Spis treści
- Park Śląski chce wykreślenia Hali Kapelusz z rejestru zabytków. Sam wnioskował o wpis
- "Nie ma najmniejszej wątpliwości, iż mamy do czynienia z obiektem najwyższej klasy"
- "Dziedzictwo Jerzego Gottfrieda znika bezpowrotnie"
- Czy jest szansa na zachowanie wartości Kapelusza w obliczu tańszego remontu i wykreślenia Hali z rejestru?
- W Parku Śląskim znajdują się już wzorcowo zmodernizowane budynki. "Niestety są to przykłady odosobnione"
- Będzie wpis do rejestru dla całości założenia Parku Śląskiego?
Park Śląski chce wykreślenia Hali Kapelusz z rejestru zabytków. Sam wnioskował o wpis
Hala Kapelusz w Parku Śląskim w Chorzowie od lat stoi zamknięta i niszczeje. Niemal dekadę temu, na wniosek zarządcy, obiekt został wpisany do rejestru zabytków. Dziś zarządca - Park Śląski - wnioskuje o jego usunięcie z rejestru, by obniżyć koszty remontu (szacowane przez Park na ok. 100 mln zł), które obecnie przekraczają jego możliwości finansowe. Można się spodziewać, że z obniżeniem kosztów wiązałyby się kompromisy dotyczące jakości materiałów i wykonania. W efekcie prawdopodobnie ucierpiałby historyczny budynek - jeden z najbardziej rozpoznawalnych i charakterystycznych w obrębie Parku, bezcenny Kapelusz.
Zobacz także: Park Śląski i jego modernizm. Mozaiki, rzeźby i budynki z PRL-u, które trzeba zobaczyć w Chorzowie
Wniosek o wykreślenie z rejestru odrzucił już Śląski Wojewódzki Konserwator Zabytków, a od tej decyzji Park odwołał się do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Ministerstwo wydało decyzję negatywną, a ostatnio Park złożył odwołanie - sprawa jest w toku.
Sytuacja Hali wystawienniczej Kapelusz rozbudziła na nowo dyskusję o stanie całego Parku Śląskiego i sposobu zarządzania dziedzictwem powojennego modernizmu, które znajduje się tu w postaci świetnych realizacji czołowych architektów związanych z Górnym Śląskiem.
O Kapelusz i stan architektury w Parku Śląskim zapytaliśmy Instytut Dokumentacji Architektury Biblioteki Śląskiej - współinicjatora wpisu do rejestru zabytków innego górnośląskiego powojennego założenia - dzielnicy sanatoryjno-uzdrowiskowej Ustroń-Zawodzie wraz ze słynnymi Piramidami.
i
"Nie ma najmniejszej wątpliwości, iż mamy do czynienia z obiektem najwyższej klasy"
— mówi nam o Kapeluszu prof. dr hab. inż. arch. Magdalena Żmudzińska-Nowak, Kierownik Instytutu Dokumentacji Architektury Biblioteki Śląskiej.
„Kapelusz” łączy w sobie awangardową konstrukcję założonej na eliptycznym planie hali i finezyjną formę wielkopowierzchniowego zadaszenia. Hala „Kapelusz” jest bezcennym dziedzictwem architektury górnego Śląska okresu późnego modernizmu - ze względu na osoby jej twórców, awangardową konstrukcję i formę, a także niepowtarzalny detal w postaci ciągu fantazyjnych „powiekowych” okien.
Dzisiejszy Kapelusz zaprojektował architekt Jerzy Gottfried we współpracy z konstruktorem Włodzimierzem Feiferkiem. Byli oni również autorami pierwszej Hali Kwiatów, która stała tu wcześniej i wyglądała nieco inaczej - w 1982 roku jej dach pochłonął pożar, a potrzebę odbudowy wykorzystano na dodatkowe przekształcenia. Dach wiszący samosprężony - specyficzna konstrukcja Kapelusza oparta na parabolicznych łukach i stalowych linach przecierała szlaki w Polsce. Użyto jej pierwszy raz w kraju; była odporna na skutki eksploatacji górniczej i tania, a do tego nie wymagała żadnych dodatkowych podpór zabierających przestrzeń wewnątrz Hali.
"Dziedzictwo Jerzego Gottfrieda znika bezpowrotnie"
Jerzy Gottfried jest autorem ogromnej liczby znakomitych realizacji architektonicznych, w tym licznych hal sportowych, między innymi w Opolu, Sosnowcu, Jastrzębiu oraz innych, które pozostały w sferze projektów jak hala w Bielsku, Bytomiu czy Dąbrowie Górniczej. Są to projekty awangardowe, porównywalne z osiągnięciami światowymi swojego czasu — mówi prof. Żmudzińska-Nowak.
Choć dorobek Gottfrieda uznaje się za wybitny, wciąż nie obejmuje się go należytą opieką - w efekcie dziś możemy podziwiać coraz mniej jego dzieł. Dotyczy to również jego projektów znajdujących się w obrębie Parku Śląskiego.
Listen to "Okna - Plastikowe czy drewniane? MUROWANE STARCIE" on Spreaker.Dziedzictwo Jerzego Gottfrieda znika jednak bezpowrotnie, by wymienić tylko znakomity biurowiec DOKP w Katowicach wyburzony w 2015 roku, rozebraną i całkowicie przebudowaną halę w Jastrzębiu, a w obrębie Parku Śląskiego praktycznie nieistniejące już założenie Ośrodka Postępu Technicznego. Jerzy Gottfried był twórcą założenia urbanistycznego OPT oraz autorem awangardowych zespołów pawilonów: A (wyburzone) oraz CG (obecnie w stanie katastrofalnym). Warto wspomnieć także, iż OPT było swoistą wystawą awangardowej architektury - autorami pozostałych pawilonów byli tacy twórcy jak Henryk Buszko, Aleksander Franta, Zygmunt Winnicki i inni.
Czy jest szansa na zachowanie wartości Kapelusza w obliczu tańszego remontu i wykreślenia Hali z rejestru?
Prof. Żmudzińska-Nowak nie ma wątpliwości:
Dążenie do wykreślenia obiektu z rejestru zabytków świadczy o braku poszanowania dla tego ikonicznego obiektu, ale także o niezrozumieniu idei ochrony — wyjaśnia. — Wpis do rejestru zabytków jest formą ochrony prawnej, która nie tylko nie blokuje prac remontowych i modernizacyjnych lecz dodatkowo zapewnia profesjonalny i kompetentny nadzór konserwatorski nad tymi pracami. Ponadto wpis daje wiele możliwości aplikowania odofinansowanie ze źródeł zewnętrznych, a wnioski takie z pewnością zostaną wsparte przez Śląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.Jestem przekonana, że oszczędnościowe warianty działania doprowadzą do sytuacji, w której Kapelusz podzieli los swojej starszej siostry - rozebranej i całkowicie przebudowanej hali widowiskowo-sportowej w Jastrzębiu lub też zupełnie przestanie istnieć.
i
W Parku Śląskim znajdują się już wzorcowo zmodernizowane budynki. "Niestety są to przykłady odosobnione"
Działań zarządcy Parku Śląskiego wobec dziedzictwa powojennego modernizmu nie można mimo wszystko ocenić jednoznacznie źle. Niektóre ze znajdujących się tu budynków wyremontowano we współpracy z Konserwatorem, a efekt jest więcej niż zadowalający.
Jako przykłady dobrych praktyk podać należy takie jak remont i rozbudowę Planetarium czy konserwację rzeźb parkowych. Podkreślić trzeba, że obiekty te znajdują się w rejestrze zabytków, a prace prowadzone były pod opieką konserwatorską i mogą stanowić przykład wzorcowo przeprowadzonych działań konserwatorskich i modernizacyjnych — zaznacza Prof. Magdalena Żmudzińska-Nowak. — Niestety są to przykłady odosobnione. Podejście do dziedzictwa architektury i urbanistyki Parku Śląskiego przez jego zarządców ocenić trzeba bardzo źle. Założenie parkowe traci swoją integralność, poszczególne obiekty architektoniczne niszczeją lub są całkowicie przekształcane, jak na przykład restauracja „Parkowa”, „Stylowa”, stacje kolejki linowej i wąskotorowej, pierwotny „ogród japoński” i wiele innych czy zupełnie też zupełnie zdemolowane - jak między innymi wspomniane już założenie OPT.
Będzie wpis do rejestru dla całości założenia Parku Śląskiego?
Instytut planuje działania zmierzające do objęcia ochroną całego Parku. Osiągnięcia w tym względzie już ma - i to duże.
Instytut Dokumentowania Architektury Biblioteki Śląskiej jest współinicjatorem wpisu zespołu sanatoryjno-uzdrowiskowego Ustroń-Zawodzie do rejestru zabytków. To w IDA BŚ, we współpracy z Wydziałem Architektury Politechniki Śląskiej, powstało „Studium konserwatorsko-historyczne dzielnicy Zawodzie w Ustroniu”, które pozwoliło na ocenę wartości Zawodzia oraz dokładne wyznaczenie granic tego założenia.
Dokładna analiza Parku Śląskiego już powstała i trafiła na biurko Konserwatora Wojewódzkiego.
Szczegółowe opracowanie badawcze obejmujące analizę przekształceń, waloryzację oraz analizę stanu ochrony konserwatorskiej całego obszaru Parku Śląskiego zostało wykonane w bieżącym roku w ramach pracy magisterskiej przez panię mgr inż. arch. Patrycję Czubaj na Wydziale Architektury Politechniki Śląskiej pod moją opieką promotorską. To jedyne tak szczegółowe i całościowe opracowanie badawcze ukazujące zarówno niezwykłe wartości Parku Śląskiego jak i skalę zaniedbań, zniszczeń oraz zagrożeń, szczególnie w zakresie zawłaszczania obszaru pakowego przez budownictwo deweloperskie. Opracowanie zostało już zaprezentowane Śląskiemu Wojewódzkiemu Konserwatorowi Zabytków i spotkało się z bardzo pozytywnym przyjęciem. Instytut Dokumentacji Architektury Biblioteki Śląskiej będzie dążył do objęcia ochroną konserwatorską całości założenia Parku Śląskiego — deklaruje Kierownik IDA BŚ, prof. Magdalena Żmudzińska-Nowak.
