Współczesna agora jako pole architektonicznej debaty: Athenaeum, Rio de Janeiro

Athenaeum, jako idea współczesnej agory, pragnie zwrócić uwagę na szczególną właściwość antycznego pierwowzoru - przestrzeni ogniskującej życie społeczne. Miejsce to ma stać się polem architektonicznej debaty na temat przeszłości, teraźniejszości i przyszłości. Ma gromadzić wiedzę, udostępniać ją, zbierać doświadczenia, wskazywać problemy i szukać rozwiązań

W 2019 roku organizacja UNESCO wraz z Międzynarodową Unią Architektów po raz pierwszy przyznało tytuł Światowej Stolicy Architektury. Wyróżnienie to powędrowało do Rio de Janeiro, które będzie odpowiedzialne za organizację 27. Światowego Forum Międzynarodowej Unii Architektów.

Rio de Janeiro wydaje się być idealnym miejscem do debat na temat współczesnych wyzwań. Jedna z najnowocześniejszych metropolii świata mierzy się jednocześnie z dzielnicami nędzy, niekontrolowanym rozrastaniem się miast, korupcją, biurokracją. Niezwykłe otoczenie, będące połączeniem górzystego terenu, bujnego lasu deszczowego i oceanu, stanowi element mobilizujący do szukania rozwiązań w obliczu poważnych zmian klimatycznych.Przedmiotem opracowania jest Athenaeum Architektury w Rio de Janeiro. Miejsce przeznaczone dla wszystkich, nie tylko dla architektów, stanowiące przestrzeń dla debat, pomysłów, koncepcji. Jedyne w swoim rodzaju przedsięwzięcie, będące czymś więcej niż tylko miejscem do nauki. Inspirujące i działające na rzecz rozwoju i rozpowszechniania wiedzy, inicjujące dialog na rzecz przyszłości architektonicznych filozofii świata.

Czytaj też: Dyplom Roku SARP 2021 – zgłoszenia do Dorocznej Nagrody im. Zbyszka Zawistowskiego Dyplom Roku SARP |

IDEA

I.    Athenaeum, jako współczesny uniwersytet, to założenie skierowane do całego społeczeństwa. Obecna w starożytności relacja uczeń - mistrz zostaje zastąpiona ideą dostępności i dzielenia się wiedzą.
II.    Athenaeum, jako idea współczesnej agory, pragnie zwrócić uwagę na szczególną właściwość antycznego pierwowzoru - przestrzeni ogniskującej życie społeczne. Miejsce to ma stać się polem architektonicznej debaty na temat przeszłości, teraźniejszości
i przyszłości. Ma gromadzić wiedzę, udostępniać ją, zbierać doświadczenia, wskazywać problemy i szukać rozwiązań.
III.    Athenaeum, jako odkrycie krajobrazu, to idea formy architektonicznej rezygnującej
z zaprojektowania obiektu. Całe założenie zamiast skupiać się na wykreowaniu bryły wyróżniającej się na tle otoczenia, próbuje opowiedzieć prawa natury. Przelewająca się przez strukturę woda wzmacnia architekturę. Dzięki temu krajobraz, wcześniej ukryty, teraz staje się bardziej zrozumiały.

IV.    Athenaeum, jako koncepcja ciągłości krajobrazu, daje możliwość kształtowania formy architektonicznej biorąc pod uwagę jej ciągłość w czasie. Athenaeum jest stopniowo pochłaniane przez naturę. Manifestuje swoją tymczasowością wyższość natury nad architekturą.

Analizowanie architektury za pomocą zachodzących w niej procesów wymusza włączenie przeszłości i pewnych przewidywań na przyszłość. Obiekt w swojej skończonej formie jest jedynie momentem w czasie. Dzięki włączeniu w architekturę sił natury uzyskujemy wrażenie ciągłej zmienności. Struktura rozwija się w czasie i przestrzeni, przechodząc przez różne fazy rozwoju.

Faza I : Rezygnacja z obiektu na rzecz odkrywania krajobrazu.
Architektura jest rozpatrywana jako całokształt sytuacji krajobrazowej.
Faza pierwsza zakłada siatkę słupów z horyzontalnym elementem w postaci platformy.
Faza II : Architektura rozpuszczona w wodzie.
Struktura stopniowo redukuje się.
Faza III : Niszcząca siła natury: erozja / zalanie.
Zróżnicowanie tektoniki platformy pozwala na wprowadzenie otoczenia do wnętrza założenia. Architektura zaczyna przenikać się z wodą.

Doświadczenie, rozpatrywane jako ukierunkowany ruch, prowadzi do idei drogi przez Athenaeum. Woda przenikająca do wnętrza struktury kieruje odwiedzającego do kolejnych zdarzeń. Formy architektoniczne nie zatrzymują globalnej cyrkulacji wody - są jedynie elementem przejściowym. Opady przelewające się przez architekturę same również stają się jej okresowym komponentem. Użytkownik poddający się działaniu wody ma szansę doświadczyć piękna natury. Zadaniem architektury jest jedynie wzmacnianie zjawisk istniejących w przyrodzie.

Faza IV : Odkrywanie krajobrazu poprzez architekturę.
Zbiorniki wodne wkomponowane w formę architektoniczną zbierają deszczówkę. Wydostająca się
z nich woda tworzy kurtyny wodne a następnie spływa kanałami do zatoki.
Faza V : Użytkownik zaproszony do sekwencji zdarzeń.
Założenie zostaje uzupełnione o wewnętrzne transparentne moduły funkcjonalne.
Użytkownik może pozostać jedynie obserwatorem zdarzeń lub aktywnie włączyć się w działanie Athenaeum.
Faza VI : Przenikanie się wnętrza i zewnętrza.
Zadaszenia obejmujące jednocześnie trzy różne rodzaje stref zacierają granicę między przestrzeniami wewnętrznymi i zewnętrznymi, otwartymi i zamkniętymi. Zanieczyszczenie wody oraz działania urbanizacyjne doprowadziły do zniknięcia dużych połaci ekosystemu namorzynowego w zatoce Guanabara. Athenaeum pragnie zwrócić naturze to, co zostało jej odebrane. Do struktury zostają wprowadzone pojedyncze drzewa i krzewy, które
z czasem zaczną się rozrastać. Ostatnim etapem rozwoju formy Athenaeum jest poddanie się działaniu natury. Proces zarastania ma manifestować jej siłę. Przyroda jest w stanie dostosować się do zmiennych warunków klimatycznych i odrodzić, trzeba tylko dać jej szansę.
Faza VII : Stopniowe zarastanie, odradzanie się natury.
Wprowadzenie natury w strukturę obiektu nadaje jej nową jakość, łagodząc przy tym surowość architektury.
Faza VIII : Zwycięstwo natury nad architekturą.
Architektura nie jest wieczna. Bez opieki nie poradzi sobie z działalnością przyrody. Gdy już przestanie spełniać swoją funkcję podda się naturze.

Celem projektu było stworzenie kompozycji architektonicznej zintegrowanej z naturalnym otoczeniem. Zjawiska przyrodnicze wprowadzane do struktury wpływają na pełniejsze doświadczenia przestrzenne. Zaangażowanie wszystkich zmysłów prowokuje do poszukiwania harmonii w relacji człowieka z otaczającym krajobrazem. Athenaeum, jako ośrodek skupiający się na udostępnianiu i szerzeniu wiedzy architektonicznej, nie może zapominać o pobudzaniu wrażliwości, która jest niezbędnym elementem w procesie projektowym. Aby budować w zgodzie z naturą trzeba ją najpierw lepiej poznać. Architektura jest w stanie żyć w symbiozie z otoczeniem. Zamiast skrywać się przed zjawiskami pogodowymi, może warto spróbować poddać się ich działaniu. Dostrzeganie potencjału w nieprzewidywalnym charakterze natury może doprowadzić do przełomowych koncepcji.