Co znajdziesz w artykule:
1. Czym jest elewacja wentylowana2. Elewacje wentylowane z płyt wielkoformatowych3. Elewacje wentylowane HPL4. Elewacje wentylowane ze szkła5. Elewacje wentylowane metalowe6. Beton lub kamień na elewacji wentylowanej7. Fasady wentylowane 2.0: freski w dużym powiększeniu8. Przykłady elewacji wentylowanych [GALERIA]
Czym jest elewacja wentylowana
Ruszt, czyli konstrukcja nośna, na której zamocowane są materiały elewacyjne, pozwala odsunąć fasadę na taką odległość, by między nią a ścianami można było zmieścić wystarczająco grubą warstwę ocieplenia i pozostawić 5-6-centymetrowy odstęp. Zapewnia on przepływ powietrza, potrzebny do tego, by chłodzić spód nagrzewającej się elewacji oraz systematycznie usuwać parę wodną, która po skropleniu zagroziłaby ociepleniu, pogarszając jego parametry termoizolacyjne.Ruszt to dokładnie zaprojektowany system elementów, dostosowany do rodzaju materiału elewacyjnego, jego ciężaru, wysokości budynku. Podstawowe elementy rusztu to profile nośne z aluminium lub stali oraz łączniki, pozwalające przytwierdzić je do ścian. Powszechnie stosowane są profile o kształcie teowników lub kątowników. Ich powierzchnia stykająca się z elementami fasadowymi bywa anodyzowana. To dodatkowo chroni metal przed wodą i promieniami UV oraz daje czarne tło spoinom.Profile są zamocowane do ścian za pośrednictwem uchwytów o kształcie U, Z, C lub L, formowanych fabrycznie ze stalowych płaskowników i mających wykonane otwory montażowe. Te kotwione są w murze lub betonie przy użyciu kotew trzpieniowych lub chemicznych. Można też zastosować specjalne kotwy ze stali i włókna szklanego mające wysoką izolacyjność termiczną i dużą nośność. Ich długość zapewnia nie tylko odpowiednie zakotwienie w podłożu, ale pozwala też stworzyć duży dystans między rusztem nośnym a ścianą. Kotwy, podobnie jak kątowniki, nie tworzą mostków termicznych, a przy tym są zdecydowanie łatwiejsze w użyciu. Do każdej z kotew trzeba dokręcić stalową obejmę, która utrzymuje w odpowiedniej pozycji elementy rusztu.
i
Elewacje wentylowane z płyt wielkoformatowych
Na nowoczesnych budynkach królują wielkie płyty elewacyjne, tworzące na elewacji płaszczyzny podzielone siecią spoin. Można je mocować w rozmaitych konfiguracjach, tworzących niekiedy dość fantazyjny rysunek w wersji płaskiej lub przestrzennej.Jednymi z najpopularniejszych są płyty włókno-cementowe. Cement stanowi 90% ich składu – reszta to włókna celulozowe i szklane bądź syntetyczne. Są barwione w masie i malowane farbą kryjącą, lakierem bezbarwnym lub lazurą półprzeźroczystą. Nawet gdy ulegną zarysowaniu, skaza będzie mniej widoczna niż w przypadku płyty szarej, niebarwionej w masie, a jedynie pomalowanej. Producenci nadają im też ciekawe faktury, dzięki czemu płyty mogą imitować łupek naturalny lub drewno.
Elewacje wentylowane HPL
Innym rodzajem płyt na elewacje wentylowane są laminaty HPL. Ich trzon stanowi płyta wiórowa, dodatkowo utwardzona i odporna na rozwarstwianie. Z wierzchu pokryte są papierem, na którym może się znajdować niemal dowolny nadruk. Dominują jednak jednolite kolory i wzory imitujące wygląd naturalnego drewna. Papier jest pokryty warstwą żywicy, która chroni płytę przed warunkami zewnętrznymi, oraz nadaje jej połysk lub zapewnia powierzchnię matową bądź satynową. Laminaty mogą mieć też zamiast rdzenia drewnopochodnego kilka-kilkanaście warstw papieru impregnowanego żywicą fenolową i sprasowanego pod ciśnieniem w bardzo wysokiej temperaturze. Takie laminaty są cieńsze i lżejsze, ale też bardziej elastyczne, więc nadają się do wykańczania powierzchni łukowych. Rdzeniem płyt HPL może być również bakelit – najstarsze tworzywo sztuczne stosowane na masową skalę. Płyty bakelitowe z okleiną drewnianą są odporne na uszkodzenia i łatwe w obróbce.
i
Produktem, który można formować i uzyskiwać z niego płaszczyzny łukowe, jest sklejka wodoodporna – brzozowa lub bukowa. Jej zalecana grubość to min. 10 mm. Najwyższe walory dekoracyjne ma sklejka klasy E lub I, bo jest pozbawiona sęków, a jej barwa wyróżnia się jednorodnością. Surową sklejkę, inaczej niż płyty włókno-cementowe lub laminowane, trzeba pomalować, na przykład lakierem bezbarwnym lub farbą kryjącą.Lekkie płyty XXL wytwarza się także z materiału kompozytowego: żywicy syntetycznej spajającej wypełniacz mineralny. Są one zbrojone włóknem szklanym. Dzięki zróżnicowanej kolorystyce i bogactwu faktur mogą imitować kamień, metal, drewno lub zwyczajny tynk. Na krawędziach mają pióra i wpusty ułatwiające łączenie.Płyty przykręca się do rusztu, mocuje nitami, a cienkie płyty laminatowe można nawet do niego kleić. Stosowany jest do tego celu klej poliuretanowy.
i
Elewacje wentylowane ze szkła
Szkło ma jedną niepodważalną zaletę – nawet najwyższym budowlom dodaje lekkości. Wiele firm oferuje dziś kompletne systemy fasad szklanych, różniące się między sobą sposobem montażu i typem szyb.Takie fasady mają zazwyczaj konstrukcję słupowo-ryglową montowaną na budowie, którą później wypełnia się pakietami szybowymi. Powstaje wówczas druga ściana – osłaniająca budynek, niezasłaniająca właściwej elewacji i wpuszczająca do wnętrza dużo światła naturalnego. Elewacje ze szkła metalizowanego lub nietransparentnego są też wykonywane w technologii fasad wentylowanych. Muszą jednak ukrywać to, co się pod nimi znajduje, a czego nie warto eksponować, czyli warstwy izolacyjne.Elewacje wentylowane powstają też z większych elementów prefabrykowanych, które montuje się na miejscu tak łatwo jak klocki, nawet bez użycia rusztowań, gdyż są mocowane z wnętrza budynku. Takie gotowe przeszklone moduły są wytwarzane w fabryce na podstawie dostarczonego projektu. W systemach fasad szklanych przewiduje się oprócz przeszkleń stałych także ruchome – ze skrzydłami wychylnymi lub wysuwanymi równolegle poza elewację.Projektanci mają do wyboru przebogatą paletę szyb o rozmaitych właściwościach. Polecane są szyby bezpieczne, powlekane specjalną folią PVB. Najlepsze z bezpiecznych szyb zbudowane są ze szkła klejonego warstwowo. W rejonach o podwyższonym poziomie hałasu fasady najlepiej wykonywać z pakietów szybowych o ponadstandardowej izolacyjności akustycznej. Mają tafle szkła o zróżnicowanej grubości. Mogą być również wyposażone w specjalny rodzaj szkła, które potrafi pochłaniać dźwięki. By promienie słońca nie raziły i nie dekoncentrowały osób przebywających w budynku, warto zastosować szyby przeciwsłoneczne. Na ich powierzchni rozpylony jest tlenek metalu. To on, zapewniając dobrą przejrzystość, ogranicza jednocześnie przepływ promieni słonecznych. Zmniejszenie nasłonecznienia zapewnią też szyby barwione.
i
Elewacje wentylowane metalowe
Stal, aluminium lub stop cynkowo-tytanowy, czyli materiały stosowane najczęściej na blaszane elewacje, to materiały trwałe, estetyczne i odporne na korozję lub dobrze przed nią zabezpieczone. Stal już na etapie produkcji pokrywana jest powłokami ochronno-dekoracyjnymi. Mogą mieć one różną barwę oraz różny stopień połysku. Szczególnie ciekawy efekt uzyskuje się, pokrywając metal powłoką, której kolor zmienia się w zależności od kąta, pod jakim patrzymy na fasadę i pod jakim padają promienie słoneczne. Na metalowym podłożu można też uzyskać efekt naśladujący wzór drewna, metalu, kamienia albo betonu.Metalowe elewacje wentylowane wykonywane są z paneli lub kasetonów różnego kształtu. Kasetony elewacyjne mają formę przestrzenną – wyglądają jak otwarte z jednej strony skrzynki. Po ułożeniu tworzą na elewacji układ prostokątnych elementów z siecią głębokich spoin. Panele mają profilowaną budowę, umożliwiającą proste łączenie (system zaczepów). Po ułożeniu tworzą elewację z wyraźnymi pionowymi lub poziomymi podziałami. Oprócz zwykłych paneli dostępne są też panele kompozytowe, zbudowane z dwóch warstw blachy aluminiowej z rdzeniem polietylenowym lub mineralnym. Z zewnątrz pokryte są fabrycznie lakierem PVDF.Panele mocuje się do rusztu nitami, wkrętami, śrubami lub klejem. Kasetony mają przeważnie specjalny system mocowania polegający na ich zaczepianiu do profili nośnych.
Beton lub kamień na elewacji wentylowanej
Nie tylko materiały lekkie trafiają na ściany domów. Elewacje wentylowane wykonywane są chętnie z masywnych płyt betonowych. To łatwiejsze rozwiązanie niż wznoszenie wielkich ścian w technologii monolitycznej, a beton jest obecnie popularnym materiałem. Podobnie monumentalny efekt uda się uzyskać, sięgając po płyty kamienne – granitowe, trawertynowe, łupkowe lub wycięte z piaskowca.Masywne płyty łączy się ze ścianami za pomocą kotew kątowych lub zawiesza na solidnych stalowych profilach rusztu za pośrednictwem specjalnych kotew osadzanych w nawierconych od spodu płyt otworach, nieprzechodzących na wylot. W obu przypadkach między okładziną a ścianami zewnętrznymi pozostaje wystarczająco dużo miejsca na warstwę termoizolacyjną oraz szczelinę zapewniającą wentylację.
Fasady wentylowane 2.0: freski w dużym powiększeniu
Wielkie płaszczyzny ścian kuszą artystów nie mniej niż zagruntowane płótna. Często więc dochodzą oni do porozumienia z inwestorami oraz architektami i ozdabiają je grafikami. Doskonałym podłożem pod wielkopowierzchniowe dzieła sztuki jest tynk, ale tworzyć można także na fasadach wentylowanych. Przykładem jest system elewacji metalowych oferowanych wraz z technologią nanoszenia na nie obrazów lub grafik, ale też zdjęć.Murale mogą też powstawać z wykorzystaniem technologii fotobetonu. Obraz przenosi się techniką sitodruku na folię, którą następnie zostaje wyłożony szalunek. Folia jest pokryta jednak nie farbą drukarską, a substancją hamującą wiązanie. Dzięki temu po rozmontowaniu szalunku w miejscach grafiki beton, koniecznie samozagęszczalny, nie jest twardy i można go wypłukać – tak powstaje rysunek przestrzenny. Zdjęcie na betonie można też zrobić metodą fotograwerowania. Wybrany obraz jest przenoszony metodą frezowania na matrycę z tworzywa sztucznego, tworząc trójwymiarowy „negatyw”, który jest odciskany w betonie na etapie jego wiązania. Bez względu na technikę wykonania takie zdjęcia są najwyraźniej widoczne, gdy patrzymy na nie pod kątem.
Newsletter „Architektury-murator”co tydzień nowa porcja najświeższych architektonicznych newsów z Polski i ze świata!
