Spis treści
- Odbudowa katedry Notre-Dame rozpoczęła się w 2021 roku
- Architekci, którzy czuwali nad obudową Notre Dame
- Kluczowy był wybór materiałów
- Efekt końcowy. Jak wygląda zrekonstruowane serce Francji?
- Nie tylko budynek. Przemyślenie otoczenia katedry
- Program otwarcia katedry Notre Dame
Odbudowa katedry Notre-Dame rozpoczęła się w 2021 roku
Wcześniej należało przeprowadzić prace porządkowe i zabezpieczające. Wyzwanie stanowiło również usunięcie 200 ton splątanego i stopionego rusztowania, które otaczało iglicę przed pożarem. Ta skomplikowana operacja wymagała opracowania innowacyjnej metody demontażu, aby uniknąć dalszych uszkodzeń delikatnej konstrukcji.
Prezydent Emmanuel Macron, zapowiadając odbudowę, od razu stanowczo odpowiedział na pierwsze spekulacje dotyczące przyszłego wyglądu katedry. Bardzo szybko pojawiły się alternatywne pomysły na projekt nowej iglicy, „odpowiadającej wyzwaniom naszej epoki”. Pomysły te miały swoje uzasadnienie, ponieważ iglica katedry Notre-Dame została dobudowana w XIX wieku przez Eugène’a Viollet-le-Duca. Jednak 29 lipca 2019 roku francuskie Zgromadzenie Narodowe przyjęło ustawę zakładającą odbudowę katedry zgodnie z jej „historycznym, artystycznym i architektonicznym charakterem”.
Architekci, którzy czuwali nad obudową Notre Dame
Prace nad odbudową katedry Notre-Dame zostały powierzone architektowi Philippe Villeneuve, który od 2013 roku jest odpowiedzialny za bieżący nadzór nad rekonstrukcją i przywracaniem zabytku do pierwotnego stanu.
Villeneuve współpracował z dwoma innymi architektami: Rémi Fromont skupił się na restauracji ram, a Pascal Prunet na projekcie sklepienia katedry. Trójka architektów własną osobowością pociągnęła za sobą setki firm i rzemieślników: Ludzie nigdy nas nie zawiodli, firmy były lojalne – wszystko się na tym opierało. (…) Przez 5 lat prac w katedrze byliśmy wspólnotą, niezależnie od rangi zawodu, koloru skóry i religii - podkreślał architekt w wywiadzie udzielonym Le Figaro.
Kluczowy był wybór materiałów
Symbolem oddania i szacunku dla historycznej architektury oraz tradycji, które przetrwały stulecia, była także kwestia podejścia do materiałów i technik wykorzystywanych przy odbudowie.
Prace opierały się na zastosowaniu zarówno nowoczesnych, jak i bardzo tradycyjnych technik ciesielskich. Znalezienie wykonawców, którzy podjęliby się zastosowania w tym obiekcie, nie należało do najłatwiejszych zadań. Dotyczy to w szczególności odtworzenia strychu – konstrukcji znanej jako „las” z racji gęstości drewnianych belek. Wątpiono nawet, czy Francja w ogóle ma odpowiednią liczbę wykwalifikowanych cieśli zdolnych do odtworzenia tej średniowiecznej strukturę. „Las” składał się bowiem z rzędów ogromnych, trójkątnych wiązarów połączonych z XIX-wieczną iglicą. Mówimy tu o skomplikowanym połączeniu około tysiąca dębowych elementów. Ta monumentalna konstrukcja, sięgająca ponad 90 metrów nad ziemię, stała się jednym z symboli odbudowy.
Kolejna kwestia to znalezienie odpowiedniego drewna. Finalnie wykorzystano ponad 2000 dębów z francuskich lasów, w tym z królewskich rezerwatów, by jak najlepiej odwzorować charakter oryginalnej konstrukcji. Ich dobór odpowiednich materiałów okazał się kluczowy dla rekonstrukcji. Każde drzewo przed ścięciem było wnikliwie analizowane pod kątem jego zastosowywania przy odbudowie. Historie opowiadane przez odpowiedzialne za ten proces osoby pokazują nie tylko wysiłek włożony w odnalezienie w dostępnych materiałach ducha i zamysłu przyświecającego historycznym budowniczym, ale także wspólnotowe poczucie dumy z możliwości bycia zaangażowanym w ten proces.
Na koniec dnia jesteśmy tak blisko oryginału, jak to tylko możliwe – powiedział dziennikarzom The New York Times Jean-Louis Bidet, dyrektor techniczny Ateliers Perrault, jednej z firm zaangażowanych w odbudowę katedry.
Efekt końcowy. Jak wygląda zrekonstruowane serce Francji?
Nie jestem spokojny – wcale. Jestem całkowicie zestresowany. Nie chodziło tylko o renowację budynku. Chodziło o przywrócenie serca Francji - mówi Villeneuve redaktorom The Washington Post. Dodaje również, że jego zdaniem Odbudowanie katedry jest sukcesem. To straszne mówić dobrze o pożarze, ale kamień jest teraz lepszy, prawie świeci (…) Jeśli uda mi się wzbudzić u odwiedzających katedrę wątpliwości, czy kiedykolwiek doszło do pożaru, wymażę ten horror z pamięci.
Villeneuve wskazuje także, że sercem renowacji była XIX-wieczna iglica autorstwa Viollet-le-Duc, który jego zdaniem był geniuszem. Swoją rolę określił jako dopilnowanie, aby wizja artysty przetrwała.
Odrestaurowane ściany, podkolorowane kaplice, odnowiona kostka brukowa, genialnie zamknięte sklepienia. Uwielbiam współczesny ołtarz zaprojektowany przez artystę Guillaume Bardet. Podobnie jak monolit w filmie „2001: Odyseja kosmiczna” Stanleya Kubricka równie dobrze może reprezentować Boga, ducha czy wyższą inteligencję
- mówi Villeneuve w wywiadzie udzielonym Le Figaro.
Villeneuve’a niepokoi, że wciąż w pełni nie wiadomo, co było przyczyną pożaru. To sprawa osobista, zwłaszcza że to on kierował wtedy pracami przy katedrze. To coś, co mnie prześladuje. Nie jestem odpowiedzialny za pożar. Doskonale wiem, że nie ponoszę za niego osobistej odpowiedzialności. Przynajmniej tak sądzę, ale denerwuje mnie, że nie wiem, co się wydarzyło.
Villeneuve i jego zespół zainstalowali w katedrze najnowocześniejsze systemy bezpieczeństwa przeciwpożarowego, aby zapobiec podobnej katastrofie. Na poddaszu, podzielonym obecnie na trzy strefy pożarowe – chór, transept i nawę – znajdują się zaawansowane kamery termowizyjne, czujniki dymu i rewolucyjny system mgły wodnej. Mgła nasyca powietrze, zmniejszając poziom tlenu, aby stłumić ogień, nie uszkadzając drewna ani kamienia. To najbardziej zaawansowane systemy bezpieczeństwa pożarowego we wszystkich francuskich katedrach. Musieliśmy wyciągnąć wnioski z tego, co się stało. Jesteśmy to winni przyszłości – przekonuje.
Kiedy katedra spłonęła, zawaliła się, tego samego dnia ja też upadłem. Podnosiłem się stopniowo, podobnie jak ona. Kiedy blizny zaczęły się zamykać, poczułem się lepiej. Teraz czuję się gotowy do opuszczenia szpitala
- podsumowuje Villeneuve.
Nie tylko budynek. Przemyślenie otoczenia katedry
Pożar z 2019 r. był okazją do ponownego przemyślenia terenu katedry. W jaki sposób nowy plac mógłby złagodzić efekt „wyspy ciepła”? W coraz bardziej gorące paryskie lato turystów ustawiających się w kolejce na zewnątrz podwójnie paliło słońce i ciepło promieniujące z jasnej kamiennej nawierzchni placu.
i
Belgijski architekt Bas Smets, profesor architektury krajobrazu, który był odpowiedzialny za przekształcenie najbliższego otoczenia katedry, zwrócił się ku naturze. W swoim zwycięskim projekcie na teren Notre Dame zaplanował teren katedry jako szereg mikroklimatów – hiperspecyficznych przestrzeni. Na przykład zachodni plac można by sobie wyobrazić jako leśną polanę. Pierścień drzew zapewni cień, delikatny wietrzyk znad Sekwany będzie rozprowadzał powietrze, a nowatorski system okresowo pompuje na kamień pięciomilimetrową warstwę wody, aby wywołać chłodzenie wyparne. Bas Smets ożywia ten projekt i dwa inne na swojej nowej wystawie Changing Climates, którą można oglądać do 20 grudnia w Harvard Graduate School of Design (GSD). Tytuł odzwierciedla podwójny cel wystawy. Ostrzega, pokazując zmieniający się klimat i wynikające z niego różnorodne wyzwania. Ale daje też nadzieję, pokazując, jak architekci mogą na tę sytuację wpływać.
Program otwarcia katedry Notre Dame
Katedra Notre Dame będzie dostępna dla wiernych i turystów w 2024 roku. Odnowiona i „piękniejsza niż kiedykolwiek”, ma ponownie zabłysnąć 8 grudnia, czyli w dniu Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny, jej patronki. Tym samym z odbudową Notre Dame udało się Francuzom uporać w zaledwie pięć lat. Ale katedrę Notre Dame można będzie zwiedzać tylko po rezerwacji na konkretny dzień i godzinę
Przed zwiedzaniem katedry Notre Dame trzeba będzie zarezerwować termin - ogłoszono. Przed pożarem z 2019 roku było 10 mln rocznie. Szacuje się, że po ponownym oddaniu katedry do użytku ich liczba może nawet przekroczyć 15 mln. Natomiast w świątyni przebywać będzie maksymalnie 2500 osób jednocześnie.
Program otwarcia katedry Notre Dame:
- 7 grudnia 2024 - inauguracja z uruchomieniem organów, celebracją liturgiczną z błogosławieństwem, Magnificat lub Te Deum, a następnie nieszporami.
- 8 grudnia - pierwsza od lat msza (w dniu Niepokalanego Poczęcia), z konsekracją ołtarza, otwartą dla publiczności.
- od 8 do 15 grudnia - obchody ponownego otwarcia Notre-Dame. Codziennie o godzinie 10:30 arcybiskup będzie przewodniczył mszy świętej.
