Parę lat temu ukazała się drukiem, w książkowej formie, rozprawa doktorska Artura Jasińskiego zatytułowana Architektura w czasach terroryzmu. Miasto – przestrzeń publiczna – budynek (recenzja „A-m” 7/2013). Rok 2016 przyniósł kolejną pracę autora – Architektura i urbanistyka Izraela to dysertacja habilitacyjna. Publikacja została wydana przez Krakowską Akademię im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego, gdzie architekt prowadzi działalność dydaktyczną. Konflikt izraelsko-palestyński – przywoływany w rozprawie doktorskiej – stanowi łącznik obu książek, choć w tej ostatniej jest tylko jednym z wielu tematów, wcale nie najważniejszym.
Siedem kolejnych rozdziałów poświęconych jest urbanizacji i architekturze w ujęciu historycznym od końca XIX wieku, przez lata międzywojenne (w naszym rozumieniu pojęcia międzywojnia), nowe otwarcie po roku 1948, czyli po utworzeniu państwa Izrael, i dalej zmiany, które nastąpiły po wojnie sześciodniowej (1967), aż po początki bieżącego tysiąclecia. Osobny rozdział dotyczy fenomenu Jerozolimy, co nie dziwi, jeśli weźmiemy pod uwagę starożytną genezę oraz rolę tego miasta w cywilizacji żydowskiej, chrześcijańskiej i muzułmańskiej. Zgoła odmienna jest opowieść o Tel Awiwie, mieście nowym, o historii – w nie do końca prawdziwym uproszczeniu – niewiele ponad stuletniej. Tel Awiwowi autor poświęca rozdział dotyczący głównie początku XX wieku i epoki Brytyjskiego Mandatu Palestyny (lata 1922-1948). Miasto słynie z architektury modernistycznej, działali tu liczni architekci europejscy, czy to uciekinierzy z nazistowskich Niemiec, czy pełni zapału syjoniści przybywający, by budować własne państwo. Dziś White City of Tel Aviv – wpisane w roku 2003 na listę światowego dziedzictwa UNESCO zgromadzenie budynków i budowli powstałe w okresie i stylistyce Bauhausu – jest jedną z atrakcji turystycznych Izraela. Co istotne, w swojej pracy Artur Jasiński zajmuje się także osadnictwem palestyńskim – arabskimi wioskami i dzielnicami miast. Współżycie, rywalizacja i walka między ludnością żydowską i arabską sięgają czasów biblijnych i znajdują swoje odwzorowanie w przestrzeni w wymiarze zajmowania terytoriów, typologii osadnictwa i charakterze substancji budowlanej. Wobec kwestii tego odwiecznego sporu autor stara się zajmować pozycję neutralną. Ta naukowa praca nie jest książką łatwą, do szybkiego przeczytania. Gęsto w niej od faktów, danych, liczb i statystyk. Mnożą się nazwiska i daty, nazwy geograficzne, fachowe pojęcia i przypisy. Liczne ilustracje czarno-białe i kolorowe (w większości autorstwa samego Jasińskiego) zachęcają jednak do choćby pobieżnego przejrzenia i analizy. Nieco drażnią anglicyzmy przytaczane z nie zawsze zrozumiałych powodów (bo czy synagoga w Pesht, na Węgrzech nie jest po prostu synagogą w Peszcie?). Izrael to częsty cel podróży Polaków, zainteresowanych kulturą i poszukujących źródeł naszej cywilizacji, zarówno nowo-, jak i starotestamentowej. Warto więc sięgnąć po książkę krakowskiego architekta, by spróbować zrozumieć współczesne państwo izraelskie także poprzez historię jego architektury i urbanistyki, które tak ściśle wiążą się z losami tego specyficznego miejsca na Ziemi.
