Spis treści
- Ambony naves et naviculae w Polsce
- Ambony w kształcie wieloryba w Polsce
- Ambona wieloryb w Dobroszowie
- Ambona w kształcie wieloryba w Dusznikach Zdroju
- Zobacz zdjęcia ambon w kształcie wieloryba i łodzi
Ambony naves et naviculae w Polsce
Niedawno opisywaliśmy nieczynny kościół w Holandii, który zostanie zmieniony w basen i w którym dawna ambona zyska nowe przeznaczenie jako stanowisko dla ratownika. Czy woda i ambona to odległe historie? Wcale nie. Ambon łodziowym jest w Polsce około 60, a dwie są w kształcie wieloryba. Bryła ambony na podobieństwo łodzi to nawiązanie do fragmentu ewangelii, opisującego, jak Chrystus nauczał z łodzi zebrane na brzegu jeziora Genezaret tłumy.
Takie ambony zobaczyć można m.in. w warszawskim kościele zakonu wizytek, kościele św. Andrzeja w Krakowie, Przecieszynie w Małopolsce i innych świątyniach.
Skąd się wzięły ambony łodziowe? Z Włoch. W XVII wieku Papirio Bartoli wykonał dla bazyliki św. Piotra na Watykanie projekt ołtarza, które miało obrazować okręt: z masztem i wydętym żaglem, którego ogrodzenie naśladowało burty, zaznaczony został też dziób i rufa.
Koncepcje te rozpowszechniły się w następnym stuleciu jako ambony w kształcie łodzi-okrętu. Występują one w różnych środowiskach: w Niemczech, Austrii, na Węgrzech, sporadycznie na Słowacji; są także w Polsce - opisywał prof. Jan Samek, historyk, który zajmował się ambonami naves et naviculae.
I tak, np. ambona w kościele w Międzylesiu z II połowy XVIII w. ma burtę dekorowaną czterema płaskorzeźbionymi scenami o tematyce związanej z wodą i morzem. Zobaczymy tu przejście św. Krzysztofa przez rzekę, Rozważania św. Augustyna o Trójcy Św., Kazanie św. Antoniego do ryb i Cudowne ocalenie Jonasza.
i
No właśnie, Jonasz. Przypomnijmy jego historię z Księgi Jonasza: Miał nawracać ludzi, ale uciekł przed Bogiem. Gdy płynął statkiem przez morze, a on spał, nadeszła burza. Przestraszeni marynarze pomyśleli, że burza zdarzyła się z powodu Jonasza i wrzucili go do morza. Jonasz zaczął tonąć, a Bóg zesłał olbrzymią rybę (wieloryba). Ryba połknęła Jonasza, który pozostał w jej wnętrznościach aż trzy dni. Wzywał pomocy Boga i został wysłuchany. Ryba wypluła go na brzeg. Interpretuje się to jako zapowiedź zmartwychwstania.
Ambony w kształcie wieloryba w Polsce
Ambony w kształcie wieloryba są niezwykle efektowne i przykuwają uwagę. Kaznodzieja jest w nich utożsamiany z prorokiem Jonaszem. W Polsce taka ambona znajduje się:
- w kościele św. Piotra i Pawła w Dusznikach-Zdroju
- ambona wieloryb jest w kościele Dobroszowie w woj. dolnośląskim
- ambona wsparta na podstawie w kształcie Jonasza i paszczy wieloryba jest też w Golinie w Wielkopolsce
Ambona wieloryb w Dobroszowie
Ksiądz głoszący kazanie z tej ambony miał kojarzyć się z biblijnym Jonaszem wychodzącym właśnie z paszczy wieloryba. Drewniana, barokowa (rokokowa) ambona w kształcie wieloryba znajduje się w kościele św. Jadwigi w Dobroszowie w gminie Przeworno na Dolnym Śląsku. Celebrans dosłownie wychodzi z wnętrza gigantycznej ryby, bo schody ukryte są w korpusie potwora, a mównica w paszczy. Ambona w Dobroszowie jest z ok 1750 roku i została przebudowana w 1856.
Zobaczcie tego wieloryba w kościele:
i
Ambona w kształcie wieloryba w Dusznikach Zdroju
To chyba najsłynniejsza ambona w Polsce. Bogato zdobiona, barokowa, jest w kształcie wieloryba z rozwartą paszczą. Znajdziecie ją w kościele św. Piotra i Pawła. Duszniki są w powiecie kłodzkim.
Historyczka Karolina Dyjas opisuje historię tej ambony:
Pomysłodawcą odwołania się do bogatej wymowy teologicznej historii o Jonaszu i ukazania jej w formie okazałej, rzeźbionej ambony był dusznicki proboszcz Johann Franz Heinel, fundatorami zaś proboszcz oraz Rada Miasta Duszniki. Zlecenie wykonał, z niesamowitym efektem końcowym, w latach 1720–1722 snycerz (artysta pracujący w drewnie) Michael Kössler.
i
Kolejna, najmniejsza i najmniej znana ambona z Jonaszem i wielorybem jest w Sanktuarium Matki Bożej Pocieszenia w Golinie w Wielkopolsce. To niewielka ambona, wspierająca się na rzeźbionej podstawie w kształcie Jonasza wydobywającego się z paszczy wieloryba.
i
Zobacz zdjęcia ambon w kształcie wieloryba i łodzi
