Spis treści
Wyjątkowe wcielenie wielkiej płyty
Na Górnym Śląsku trudno o bardziej charakterystyczne osiedle z lat 80. Oczywiście, parę wyjątkowych przykładów by się znalazło, jednak docenienie ich estetyki wymaga odrobinę więcej samozaparcia od odbiorcy dopiero zaczynającego oswajać architekturę postmodernistyczną.
Przy ul. Ludwika Waryńskiego 22-40 stoi niewielka enklawa – osiedle zaprojektowane dla 600 osób przez Stanisława Niemczyka. Zwieńczone charakterystycznymi żółtymi dwuspadowymi dachami, ceglane budynki otoczone są zielenią, poprzedzielane alejkami. Nie ma tu ruchu samochodowego, a zmiany pór roku można rozpoznać również po zapachu kwiatów i odcieniach przeróżnych drzew owocowych. Jedna z mieszkanek opowiada mi, że w zimie w mieszkaniach nie jest zbyt ciepło, ale łatwo o tym zapomnieć, gdy się wychodzi do zieleni, drzew i kwiatów z każdej strony osiedla. Panuje tu niemal absolutna cisza.
Inspiracje lokalne, ale i międzynarodowe
Osiedle często porównywane do brytyjskich domów pomagał Niemczykowi projektować Marek Kuszewski. Mimo że w tym czasie budowało się wciąż zunifikowane bryły, Niemczyk już początkiem lat 80. ustawiał się w opozycji do wypranego z detalu, geometrycznego i chłodnego modernizmu.
Zobacz także: Ta szkoła jest wielka jak miasteczko i na dodatek dobrej jakości. Stanisław Niemczyk w Katowicach
Pomimo technologii wielkiej płyty są tu więc wykusze, zróżnicowane formy balkonów i samych budynków, cegła, spadziste dachy.
Choć wzniesiono je z jednakowych prefabrykatów, architekt ukształtował z nich zróżnicowane pod względem wysokości czy kształtu bryły, co sprawia wrażenie, że każdy blok jest inny. Jedne mają podcięte, wsparte na słupach naroża, inne – okna klatek schodowych przypominające witraże w gotyckich katedrach — pisze Anna Cymer o osiedlu.
Bloki-kamieniczki przywołują na myśl średniowieczne miasta, kolonie robotnicze, zabudowę brytyjską, przemysłową. Jak na postmodernistyczną realizację przystało, nawiązują też do swoich sąsiadów – śląskiej, przedwojennej architektury, którą mija się po drodze.
Zobacz także: Z Asyżu do Tychów. Wśród bloków od lat powstaje niezwykły kompleks sakralny inspirowany Włochami
Źródła: Anna Syska, Spodek w Zenicie. Przewodnik po architekturze lat 1945-1989 w województwie śląskim, wyd. NIAiU (2020); Anna Cymer, Stanisław Niemczyk – postmodernista średniowieczny [w:] Postmodernizm polski. Architektura i urbanistyka. Antologia tekstów pod redakcją Lidii Klein, wyd. MKiDN (2013)
