Spis treści
- Kto stworzył mozaiki z MOSiR-u w Zabrzu? Prof. Irma Kozina ustaliła autorów
- Kim byli autorzy olimpijskiej mozaiki w Zabrzu?
- O mozaikach z Zabrza nie wiadomo jeszcze wszystkiego
Kto stworzył mozaiki z MOSiR-u w Zabrzu? Prof. Irma Kozina ustaliła autorów
Trzy mozaiki okalające maszty przy Miejskim Ośrodku Sportu i Rekreacji przy ul. Matejki 6 w Zabrzu powstały w połowie lat 70. Utrzymane w ciepłej, przyjaznej kolorystyce, przedstawiają postaci uprawiające sporty olimpijskie. Przez niemal 50 lat istnienia nie było wiadomo, kto je wykonał - a należą przecież do jednych z najpiękniejszych powojennych mozaik na całym Górnym Śląsku.
Zobacz także: Najpiękniejsze mozaiki z PRL-u w Katowicach. Niektóre są dobrze ukryte - gdzie ich szukać?
Autorów wyjątkowej ceramicznej kompozycji udało się ustalić prof. Irmie Kozinie, historyczce sztuki. Swoje odkrycie opisała w artykule "Wybitne mozaiki zabrzańskie XX wieku i ich twórcy", który jednak wciąż czeka na publikację - w przyszłości wyda go Muzeum Miejskie w Zabrzu.
Masztowe mozaiki uznano niedawno za szczególnie ważne dzieło sztuki w przestrzeni miejskiej Zabrza, jednak dotychczas pozostawało ono dziełem anonimowym. Problem ten udało się rozwiązać dzięki informacji ustnej pozyskanej od jednego z konstruktorów hali, urodzonego w 1930 roku Fortunata Nowakowskiego, który niedawno jeszcze pojawił się w tym sportowym obiekcie jako konsultant. Zdołał on sobie przypomnieć, że ów unikatowy zespół wykonany został przez małżeństwo architektów z Warszawy, Danutę i Andrzeja Strachockich, którzy dotychczas nie byli znani z realizacji podobnego rodzaju zamówień.
— informuje w swoim artykule prof. Irma Kozina.
Jak przekazało nam Muzeum Miejskie w Zabrzu, sam MOSiR projektował natomiast arch. Lech Michał Rościszewski. Halę otwarto hucznie 1 września 1976 roku z okazji roku szkolnego.
Kim byli autorzy olimpijskiej mozaiki w Zabrzu?
Małżeństwo Strachockich w 1952 roku skończyło studia na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej. Warto zaznaczyć również ich działalność w Armii Krajowej podczas okupacji. Oboje po wojnie pracowali w Teatrze Miasta Warszawy, gdzie projektowali scenografię. Z artykułu wynika, że zlecenia architektoniczne przyjmowali osobno. Nad tymi plastycznymi pracowali natomiast wspólnie.
Jak pisze prof. Kozina, po studiach Danuta Strachocka pracowała przede wszystkim jako projektantka Biura Projektów Budownictwa Chemicznego Prochem w Warszawie - opracowała tu m.in. plan generalny Zakładów Chemicznych Police z 1969 roku.
Andrzej Strachocki z kolei, wykładał na warszawskiej ASP i projektował przede wszystkim hale sportowe, które w czasach PRL-u dawały architektom nieco większe pole do popisu, stanowiąc przykład obiektów unikatowych (w przeciwieństwie np. do budownictwa mieszkaniowego). Choć Strachocki mieszkał w Warszawie, na stałe zapisał się w historii architektury górnośląskiej, współpracując z Maciejem Gintowtem i Maciejem Krasińskim przy projektowaniu Spodka w Katowicach (oraz na Podkarpaciu, przy "Podpromiu" w Rzeszowie).
Strachocki pracował również przy projektowaniu charakterystycznego biurowca Centralu przy ul. Piotrkowskiej w Łodzi.
O mozaikach z Zabrza nie wiadomo jeszcze wszystkiego
Prof. Kozina zwraca uwagę, że na mozaikach z Zabrza można dostrzec różnice w stylu - być może duet Strachockich, mimo że pracował wspólnie, poszczególne partie projektował osobno?
Wspominając ich pracę przy mozaikach zabrzańskich Fortunat Nowakowski przedstawił ich jako parę działającą wspólnie. Wydaje się jednak, że można dostrzec pewne różnice stylistyczne w opracowaniu poszczególnych cokołów do masztów. Gimnastyczki wydają się ukształtowane nieco inaczej niż narciarze i biegacze. Trudno jest jednak określić w sposób jednoznaczny, czy różnice stylistyczne pomiędzy poszczególnymi kompozycjami wynikają z odmiennych upodobań estetycznych małżonków. Być może w przyszłości uda się przypisać im również inne tego typu dzieła i wówczas autoryzacja ich prac nie będzie nastręczała tylu trudności.
Badaczka liczy, że niejasności uda się rozwiać w przyszłości.
Należy mieć nadzieję, że przedstawione tu ustalenia zwrócą uwagę badaczy na nieco zaniedbaną dotychczas problematykę i przyczynią się do powstania dalszych opracowań w tym zakresie.
— kontynuuje prof. Irma Kozina.
Mozaik powstałych w czasach PRL-u z nieustalonym dotąd autorstwem jest w Polsce więcej. Dlaczego? Autorka artykułu przyczynę upatruje w nastawieniu samych artystów - zlecenia na mozaiki część z nich miała traktować jako rzemieślnicze, nie zaś jako artystyczne, pod którymi warto by się podpisać. W samym Zabrzu, w Domu Muzyki i Tańca, wciąż znajduje się kompozycja, której autora nadal nie udało się ustalić.
Warto przy okazji wspomnieć o pozostałych powojennych mozaikach w Zabrzu - w Teatrze Nowym oraz w kościele św. Józefa - te ceramiczne kompozycje wykonane w Łysej Górze z pomocą Bolesława Książka stworzył Norbert Paprotny.
Źródło: prof. Irma Kozina, Wybitne mozaiki zabrzańskie XX wieku i ich twórcy - dzięki uprzejmości autorki
Zobacz także: Mozaiki w Tychach. Przewodnik po ceramicznej sztuce PRL-u
Listen to "Murowane starcie" on Spreaker.
