Biennale w Wenecji 2025. Architektura-murator jest na miejscu. Co będzie się działo na Biennale Architektury? Zapowiedź

Spis treści

1. Architektura-murator w Wenecji. Relacja z Biennale na bieżąco
2. Podkowa, gromnica i wiecha. Co zobaczymy w Polskim Pawilonie?
3. Biennale 2023 odbyło się pod hasłem „Laboratorium przyszłości”
4. Ewa Porębska: Przełomowe otwarcie nastąpiło w 2004 roku

Architektura-murator w Wenecji. Relacja z Biennale na bieżąco

Tegoroczne Biennale Architektury w Wenecji, które potrwa od 10 maja do 23 listopada 2025 roku, odbędzie się w Giardini, Arsenale i innych punktach miasta. Pietrangelo Buttafuoco, przewodniczący La Biennale di Venezia, oraz Carlo Ratti, kurator 19. edycji, ogłosili, że hasłem przewodnim będzie "Intelligens. Naturalne. Sztuczne. Wspólne." Carlo Ratti Carlo tłumaczy go następująco:

Tytuł Międzynarodowej Wystawy Architektury ogłaszany jest zazwyczaj po angielsku i włosku. Natomiast w 2025 roku odwołanie do wspólnego łacińskiego źródłosłowu intelligens sprawi, że ten sam tytuł będzie obowiązywać w obu językach. Tytuł Intelligens ma związek z nowoczesną koncepcją «inteligencji», ale odsyła też do szerszego wachlarza znaczeń ze względu na ostatnią sylabę «gens», która po łacinie oznacza «ludzi». Daje to początek nowej, fikcyjnej bazie słowotwórczej, która wskazuje, jaka powinna być inteligencja przyszłości: włączająca, wieloraka i obdarzona wyobraźnią przekraczającą to, co znamy dziś jako sztuczną inteligencję.

Nasza redakcja będzie obecna na miejscu już od pierwszych dni Biennale, a na naszym portalu i w mediach społecznościowych pojawią się relacje, teksty i zdjęcia z tego wydarzenia. Zachęcamy do śledzenia naszych kanałów, jeśli chcecie być na bieżąco z tym, co dzieje się w Wenecji.

Podkowa, gromnica i wiecha. Co zobaczymy w Polskim Pawilonie?

W Pawilonie Polskim będzie można oglądać wystawę "Lary i Penaty. O budowaniu poczucia bezpieczeństwa w architekturze". Ekspozycja jest efektem pracy interdyscyplinarnego zespołu w składzie: architekt Maciej Siuda, artyści Krzysztof Maniak i Katarzyna Przezwańska oraz historyczka architektury Aleksandra Kędziorek. 

Czytaj także: Tam, gdzie rytuał spotyka racjonalność. „Lary i Penaty” w Pawilonie Polskim na Biennale Architektury w Wenecji

Tegoroczna wystawa skoncentruje się na podstawowej funkcji architektury – zapewnianiu schronienia. Od zawsze budynki miały chronić ludzi przed zagrożeniami: pogodą, katastrofami naturalnymi czy wojną. Obecnie, w kontekście zmian klimatycznych i napiętej sytuacji międzynarodowej, pytanie o to, czy architektura potrafi realnie zwiększać nasze bezpieczeństwo, staje się szczególnie istotne.

Autorzy wystawy przyglądają się temu zagadnieniu z dwóch perspektyw. Z jednej strony analizują przepisy i rozwiązania techniczne – budowlane, przeciwpożarowe czy dotyczące BHP. Z drugiej strony zwracają uwagę na zwyczaje i rytuały obecne w polskiej kulturze, które mają dawać ludziom poczucie kontroli i bezpieczeństwa. Wystawa pokazuje, że racjonalne i emocjonalne podejście do bezpieczeństwa często się ze sobą łączą i wzajemnie uzupełniają. Jak mówi Aleksandra Kędziorek:

Lary i penaty to bóstwa, które w starożytnym Rzymie opiekowały się domowym ogniskiem. Odniesienie do nich jako gwaranta domowego bezpieczeństwa zachowało się w wielu językach, więc (...) nawiązujemy do nich jako do pewnego uniwersalnego kodu, wywodzącego się z tradycji antycznej.

Do rytuałów związanych z architekturą włączono m.in. podkowę wieszana nad progiem, mająca przynosić szczęście mieszkańcom, gromnice – świecę używaną do ochrony domu podczas burzy, a także wiechę – wieniec zawieszany na budynku podczas budowy, który ma zapewnić pomyślny przebieg dalszych prac. 

Biennale 2023 odbyło się pod hasłem „Laboratorium przyszłości”

W centrum poprzedniego biennale po raz pierwszy stanęła Afryka i afrykańska diaspora. Podążając za wezwaniem kuratorki Lesley Lokko, biennale miało pokazać Afrykę jako „laboratorium przyszłości”. Jak przyznali w tekście Autochton i terytorium: 18. biennale w Wenecji Marcin Maraszek i Maciej Kaufman:

"To się nie udało. Uczestnicy wystawy rozeszli się w różnych kierunkach (tak metaforycznie, jak i geograficznie), co jednak należy uznać za sukces kuratorki. Z perspektywy całości, obejrzanej jak zawsze w napięciu i pośpiechu, widać jak spójna, przemyślana i udana jest to ekspozycja. Podobnie jak poprzednia, ma też swoich niekwestionowanych bohaterów."

Pojawiły się opinie, że nie dostatecznie zadbano o głos przedstawicieli twórców z Afryki. W tekście kuratorskim pt. „Agenci zmiany”, otwierającym wystawę w Arsenale, Lokko wspomina trudności ze sprowadzeniem do Wenecji twórców z Afryki – brak środków, instytucjonalnego wsparcia i problemy wizowe. Jak podkreślali Maraszek i Kaufman, są to realne wyzwania, uniemożliwiające partnerski dialog z Afryką i o Afryce. Oni sami zmierzyli się z nimi, pracując nad konkursową propozycją dla pawilonu polskiego, kiedy okazało się, że koszt udziału ich kolegi z Nigerii stanowi pokaźną pozycję budżetu i harmonogramu. Mimo to podkreślali:

"Nie tłumaczy to dysproporcji w udziale osób poszczególnych narodowości – na biennale poznamy twórczość przedstawicieli zachodniej i centralnej części kontynentu afrykańskiego, przy niemal całkowitym braku reprezentantów krajów Maghrebu."

Afrykański kontekst dekolonizacji zdeterminował wymowę wystawy. Główna kuratorka oddała głos różnego rodzaju mniejszościom. Choć na wystawie pojawiło się wiele interesujących projektów prezentowanych na wizualizacjach i modelach, kuratorka rozproszyła je na ogromnej przestrzeni. Prezentowana architektura okazała się częścią większej całości, wchodząc w niezliczone interakcje „z krajobrazem, ekologią, polityka, finansami, danymi, służbą zdrowia, AI, dziedzictwem, historią, konfliktami i tożsamością” - co w przypadku podjętego tematu było konieczne.

Ewa Porębska: Przełomowe otwarcie nastąpiło w 2004 roku

Architektura-murator dokumentuje międzynarodowe Biennale od 30 lat. W opublikowanej w 2023 roku publikacji pt. "Międzynarodowa Wystawa Architektury w Wenecji/1996-2023", która stanowi zapis następujących po sobie edycji Biennale, Ewa Porębska pisze:

Z punktu widzenia polskiego odbiorcy szczególnie interesujący może się wydać zapis wydarzeń w naszym pawilonie narodowym, począwszy od 1996 roku, gdy miałam smutną okazję zobaczyć i sfotografować nieudolną Architectura Poloniae ’96 („A-m” 1/97), wystawę, która spowodowała na lata zaniechanie kolejnych polskich ekspozycji i lekceważenie ze strony międzynarodowej krytyki; aż do przełomowego otwarcia w 2004 roku, gdy kurator Adam Budak wniósł w stare mury świeży intelektualny powiew o międzynarodowym charakterze („A-m” 12/04).

A potem było tylko coraz lepiej – wspomnijmy sukces w 2008 roku – Złoty Lew za wystawę Hotel Polonia (kuratorzy Grzegorz Piątek i Jarosław Trybuś, „A-m” 12/08), wyróżnienie w 2012 roku za uwodzącą dźwiękiem i formą „dźwiękową rzeźbę” Katarzyny Krakowiak (kurator Michał Libera, „A-m” 11/12) i wszystkie kolejne, które sprawiły, iż na wystawy w polskim pawilonie międzynarodowe środowisko krytyków patrzy z dużym zainteresowaniem. 

Zachęcamy do lektury naszych archiwalnych tekstów z poprzednich edycji Biennale:

2023 rok - Błękitna godzina. 18. Międzynarodowe Biennale Architektury w Wenecji

2021 rok - 17. biennale architektury. Miniprzewodnik

2018 rok - Tu nic się nie stało – 16. Biennale Architektury w Wenecji

2016 rok - 15. Biennale Architektury w Wenecji – warsztaty studenckie Udane Przedsięwzięcia / Success Stories