Położony w centrum Wrocławia plac Wolności (niem. Schloßplatz) od początku był wyzwaniem dla urbanistów. Wytyczono go w 1812 roku w miejscu dawnych koszar i placu do ćwiczeń, nadając kształt wąskiego, wydłużonego prostokąta. Południową granicę założenia stanowiła fosa, a północną – część rozległego zespołu Pałacu Królewskiego. W połowie XIX wieku zabudowa placu wzbogaciła się o gmachy: Komendantury Generalnej, Stanów Śląskich i Teatru Miejskiego. W latach 20. w większości obiektów umieszczono muzea i galerie, tworząc tzw. Forum Sztuki. Cały czas kreślono jednak wciąż nowe plany zagospodarowania obszaru, w których proponowano m.in. przekształcenie go w reprezentacyjną przestrzeń służącą dużym zgromadzeniom czy manifestacjom i otoczenie nowymi, monumentalnymi gmachami publicznymi. W 1945 roku większość zabudowy uległa zniszczeniu. To co pozostało, rozebrano zaraz po wojnie, przetrwał jedynie budynek teatru (dziś mieszczący Operę Wrocławską) i fragmenty zespołu pałacowego (6 lat temu w jednym ze skrzydeł otwarto Muzeum Miejskie, obecnie inna część adaptowana jest na Muzeum Teatru). W 1974 roku projekt zagospodarowania placu z dominującą funkcją teatralną opracował architekt i urbanista Władysław Szwarcenberg Czerny. Rok później ogłoszono konkurs SARP na budynek Operetki Dolnośląskiej, który miał stanowić północną pierzeję placu. Zwyciężyła koncepcja Stefana Kuryłowicza z zespołem. Architekci zaproponowali bryłę o wysokości pobliskich obiektów zabytkowych i nieregularnie kształtowanym rzucie, podążającym za historycznym przebiegiem ulic Modrzejewskiej, św. Doroty i Kazimierza Wielkiego. W koncepcji założono też nową aranżację placu, obniżając jego posadzkę o trzy metry w części wschodniej i tworząc tam miejsce dla różnego rodzaju imprez plenerowych. Z uwagi na brak środków, projekt pozostał na papierze.
i
Po 1989 roku plac Wolności przekształcono w wielkie targowisko. Dopiero w XXI wieku przystąpiono do porządkowania jego przestrzeni. W 2005 roku władze Wrocławia ogłosiły konkurs na opracowanie koncepcji architektonicznej Sali Koncertowej i zagospodarowania placu Wolności wraz z budową pod jego płytą parkingu na 600 aut. Architekci musieli uwzględnić wstępny projekt Sali Koncertowej, który na zlecenie urzędu miasta przygotowała amerykańska firma akustyczna Artec Consultants oraz przedstawić koncepcję programowo- przestrzenną planowanej w przyszłości rozbudowy Opery Dolnośląskiej i zachodniego skrzydła Pałacu Królewskiego. Zgłoszenia musiały zwierać nie tylko plansze i opisy, ale również model proponowanych obiektów w skali 1:500 w formie wkładki do tzw. makiety matki przygotowanej przez organizatorów, a obejmującej rozległy kwartał wzdłuż ulic Świebodzka, Świdnicka, Kazimierza Wielkiego, Krupnicza. W skład jury, pod przewodnictwem Ericka van Egeraata (autora m.in. ambasady Królestwa Niderlandów w Warszawie), weszli architekci Wacław Hryniewicz, Andrzej Owczarek, Teemu Palo i Piotr Fokczyński (główny architekt miasta) oraz Andrew Jowett, dyrektor Birmingham Concert Hall i Grzegorz Kurzyński, rektor Akademii Muzycznej we Wrocławiu.
i
Pierwszą nagrodę zdobyła pracownia Kuryłowicz & Associates. W lutym 2008 roku inwestycja otrzymała pozwolenie na budowę. Przetarg na wykonawcę prac rozstrzygnięto pod koniec 2009 roku. Zwyciężyło konsorcjum, którego liderem był warszawski Mostostal. Wkrótce jednak firma skierowała przeciw miastu pozew, domagając się wydłużenia czasu realizacji o 150 dni i zwiększenia kwoty kontraktu o 6,7 mln zł. Jak argumentowała, w dostarczonym przez zamawiającego projekcie były błędy, a teren pod inwestycję został źle przygotowany (w trakcie prac odkryto m.in. fragment muru obronnego z przełomu XV i XVI wieku, który konserwator nakazał ręcznie rozebrać, by możliwe było odtworzenie go w innym miejscu). W 2012 roku, gdy gmach osiągnął stan surowy otwarty, Mostostal ostatecznie zerwał umowę i opuścił budowę. Nowego wykonawcę (konsorcjum PB Inter-System i Elektromontaż Rzeszów) wyłoniono dopiero w lipcu 2013 roku. Przez ten czas konstrukcja nie była odpowiednio zabezpieczona, co prawdopodobnie stało się przyczyną przedostania się wód gruntowych przez płytę fundamentową i ściany szczelinowe. Kosztem 2 mln zł powstałe rysy uszczelniono żywicą, mimo to w podziemiach obiektu konieczne okazało się zamontowanie na stałe specjalnych instalacji, które wypompowują wodę. Oficjalne otwarcie NFM odbyło się 4 września 2015 roku, a obiekt zyskał wiele pozytywnych recenzji. Znakomite wrażenie! Budynek jest przepiękny, ale przede wszystkim bardzo dobrze gra. Mamy tu do czynienia z akustyką światowej klasy. Zapowiada się ostra rywalizacja między Wrocławiem a Katowicami, bo oba te miasta mają teraz sale koncertowe o doskonałym brzmieniu – mówiła po koncercie inauguracyjnym minister kultury profesor Małgorzata Omilanowska.
