6 czerwca w pawilonie Centrum Nauki Kopernik na warszawskich bulwarach wiślanych odbył się wernisaż wystawy Ośmieceni – historie z wysypiska cywilizacji. Pierwotne planowano otwarcie na 28 maja, ale zagrożenie powodziowe zmusiło organizatorów do zmiany terminu. Lokalizacja i powód opóźnienia wystawy dopełniają jej wymowę – całość otwierają słowa: Toniemy w śmieciach. W cieplejsze dni na lewobrzeżnych bulwarach i prawobrzeżnych plażach trudno o wolne miejsce. Miasto zwróciło się znowu w stronę rzeki, a przy okazji poważnym problemem stały się śmieci. Mimo wielu kampanii społecznych i pracy miejskich służb, jednorazowe opakowania po napojach i przekąskach, rozbite szkło oraz unoszące się na wietrze torebki foliowe są częścią nadwiślańskiego krajobrazu. Ponadto największa rzeka Polski jest wciąż mocno zanieczyszczona, co odbija się na krajowym ekosystemie, a także na pogarszającym się stanie Morza Bałtyckiego.
Kuratorzy, z Marcinem Szczeliną na czele, podzielili przestrzeń czynnej do 16 października wystawy tematycznie. Przy centralnym wejściu znajduje się część Planeta jednorazowego użytku – przegląd ciekawostek o wynalazkach opakowań od starożytnego Egiptu do współczesności. Wartymi podkreślenia datami są rok 1944 (wynalezienie styropianu, który zapoczątkował pochód ropopochodnych jednorazówek) oraz 1950 (wynalezienie worka na śmieci). Instalacja Śmietnik popkultury to ściana z ekranami i basenem wypełnionym butelkami. Góry śmieci przypominają m.in. o nadwiślańskiej skarpie przy dawnej ulicy Gnojnej, która przez 400 lat była głównym wysypiskiem Warszawy, a dziś jest trawiastym punktem widokowym. Wystawa daje również wgląd w dawne i dzisiejsze historie nierówności społecznych – międzyklasowych i międzynarodowych. Wskazuje też na zróżnicowane obszary i formy zaśmiecania (na przykład odpady na ziemskiej orbicie czy mikroplastik w wodach) oraz na próby i sposoby walki z zanieczyszczeniem.
Kuratorzy zdają sobie sprawę z tego, że zmiana zależy nie tylko od decyzji konsumentów, ale także od polityki międzynarodowej czy lokalnej. Jednak ze względu na edukacyjny charakter działalności Centrum Nauki Kopernik akcent postawiono na codzienne dobre praktyki. Opracowano więc wskazówki dotyczące elektroodpadów, plastiku, smogu i żywności, zestawione z danymi statystycznymi. Liczby wiele mówią. Na przykład Polacy wyrzucają aż 49% zakupionego pieczywa, 46% owoców, 45% wędlin, 37% warzyw oraz 27% jogurtów. Kuratorzy zestawili również mity o segregowaniu, do których należy między innymi przeświadczenie o konieczności mycia śmieci czy o odbiorze posegregowanych odpadów przez jedną śmieciarkę. Zaletą wystawy jest jej ton, który bardziej aktywizuje niż moralizuje. Niekiedy dowcipną narrację wspiera sąsiedztwo sektora kwartalnika „Przekrój”, gdzie znajdują się wyeksponowane strony czasopisma z artykułami i obrazami poświęconymi tematyce ekologicznej. W Ośmieconych uwzględniono także dokumentację projektu artystycznego „Przekroju”, w ramach którego w 2017 roku na plaży po praskiej stronie Wisły pojawił się martwy kaszalot... To przypomnienie faktu, że działania lokalne mają wpływ globalny.
3 września w ramach programu towarzyszącego wystawie w pawilonie 512 Centrum Nauki Kopernik zaplanowano dyskusję „Czy moglibyśmy segregować 45 rodzajów odpadów, jak mieszkańcy Kamikatsu?”. Podczas spotkania zaprezentowany zostanie eksperyment Michała Bachowskiego z portalu Noizz.pl, który przez tydzień próbował żyć w swojej kawalerce, jak w słynnym japońskim mieście zero waste. Gościem wydarzenia będzie też Franciszek Łapecki, dyrektor Biura Gospodarki Odpadami Urzędu m.st. Warszawy. Start: godz. 18.00.
