Spis treści
- Jak połączyć tradycję mazowieckiej architektury z nowoczesnością?
- Książkę otwiera siedem esejów eksperckich
- Ozdobne śparogi, warzywniaki i centralny trzon. Projekty mają wiele wspólnego
- Dom Kostka rodem z PRL. Jadalny żywopłot i sproszkowane szkło
- Dom parterowy. Elewacje pokryto modrzewiem, dach dachówką karpiówką
Jak połączyć tradycję mazowieckiej architektury z nowoczesnością?
"Katalog wzorcowych rozwiązań neutralnego klimatycznie domu jednorodzinnego" to podsumowanie pierwszej edycji konkursu „Dom w krajobrazie”, organizowanego przez Samorząd Województwa Mazowieckiego we współpracy z warszawskim oddziałem SARP.
Czytaj także: Dom Polny na Mazowszu inspirowany murem z kamienia polnego znalezionym na działce
Uczestnicy mieli za zadanie zaprojektować dom jednorodzinny, łączący tradycyjne cechy architektury Mazowsza – w szczególności regionu Kurpi Białych, Zielonych oraz Mazowsza Zachodniego – z rozwiązaniami sprzyjającymi neutralności klimatycznej. W katalogu zaprezentowano dziesięć wyróżnionych koncepcji, które mogą stać się wzorem dla współczesnego budownictwa jednorodzinnego w regionie. Tak o konkursie wypowiedział się Bolesław Stelmach, dyrektor Narodowego Instytutu Architektury i Urbanistyki i przewodniczący sądu konkursowego:
Mamy nadzieję, że publikowane projekty „trafią pod strzechy”, że znajdą się chętni do budowy tych pięknych, funkcjonalnych i proekologicznych domów. Pozostają one też w mądrym dialogu z mazowieckim krajobrazem. Zgodnie z hasłem działania Narodowego Instytutu Architektury i Urbanistyki: przestrzeń jest wartością, a przestrzeń krajobrazu jest wartością szczególną – to dobro rzadkie. Te wartości mogą być chronione tylko poprzez budowę mądrych i pięknych domów.
Książkę otwiera siedem esejów eksperckich
Pierwsza część publikacji to zbiór tekstów sędziowskich i eksperckich, które stanowią teoretyczne tło dla wyników konkursu. Rozpoczyna ją esej wyżej wspomnianego prof. dr hab. arch. Bolesława Stelmacha, zatytułowany Poszukiwanie współczesnej wizji domu jednorodzinnego w krajobrazie mazowieckim. Esej porusza kwestie etyczne związane z kształtowaniem przestrzeni i wpływem architektury na środowisko naturalne.
Czytaj także: Teoria i praktyka według Krzysztofa Ingardena
Kolejne teksty podchodzą do tematu z różnych stron. Na przykład w eseju Architektura kryzysu klimatycznego a tradycja, arch. Piotr Jurkiewicz nie tylko analizuje potrzebę dostosowania architektury do zmian klimatycznych, ale też stawia fundamentalne pytanie: czy model domu jednorodzinnego wciąż jest właściwą formą zamieszkania?
i
Ozdobne śparogi, warzywniaki i centralny trzon. Projekty mają wiele wspólnego
W wielu koncepcjach pojawia się drewniana elewacja nawiązująca do tradycyjnych, szalowanych ścian, często wzbogacona o detale inspirowane dawnym zdobnictwem – romby, ozdobne śparogi czy charakterystyczne gzymsy.
Czytaj także: Architektura drewniana. Najciekawsze realizacje ze świata i Polski
Układ pomieszczeń oparty wokół centralnego trzonu, z kuchnią jako sercem domu, nawiązuje do dawnego sposobu organizacji przestrzeni, jednocześnie zapewniając wygodę współczesnym mieszkańcom. W projektach uwzględniono także elementy otoczenia, takie jak warzywniki, drzewa owocowe czy tradycyjne ganki, które sprzyjają zarówno estetyce, jak i codziennemu użytkowaniu przestrzeni. Rozwiązaniem były też szklarnie, ule czy ogródki ziołowe.
i
Dom Kostka rodem z PRL. Jadalny żywopłot i sproszkowane szkło
Ta propozycja konkursowa nawiązuje do dobrze znanej Mazowszu „kostki” – typowego modelu domu jednorodzinnego z czasów PRL. Autorzy projektu - Marcin Kwietowicz, Grażyna Stawicka, Gaja Bieniasz iDominika Wąsik - nie potraktowali tej formy jako reliktu przeszłości, ale jako rozwiązanie, które nadal ma swoje uzasadnienie. Zwarta, dwukondygnacyjna bryła o proporcjach zbliżonych do sześcianu pozwala ograniczyć straty ciepła i minimalizuje zużycie materiałów. Wpisuje się w różnorodne konteksty przestrzenne – może funkcjonować jako wolnostojący obiekt zarówno w uporządkowanym, jak i chaotycznym otoczeniu. Dodatkowo, rozwiązania takie jak żywopłoty z dzikich gatunków roślin jadalnych zapewniają mieszkańcom prywatność i wspierają lokalną faunę.
Czytaj także: Dom kostka z lat 60. zyskał nową powierzchnię i piękny taras. Zobacz projekt SLAS!
Sąd konkursowy docenił w projekcie świadome nawiązania do tradycji regionalnej i historycznej. Szczególną uwagę zwrócono na wykorzystanie sproszkowanego szkła i ceramiki jako dodatku do tynku – to współczesna interpretacja dawnego zwyczaju zdobienia elewacji stłuczonym szkłem czy porcelaną. Proste rozwiązania budowlane i racjonalne gospodarowanie przestrzenią sprawiają, że projekt jest realną propozycją dla współczesnych inwestorów. Dom, czerpiąc z przeszłości, wpisuje się w wyzwania przyszłości – łączy tradycyjną formę z zasadami budownictwa energooszczędnego i świadomego ekologicznie.
i
Dom parterowy. Elewacje pokryto modrzewiem, dach dachówką karpiówką
Dom autorstwa biura JASTAA skupia wszystkie funkcje życia codziennego pod jednym, dużym dachem. Tak tą decyzje ocenił sąd konkursowy:
W ten sposób projektowany dom okazuje się powściągliwy w wyrazie, ale złożony w rozwiązaniu funkcji. Celnie odpowiada na szybko zmieniające się potrzeby wynikające z ewolucji struktur społeczno-rodzinnych zachodzących w regionie. Interesująca jest reinterpretacja strefowania i zaproponowanie użytecznych, zadaszonych tarasów jako elementu struktury domu. Za frapujące należy uznać bardzo współczesne, proste w wyrazie wnętrza oraz dobór tekstur
Centralnym elementem rzutu jest zblokowany moduł kuchni, łazienki i pralni – współczesny odpowiednik tradycyjnego pieca i komina, który dawniej stanowił serce domu. Takie rozwiązanie nie tylko organizuje przestrzeń wokół najważniejszych funkcji, ale również pozwala zoptymalizować koszty budowy. Brak klasycznego korytarza i podłużna, otwarta strefa dzienna umożliwiają swobodne przechodzenie między pomieszczeniami, co nawiązuje do dawnych mazowieckich domów. Wszystkie funkcje rozmieszczono na jednym poziomie, dzięki czemu dom jest w pełni dostępny dla osób z niepełnosprawnościami.
Czytaj także: Inteligentny dom dla osób z niepełnosprawnościami
Projekt wyróżnia się także świadomym doborem materiałów, które łączą trwałość z estetyką i ekologią. Elewację pokryto wąskimi deskami z modrzewia, które z biegiem lat patynują, nadając budynkowi naturalny, szlachetny wygląd. Dach wykończono tradycyjną dachówką karpiówką w szarym kolorze, współgrającym z postarzałym drewnem elewacji. Wnętrza utrzymano w surowej, ale ciepłej stylistyce dzięki zastosowaniu płyt ze sklejki na ścianach i sufitach, co podkreśla jednorodny, monolityczny charakter przestrzeni. Drewniana konstrukcja szkieletowa jest nie tylko nawiązaniem do regionalnej tradycji, ale także wyborem zgodnym z zasadami zrównoważonego budownictwa.
