i domy jednorodzinne.
Chcesz zobaczyć więcej niezwykłych przemian budowli z całej Polski? Poznaj inne artykuły z cyklu „Metamorfozy na Plus”.
