Plac Wolnica w Krakowie

Zadaniem konkursowym było stworzenie przestrzeni odpowiadającej potrzebom mieszkańców i turystów. Zwyciężyli architekci z Biura Projektów Lewicki Łatak. Projekt zakłada przykrycie placu drewnianym pokładem wraz z elementami małej architektury. Debata na temat zagospodarowania placu zakończy trwającą wystawę prac finałowych.

16.02.2010 / godz. 15.00 / Kraków
Debata z autorami i sędziami o zagospodarowaniu Placu Wolnica

Wystawę pokonkursową można oglądać codziennie w holu kamiennym Magistratu (Plac Wszystkich Świętych 3-4).

Na wystawie prace laureatów konkursu tj. koncepcja Biura Projektów Lewicki Łatak (nagroda główna), pracowni Bartłomiej Nawrocki Josef Kiszka (2. nagroda) oraz spółek Projekt Praga i UCEES (wyróżnienia), a także wybrane projekty z 37 prac dopuszczonych do ostatecznej rywalizacji.

Zwycięska praca wzbudziła uznanie za pomysł przykrycia placu drewnianą podłogą, nawiązującą do tradycji folkloru miejskiego. W uzasadnieniu jury podkreśliło, że „nagrodę przyznano za oryginalne rozwiązanie nawierzchni placu w postaci dylowiny – masywnej, drewnianej posadzki, która nawiązuje zarówno do historii miasta (średniowieczne drewniane bruki i krawężniki), jak i posiada związek znaczeniowy z Muzeum Etnograficznym, mieszczącym się w budynku Ratusza. Nieco ludyczna w wyrazie, nawiązująca do tradycji folkloru miejskiego drewniana podłoga placu Wolnica zapewnia mu ciepło, ludzką skalę i umożliwia organizację na jego płycie wielu imprez i wydarzeń, o zróżnicowanym charakterze”.

Dylowina
Lokalny, ludowy, ludyczny.

Między ulicami Krakowską a Bożego Ciała i Św. Wawrzyńca, od kładki na Wiśle w kierunku Stradomia – takie jest położenie placu Wolnica.
To dawny rynek Kazimierza, lokalne centrum miasta.

Szlachetna forma wnętrza zdefiniowana jest przez jego wymiary, kształt poziomy i dwie dominanty − budynek dawnego ratusza i bryłę kościoła Bożego Ciała. Plac opada łagodnie w kierunku wschodnim, podczas gdy jego zachodnia krawędź jest niemal zupełnie pozioma. Najniżej położonym punktem jest południowo-wschodni narożnik, znajdujący się ok. 1,4 m poniżej krawężnika jezdni ul. Krakowskiej. Tak niewielkie nachylenie − nieprzekraczające 1,5% − sprzyja spacerom, aranżacjom dla wydarzeń czasowych, ułatwia spływ deszczówki i pozwoli na swobodne korzystanie z całej powierzchni ograniczonej jezdniami przez osoby starsze i niepełnosprawne po likwidacji drobnych utrudnień − nierówności i krawężników.

Jan Gehl zaleca badania strumieni ruchu pieszych: zdjęcie satelitarne placu Wolnica pokazuje ślady przejść po przekątnej − z południowego zachodu w stronę kościoła Bożego Ciała i od północnego zachodu w kierunku ulic Bocheńskiej, Mostowej i Bonifraterskiej. Zwłaszcza ten drugi przebieg zyska na znaczeniu po realizacji pieszo-rowerowej kładki przez Wisłę, projektując Wolnicę trzeba o tym pamiętać.

Proponujemy rozpostarcie miejskiej podłogi na powierzchni o płynnym rzucie i przekroju, wpisaną w obecne ukształtowanie terenu, w pełnym obrysie wyznaczonym przez jezdnie otaczających ulic i uformowaną w sposób odpowiadający potrzebom obecnych i przyszłych użytkowników.

Najwłaściwszym materiałem dla tego miejsca − z uwagi na jego walory użytkowe, historyczne uwarunkowania oraz wymaganą jakość przestrzeni publicznej − jest drewniana podłoga. Podłogę tę wykonamy z drewna odpowiedniego dla przyszłego sposobu użytkowania miejsca. Dla zastanych lokalnych warunków klimatycznych i z uwagi na jego cechy funkcjonalne sugerujemy twarde drewno egzotyczne, tekowe. Drewno będzie przygotowane w postaci tarcicy blokowo ciętej, ryflowanej wierzchem dla zabezpieczenia przed poślizgnięciem i układanej na konstrukcji z tworzywa sztucznego. Proponujemy deski o pokaźnych rozmiarach (grubość 52 mm, szerokość 200-600 mm, długość − do 12 m).

Wysoka jakość tego materiału jest oczywista i adekwatna do rangi placu Wolnica. Warto ponieść niemałe (acz jednorazowe) nakłady na realizację takiego założenia. Dla obniżenia kosztu inwestycji sugerujemy wykonanie minimalnej podbudowy wykorzystującej konsolidację gruntu pod obecną nawierzchnią, rezygnację z instalacji kanalizacji deszczowej i zastosowanie naturalnej infiltracji wód opadowych przez ażurową konstrukcję podłogi, warstwy przepuszczalne aż do poziomu wód gruntowych. Lekka nawierzchnia ułatwi przyszłe badania archeologiczne i ewentualną możliwość realizacji budowli podziemnych. Rozłożymy deski na przygotowanym podłożu, jak domownicy szykowali dylowinę przed wiejskim weselem; stworzymy przestrzeń dla zabaw, rekreacji i imprez plenerowych dla lokalnej społeczności.

Drewno w tym miejscu ma długą tradycję: wystarczy wspomnieć o drewnianych nawierzchniach ulic w czasach Kazimierza Wielkiego... wieki później, pod numerem 7 (na rogu ul. Św. Wawrzyńca) mieścił się Skład desek i materyału rżniętego I. B. Luxenberg’a. Wolnica stanie się miejskim salonem, wykonanym z materiałów ekskluzywnych, o najwyższym standardzie. Na powierzchni placu można będzie spacerować, grać i bawić się, tańczyć, siedzieć, kłaść się. Trudno o materiał przyjemniejszy w obcowaniu niż drewno.

Szukając punktu wyjścia dla projektowania wyposażenia placu odwołaliśmy się do obrazów pochodzących z kultury ludowej. Dla realizacji mebli miejskich wykorzystamy współcześnie dostępne technologie: ławki i siedziska zostaną narysowane zgodnie z zasadami ergonomii, wygodne zarówno dla 5-centylowej kobiety i 95-centylowego mężczyzny.

Podstawowym elementem wyposażenia placu będzie ławka − ‘sterta zesztaplowanych desek’, przechodząca w szklaną latarnię, element systemu informacji wizualnej i nośnik reklamy zewnętrznej. Na swojej długości ławka zmieni kąt nachylenia siedziska i oparcia, oferując możliwość różnego siadania − aż po dalekie pochylenie pleców. Stojak dla rowerów skonstruowany będzie na analogicznej zasadzie, podobnie zbudujemy też podstawę fontanny z rzeźbą Bronisława Chromego.

Tymczasowe kramy dla organizacji imprez plenerowych rozstawiane będą w rytmie wyznaczonym przez podziały podłogi. Pod nią przeprowadzone zostaną linie rozprowadzające media (woda, energia elektryczna) w przestrzeni placu. Oprócz stojących latarni, dla oświetlenia placu i iluminacji jego pierzei proponujemy także lampy montowane na fasadach kamienic otaczających wnętrze. W południowo-zachodniej części placu, przy wejściu od strony ul. Krakowskiej ustawiona zostanie makieta placu dla osób niewidomych i niedowidzących.

Zachowamy większość istniejących drzew, zgodnie z przeprowadzoną inwentaryzacją oraz oceną stanu zdrowotnego poszczególnych egzemplarzy.
W południowo-wschodnim narożniku placu, w sąsiedztwie fontanny sugerujemy dodanie jednego klonu srebrzystego, drzewa z gatunku najliczniej na placu reprezentowanego. Drzewa będą wyrastały z przerw w płaszczyźnie podłogi, a u ich podnóża posadzimy barwinek.

Dylowina to płaszczyzna spotkań i miejsce dla ludzkich aktywności − odpoczynku, czasu wolnego i zabawy, krakowski odpowiednik plateau Beaubourg czy molo w Sopocie. Przestrzeń dla kontaktów między ludźmi, fizyczna postać tablicy głównej facebook’a.

Zespół autorski: Biuro Projektów Lewicki Łatak

autorzy: Piotr Lewicki, Kazimierz Łatak
współpraca: Karol Ciepliński, Mateusz Manecki, Michał Rokita
model komputerowy: Łukasz Kępski
wizualizacje: Rafał Barnaś
konsultacje historyczne: Barbara Zbroja

CZYTAJ TAKŻE>> Matryca tożsamości