Biennale Wenecja 2025. Opowieść o czasie przyszłym. Tak prezes Fundacji Biennale di Venezia, Pietrangelo Buttafuoco, otworzył wydarzenie

Spis treści

1. Biennale 2025. Wenecja
2. Wystąpienie Pietrangelo Buttafuoco, prezesa  Fundacji Biennale di Venezia
3. Partnerzy 19. Biennale Architektury
4. Geniusz i wynalazczość architektury
5. Architektura dziś lśni w czasach, w których ogromna liczba ludzi traci swój dom.
6. Nowe słowo - "domicidio"
7. Biennale architektury, Wenecja 2025. Konferencja prasowa. Zdjęcia

Biennale 2025. Wenecja

Biennale Architettura 2025 potrwa do 23 listopada i zgromadzi 66 narodowych pawilonów oraz ponad 750 uczestników prezentujących blisko 300 projektów. Kuratorem tegorocznej edycji jest włoski architekt i urbanista Carlo Ratti, którego propozycja koncentruje się na pojęciu "inteligentnego zamieszkiwania" w odpowiedzi na wyzwania współczesności, w tym zmianę klimatu, konflikty zbrojne oraz technologiczną transformację. 

W imieniu organizatorów wystąpił m.in. prezes Fundacji Biennale di Venezia, Pietrangelo Buttafuoco.

Poniżej publikujemy pełną wersję jego otwierającego przemówienia, które łączy refleksję filozoficzną, literacką i polityczną w duchu odpowiedzialności architektury za przyszłość świata. 

Wystąpienie Pietrangelo Buttafuoco, prezesa  Fundacji Biennale di Venezia

To, co Carlo Ratti zaprezentował poprzez swoją pracę — a co Fundacja Biennale di Venezia ma zaszczyt dziś przedstawić Państwa uwadze — to opowieść o czasie przyszłym. 750 uczestników, prawie 300 projektów — to wielkie liczby towarzyszące tej jego precyzyjnej wizji. A Carlo Ratti, ponad wszystkich — podkreślam: ponad wszystkich — jest nie tylko kompetentny w kwestiach technicznych, ale także w dyscyplinach, których jest profesorem.

Carlo Ratti jest punktem odniesienia w debacie publicznej, w intelektualnej konfrontacji w środowisku naukowym — w tym, co Fundacja Biennale di Venezia potrafi odtworzyć, przyjąć, wspierać — w dialogu bogatym i coraz bardziej owocnym pomiędzy różnymi dyscyplinami. 

On ma swoją własną zdolność: umie słuchać. Szmeru świata, języka świata, znaku świata. Algorytmów, które oplatają konstrukcję naszego zamieszkiwania — pyta o nie niczym wyrocznia. Ma w sobie tę zdolność intelli-a-gens — celowo wypowiadam to z twardą wymową, by podkreślić łaciński etymon: wielość ludów, a więc i historii.

Jedyna w swoim rodzaju zdolność tego języka do trafiania w samo sedno ścieżki, która staje się drogą ku dalszemu horyzontowi: ku przestrzeni. To konfrontacja między ziemią, która potrafi stać się światem, i która zatem rezerwuje dla siebie to dalsze zamieszkiwanie — zamieszkiwanie przestrzeni. W mojej roli prezesa Fundacji Biennale di Venezia czuję się zobowiązany — ale to absolutna przyjemność, płynąca z wdzięczności — powiedzieć: dziękuję raz jeszcze.

Partnerzy 19. Biennale Architektury

Biennale Architektury 2025 powstaje dzięki wsparciu Rolexa, który od 10 lat jest partnerem i oficjalnym zegarkiem wydarzenia. Dziękuję Ministerstwu Kultury, instytucjom lokalnym, Miastu Wenecja, Regionowi Veneto, Służbie Ochrony Dziedzictwa Archeologicznego, Sztuki i Krajobrazu dla Wenecji i laguny, Marynarce Wojennej, Muzeum Historycznemu Marynarki w Wenecji. Dziękuję darczyńcom, instytucjom i organizacjom międzynarodowym, które odegrały ważną rolę w realizacji 19. wystawy.

Dziękuję jeszcze raz Carlo Rattiemu i całemu jego zespołowi. I szczególne, wyjątkowe podziękowania — płynące z partnerskiej przyjaźni, uczucia, czegoś, co nadaje sens tej Instytucji i jej ciągłości — dla Roberto Cicutto, mojego poprzednika, z którym wspólnie podjęliśmy decyzję o powierzeniu 19. wystawy Carlo Rattiemu. Dziękuję również kolegom, z którymi na co dzień, w tej mojej przeprowadzce do Wenecji, dzielimy trudy Biennale. Dziękuję każdemu z osobna. 

Geniusz i wynalazczość architektury

A teraz, gdy wyruszamy ku wystawie Carlo Rattiego, gdy wyruszamy tą ścieżką inteligencji, pozwólcie mi jeszcze na dygresję — by odnieść refleksję nad jego pracą do czegoś, co porusza nas głęboko. Cogito ergo sum — "myślę, więc jestem" — czyż nie możemy tego dziś rozłożyć na części, przebudować, na nowo zamieszkać jako "jestem, bo zamieszkuję"? Sposób, w jaki człowiek jest na świecie, to zamieszkiwanie — to most, który sprawia, że pojawiają się brzegi. To miasto to Wenecja, a każdy jej most opowiada o trudzie. Geniusz i wynalazczość architektury polegają na tym, że dzięki swojej obecności pozwala dostrzec brzegi, zbierając ten skrawek ziemi jak dzielnicę wokół kanału. Architektura to ten impuls — ponieważ daje przestrzeń, wytwarza przestrzeń, wprowadza porządek i kierunek. I — jak nauczyła nas inna wyrocznia — tylko człowiek zamieszkuje świat.

Nie zamieszkuje go bóstwo, nie zamieszkują zwierzęta, nie zamieszkuje go sama ziemia. A my wszyscy — jako artyści, architekci, ludzie wrażliwi — uczymy się odróżniać zamieszkiwanie od przebywania. Dążymy do tej pierwotnej jedności między ziemią a człowiekiem. Człowiek naprawdę zamieszkuje tylko wtedy, gdy potrafi zapewnić rzeczom miejsce — miejsce dla swojej własnej inteligencji. I to poprzez budowanie dochodzimy do zamieszkiwania. 

Architektura dziś lśni w czasach, w których ogromna liczba ludzi traci swój dom.

Pamiętam, jak po raz pierwszy wyznałem — właśnie tu, przed tymi dwoma mikrofonami — że nie możemy udawać, że nic się nie dzieje. 

Architektura dziś lśni w czasach, w których ogromna liczba ludzi traci swój dom. Lśni w momencie, gdy nawet ja sam muszę odłożyć w nawias to, co się dzieje — bo przecież nie chodzi tylko o zmianę klimatu, o której wiemy wszyscy, także Carlo Ratti. Chodzi również o to, co niewypowiedziane. I próbuję to wyrazić słowami "króla świata": Dziwne, jak ryk myśliwców kiedyś fałszował rytm roślin w słońcu na balkonach... To niewypowiedziane to wojna — wojna nowego rodzaju, niespotykana w historii: niszczenie domów wroga po to, by nigdy nie mogły zostać odbudowane. By odebrać wrogowi możliwość powiedzenia: "jestem, bo zamieszkuję". 

Nowe słowo - "domicidio"

Nowe słowo to doskonale wyjaśnia: "domicidio" – zabójstwo domu. Dzieje się to w Sudanie — i nikt o tym nie mówi. Dzieje się w Ukrainie, w Gazie. I znów, z "królem świata" powtórzmy: "fałszował rytm roślin w słońcu na balkonach". To niemożność zestrojenia się z niebem i z zamieszkiwaniem ziemi. To właśnie ten rytm roślin w słońcu na balkonach. To temat, który dziś musimy podjąć — z powagą, z właściwym nam wstydem, ale też z koniecznością działania. 

Dziś właśnie, prosto z drukarni, przybył trzeci numer czasopisma Biennale di Venezia pt. Anteguerra. Le cose in arrivo (Międzywojnie. Nadchodzące rzeczy). Próbujemy oddać to również po angielsku — to czas między jedną wojną a drugą. Papież Franciszek mówił kiedyś o "trzeciej wojnie światowej w kawałkach" — i nie uchyliliśmy się od tego. Dziś, ten świeżo pachnący, jak tylko księgarnie potrafią pachnieć numer, podejmuje temat domu. A te rośliny na balkonach — to inteligentne drzewa Carlo Rattiego. Rośliny w słońcu na balkonach — to podtekst, który zawsze towarzyszył refleksji architektonicznej. Dziś, dzięki wystawie Carlo Rattiego, znajduje swoje słowa i inteligencję. I życzenie dla nas wszystkich brzmi: niech architektura rozbłyśnie na nowo, znajdując wreszcie język, dzięki któremu nasze zamieszkiwanie ziemi — na niej, nad nią, w niej — stanie się przebywaniem w niebie. To właśnie stwarzanie świata poprzez zamieszkiwanie. Dziękuję.  

Biennale architektury, Wenecja 2025. Konferencja prasowa. Zdjęcia