Pęka Dom Kopernika w Toruniu, ale zagrożona jest cała Starówka. "To ostatni dzwonek"

Spis treści

1. Pęknięcie Domu Kopernika to objaw większego problemu - zagrożona jest Starówka
2. Jak doszło do pęknięcia fundamentów Domu Kopernika?

Pęknięcie Domu Kopernika to objaw większego problemu - zagrożona jest Starówka

W rozmowie z PAP prof. Bogumiła Rouba, przewodnicząca Rady Ochrony Zabytków przy Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, zaalarmowała o stanie wpisanej na listę UNESCO Starówki w Toruniu. Podmakający teren może stanowić zagrożenie dla budynków - fundamenty Domu Kopernika już zaczęły pękać - a sprawę może pogarszać stałe zabudowywanie Jordanek. Profesor Rouba zaznacza, że konieczne jest jak najszybsze zbadanie stopnia nawodnienia gruntu. Zwłaszcza teraz, kiedy na Jordankach powstaje kolejny duży obiekt - Europejskie Centrum Filmowe Camerimage, a przepływ wody może zostać dodatkowo zaburzony.

Raporty szczegółowe specjalistów oparte na wynikach rzeczowych pomiarów np. stopnia nawodnienia gruntów, powinny powstawać już, natychmiast, byśmy wreszcie wyszli ze sfery opowiadania, co się komu wydaje

- mówi prof. Rouba i zaznacza, że sprawę dodatkowo pogarsza wycinka dużych drzew z terenów Jordanek, będących kiedyś "zielonym pierścieniem" Starego Miasta. W jego obrębie stoi dziś Centrum Sztuki Współczesnej i Centrum Kulturalno-Kongresowe Jordanki; wkrótce powstanie jeszcze ECFC.

Wbrew konserwatorskim protestom kolejne inwestycje na Jordankach prowadziły do rozszarpywania zielonego pierścienia. Straciliśmy zielone piękno pierścienia i jego ochronne działanie na zespół staromiejski. Każda z tych trzech inwestycji jest ważna dla Torunia i powinna była powstać, ale nie w tym miejscu. [...] każde wstawienie wielkiego betonowego korka w grunt powoduje, że woda zaczyna płynąć innymi szlakami, niż dotychczasowe. Popłynie tam, gdzie zechce, nie zawsze tam, gdzie my chcielibyśmy.

Jak doszło do pęknięcia fundamentów Domu Kopernika?

Prof. Bogumiła Rouba jednoznacznie diagnozuje przyczynę pęknięcia fundamentów - to nierównowaga wilgotnościowa w gruncie. W przypadku Domu Kopernika mogło ją zapoczątkować uszkodzenie rury, niemniej sprawę pogarszały prowadzone później budowy na Jordankach.

Przypuszczam, że właśnie uszkodzenie podziemnej rury mogło być przyczyną zapadliska, które powstało w 1999 roku przy oficynie Domu Kopernika, jako początek całego ciągu dalszych zdarzeń.

By zobrazować, jak wielkim zagrożeniem dla zabytków jest woda - zwłaszcza teraz, w czasach kryzysu klimatycznego, przywołuje przypadek m.in. kamienicy przy Bernardyńskiej 10 w Lublinie, która na początku 2025 roku zawaliła się w wyniku awarii sieci wodociągowej i zalania piwnic. W ciągu kilkudziesięciu godzin od odcięcia dopływu wody runęła cała boczna ściana budynku, pociągając za sobą kolejne elementy konstrukcji, a nadzór budowlany wydał nakaz jak najszybszej rozbiórki, by uniknąć potencjalnych wypadków i zniszczeń sąsiednich budynków. Poprosiliśmy wtedy o komentarz eksperta, mgr. inż. arch. Grzegorza Jachyma, który przyznał: — Jeżeli chodzi o siły natury, to najczęstszym powodem jest działanie wody.

Woda podmywająca fundamenty, wypłukuje spod nich grunt - w efekcie tracą podparcie i wiszą nad wyrwą. Najbardziej zagrożone są wtedy budynki starsze, z fundamentami ceglanymi, które gdy popękają, nie są dodatkowo chronione przez zbrojenie. — Jeżeli nastąpi podmycie i fundament się załamie oraz zapadnie, to zawali się również oparta na nim ściana. A jeśli zawali się ściana, która np. jest oparciem dla stropów, runą również i one, co może doprowadzić do nieodwracalnych uszkodzeń w pozostałej części konstrukcji budynku i w konsekwencji decyzji o rozbiórce zdegradowanego obiektu — tłumaczył arch. Grzegorza Jachyma.

Źródła: dzieje.pl, muratorplus.pl