Ogród XXI wieku w Łazienkach Królewskich [NOWE WIZUALIZACJE]

Projekt Ogrodu XXI wieku wyłoniono w międzynarodowy konkursie architektonicznym, zorganizowanym w 2013 roku przez Muzeum Łazienki Królewskie przy współpracy SARP. Główną nagrodę zdobył zespół polsko-holenderski, w którego skład weszły pracownie Jojko+Nawrocki Architekci, Mecanoo Architecten, Delva Landscape Architects oraz architekt krajobrazu Michael van Gessel. Zwycięski projekt łączy podziemny pawilon wystaw czasowych z nowym ogrodem w formie falującej łąki kwietnej. Obiekt, o powierzchni użytkowej wynoszącej ok. 4800 m², powstać ma na zdegradowanym terenie gospodarczym o powierzchni 2,5 ha, sąsiadującym z Aleją Chińską i ogrodami krajobrazowymi z XIX i XX wieku. Muzeum Łazienki Królewskie dysponuje już gotowym projektem budowlanym i wykonawczym. Poniżej publikujemy wypowiedź współautorów pawilonu: Dicka van Gamerena z Mecanoo Architecten oraz Michaela van Gessela i Stevena Delva z Delva Landscape Architects oraz nowe wizualizacje i rysunki.

(red.)

Muzeum Łazienki Królewskie to wyjątkowe miejsce; zespół ogrodów i budynków o wielkim znaczeniu historycznym, usytuowany w rozległych ogrodach królewskich. Jest to jedno z ulubionych miejsc zarówno warszawiaków, jak i odwiedzających stolicę turystów. To swoista żywa galeria polskiej architektury i projektowania krajobrazu. Założenie w niepowtarzalny sposób pokazuje, jak projektanci i artyści łączyli lokalne i zagraniczne wpływy, tworząc kompozycję ogrodów, rzeźb oraz obiektów architektonicznych. Projekt przywraca Łazienkom 2,5 hektara, które dotychczas wykorzystywano jako zaplecze gospodarcze. Nowy pawilon i ogród są ze sobą nierozerwalnie złączone, a ich prosta forma odnawia krajobrazowe i kulturalne dziedzictwo Łazienek, nie naruszając przy tym istniejących wartości.

Nowy obiekt usytuowany jest w nieużywanej obecnie części Łazienek, przy ich południowo-zachodniej granicy. W porównaniu z przestrzenią innych tutejszych ogrodów (Królewski, Romantyczny, Modernistyczny), działka jest raczej niewielka. Dzięki temu jednak, że leży równolegle do głównej osi Alei Chińskiej, stwarza możliwość dobrego połączenia nowego obiektu z istniejącymi ogrodami.

Przez stulecia ogrody odzwierciedlały stosunek człowieka do natury. W średniowieczu były introwertyczne, zamknięte i skupione na sobie, chroniąc przed niebezpieczeństwami otaczającej nas wtedy dzikiej przyrody. W renesansie wyszliśmy na zewnątrz, odkrywając zalety i przyjemności leżące w obcowaniu z fauną i florą. W rezultacie ogrody powoli otwierały się na otaczający je krajobraz. Formalne, XVII-wieczne założenia francuskie były próbą manifestacji panowania człowieka nad środowiskiem naturalnym. Późniejsze, w stylu angielskim, realizowano już w zgodzie z naturą, czego efektem były ogrody o idealistycznych, nieskrępowanych krajobrazach. W pierwszej połowie XX wieku wciąż uważaliśmy jednak, że jesteśmy w stanie kontrolować otaczający nas świat zarówno pod względem fizycznym, jak i społecznym, co miało swoje odzwierciedlenie również w powstających wówczas ogrodach modernistycznych. W XXI wieku stosunek człowieka do natury znowu się zmienia. Stopniowo stajemy się coraz bardziej świadomi odpowiedzialności za naszą planetę, a także za problemy będące wynikiem bardzo konsumpcyjnego i materialistycznego stylu życia. Ewolucja ta przekłada się również na szacunek do natury. To właśnie współczesne podejście do świata przyrody powinno być zademonstrowane w Ogrodzie XXI wieku.

Na terenie Łazienek, pośród drzew i wypielęgnowanych trawników, nowy ogród będzie jak łąka dzikich traw i kwiatów. Falująca i kwitnąca, eksponuje bogactwo natury, jednocześnie zapraszając do jej bezpośredniego doświadczania i niosąc wielowymiarowe przesłanie. Taki ogród nie wymaga specjalnej pielęgnacji. Rośliny dobrano przy tym tak, by kwitły o różnych porach roku, ukazując, iż każda z pór jest na swój sposób piękna – zimą nieprzystrzyżone rośliny prezentują swoje abstrakcyjne, pierwotne formy.

Ogród XXI wieku jest idealnie dopasowany do lokalizacji. Z szacunku dla istniejących i nowo sadzonych drzew, utrzymuje odpowiednie odległości od brzegów działki, pozwalając im w ten sposób osiągać monumentalne wysokości. Projektowana druga linia drzew wzdłuż Alei Chińskiej przywróci jej nieco zagubiony, oryginalny wygląd. Nowe drzewa, sadzone równolegle do ulicy Parkowej, wyznaczą zachodnią granicę parku. Krawędzie meandrującej zieleni na dachu pawilonu zostaną jasno wytyczone poprzez szeroką aleję zaakcentowaną długimi ławkami.

Do ogrodu można wejść z każdej strony. Wąskie ścieżki o organicznych kształtach poprowadzą odwiedzających przez łąkę, tworząc labirynt połączeń, dodając nowy wzór do sieci formalnych i nieformalnych alejek i alei w ogrodzie.

Pawilon ekspozycyjny znajduje się pod ziemią, zdradzając swoją obecność tylko poprzez lekkie wyniesienie w terenie. Niskie ściany oporowe, które wyznaczają granicę trójkątnego ogrodu, stopniowo wznoszą się ku górze, formując elewacje wejściowe, zarówno po stronie Alei Chińskiej, jak i po przeciwnej, od ul. Parkowej. Jedno z wejść znajduje się w środkowej części zielonego dachu, gdzie przestronny taras łączy pawilon z ogrodem.

Ogród XXI wieku wraz z podziemnym pawilonem wystawowym tworzą jeden obiekt, który pośród bogactwa podobnych założeń prezentuje nową interpretację relacji architektury z zielenią. Główne wejście od strony Alei Chińskiej jasno odwołuje się do groty, charakterystycznego detalu obecnego często w ogrodach XVII , XVIII i XIX wieku.

Wszystkie wejścia prowadzą do głównego foyer, które łączy poziom ogrodu z podziemnymi salami wystawowymi. Sklepienie nawiązuje tu do topografii terenu powyżej. Stopnie po wschodniej oraz spiralne schody po zachodniej stronie prowadzą odwiedzających na niższe poziomy. Wnętrze ponownie nawiązuje tu do historycznych ogrodów pełnych grot, wodospadów i mostów. Wielkie okrągłe świetliki pozwalają światłu dziennemu wlewać się do holu, dodając dramatyzmu tej sklepionej przestrzeni. W nocy efekt jest odwrócony – światła pawilonu przesączają się spomiędzy zieleni, tworząc magiczny nastrój w ogrodzie.

Na poziomie wejściowy przewidziano małą kawiarnię, która otwiera się na taras po północnej stronie ogrodu. Kasa biletowa, punkt informacyjny, szatnie, sklep muzealny, pokoje socjalne oraz toalety także znajdują się na tej kondygnacji. Półpiętro usytuowane pomiędzy poziomem wejściowym i wystawowym mieści zaplecze i dodatkowe toalety. W zachodniej części tej kondygnacji znajduje się zaplecze dla kuratora oraz przestrzeń techniczna.Dwie główne sale wystawiennicze umiejscowione są po przeciwnych stronach foyer. Modułowy układ przestrzeni pozwala na tworzenie wystaw w dowolny sposobów, także przy pomocy zaprojektowanych ruchomych ścian ekspozycyjnych. Sala wielofunkcyjna może być połączona z salą wystawową lub używana niezależnie, na przykład jako audytorium.

Podziemna lokalizacja głównych przestrzeni to punkt wyjściowy do zrównoważonego projektowania opartego na maksymalnym oszczędzaniu energii. Prowadzi to do uzyskania możliwie najmniejszego wpływu obiektu na walory przyrodnicze zastanego krajobrazu.

Tekst: Dick van Gameren (Mecanoo Architecten), Michael van Gessel, Steven Delva (Delva Landscape Architects)