Tak powstaje z martwych zabytkowa zajezdnia. Helenówek to sto lat historii łódzkich tramwajów

Spis treści

1. Zabytkowa zajezdnia Helenówek. Ponad sto lat historii tramwajów w Łodzi
2. Zakład Techniki MPK-Łódź, czyli zajezdnia, warsztat i fabryka w jednym
3. Opóźniona inwestycja zmierza do końca
4. Inne „Metamorfozy na Plus”. Zobacz najbardziej spektakularne przemiany!

Zabytkowa zajezdnia Helenówek. Ponad sto lat historii tramwajów w Łodzi

Metamorfozy historycznych budynków zwykle kojarzą nam się z widowiskowymi zmianami funkcji – cukrowniami zmieniającymi się w hotele (jak Cukrownia Żnin), fabrykami przerabianymi na mieszkania (jak BOHEMA – Strefa Praga) czy dworcami kolejowymi, które stają się bibliotekami (jak Bibliostacja Pobiedziska). Czasami jednak okazuje się, że najlepsze, co można z niszczejącym obiektem zrobić, to pozwolić mu wrócić do dawnej roli – lub roli bardzo zbliżonej.

Zajezdnia tramwajowa Helenówek przy ul. Zgierskiej 256 w Łodzi to jedna z takich historii. Obiekt z 1922 r. przez blisko wiek służył jako kluczowy element łódzkiej infrastruktury, umożliwiając postój, czyszczenie i naprawy tramwajów (choć warto dodać, że początkowo znajdował się poza granicami miasta i obsługiwał tramwaje podmiejskie). Starzejący się obiekt przestał jednak spełniać tę funkcję w 2012 r. Przez ponad dekadę mocno zniszczona ceglana hala stała pusta – i kto wie, co by się z nią stało, gdyby nie pojawiła się konieczność przeniesienia Zakładu Techniki do innej lokalizacji. Zdecydowano, że Zakład (zajmujący się m.in. naprawą taboru i produkcją części zamiennych) przeniesie się właśnie do opuszczonej zajezdni Helenówek. Otworzyło to drogę do wielkiej modernizacji zabytku za 135 mln zł brutto, która rozpoczęła się w 2022 r.

• Przeczytaj również: Metamorfoza fabryki „Wigencja”. Łódź przekształciła zaniedbaną fabrykę w nowoczesne centrum kultury

– W cyklu „Metamorfozy na Plus” prezentujemy przedsięwzięcia, dzięki którym zapomniane historyczne obiekty i wnętrza otrzymują drugie życie za sprawą pasjonatów, racjonalnych biznesmenów, rzetelnych samorządowców, czy wreszcie – niespokojnych dusz... Wszyscy oni ożywiają dzięki swoim wizjom dorobek umysłów i rąk pokoleń architektów, inwestorów i budowniczych, którzy na placu budowy zostawili przed laty nadzieję, że ich dzieło ucieszy w odległej przyszłości jeszcze niejedno oko…

Zakład Techniki MPK-Łódź, czyli zajezdnia, warsztat i fabryka w jednym

Pod tajemniczą nazwą Zakładu Techniki kryje się nowoczesny obiekt służący do malowania, napraw i modernizacji taboru tramwajowego. Na tym jednak nie koniec, gdyż Zakład zajmuje się także produkcją części i podzespołów, co pozwala łódzkiemu przewoźnikowi przeprowadzać nawet poważne naprawy tramwajów na miejscu, we własnym zakresie (wiele miast zleca naprawy taboru zewnętrznym firmom, co jest m.in. bardziej czasochłonne). Doświadczony, fachowy zespół Zakładu potrafi nawet poddawać renowacji pojazdy historyczne.

W ramach modernizacji dawnej zajezdni Helenówek, która ma zakończyć się jeszcze w tym roku, poddano renowacji część hali z początków XX w., a także dokonano częściowej odbudowy zabytku. Dobudowano też dwie nowe hale, nawiązujące do niej stylem.

Na podstawie wieloetapowych uzgodnień z Łódzkim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków zaakceptowana została cała koncepcja architektoniczna przebudowy dawnej zajezdni w Helenówku. Zdecydowano o renowacji konserwatorskiej ściany północnej dawnej hali obsługi tramwajów. Ścianę południową zalecono odbudować w historycznym stylu. Dodatkowo odbudowana zostanie w dawnej formie ściana frontowa elewacji budynku kasowego od strony ul. Zgierskiej. Uzgodniono ponadto zastosowanie cegły klinkierowej na elewacjach frontowych oraz historyzujących, nawiązujących do zabytkowych proporcji elewacji frontowych nowych hal

– podaje Piotr Wasiak, rzecznik prasowy MPK - Łódź Sp. z o.o.

W nowych obiektach zaplanowano przestrzeń głównie na naprawy bieżące. Hale pomieszczą m.in. warsztat elektryczny, warsztat mechaniczny, śrutownię, lakiernię, stolarnię, spawalnię, myjnię, montaż czysty, demontaż, pomieszczenia magazynowe, narzędziownie i pomieszczenia pomocnicze. Wszystko ma być gotowe w drugiej połowie 2025 r. Docelowo na dwie zmiany będzie tu pracować 225 osób, w tym 200 pracowników produkcyjnych i 25 biurowych.

• Sprawdź też: Ratusz w Strzelinie wracał po kawałku. Zaczęło się od samotnej wieży nad rynkiem

W nowej siedzibie Zakładu Techniki, oprócz napraw bieżących, będą też prowadzone modernizacje i remonty kapitalne tramwajów, a także produkowane i regenerowane podzespoły taboru tramwajowego i autobusowego

– podaje Urząd Miasta.

Nie zapomniano też o estetyce i funkcjonalności przestrzeni wokół obiektu. Przewidziano m.in. ławki i stojaki na rowery, a także zieleń w donicach oraz element dekoracyjny w postaci ekspozycji jednego z historycznych wagonów.

• Zobacz również: Drewniany dwór Reyów w Sieciechowicach odbudowany ze szkła. Metamorfoza w Małopolsce

W eksponowanym miejscu dawnych torowisk od strony ul. Zgierskiej znajdzie się historyczna przesuwnica tramwajowa (po przeniesieniu z istniejącego zakładu przy ul. Tramwajowej) z umieszczonym w niej starym tramwajem

– podaje MPK Łódź. Niestety, ponieważ teren zajezdni nie będzie dostępny dla osób postronnych, historyczny tramwaj będzie dla mieszkańców na ogół dekoracją do podziwiania z daleka. Planowane są jednak dni otwarte.

Na tym etapie skupiamy się przede wszystkim na zakończeniu budowy i płynnym przeniesieniu prac z dotychczasowych warsztatów do nowych przestrzeni Zakładu Techniki na Helenówku. Co do modelu pojazdu, który zostanie wyeksponowany przed budynkiem jest jeszcze za wcześnie, aby podawać szczegóły. Po otwarciu nowego Zakładu Techniki z pewnością będziemy chcieli zorganizować dni otwarte, tak aby łodzianie i miłośnicy komunikacji miejskiej mogli zobaczyć nowoczesne przestrzenie, w których modernizowane i remontowane będą łódzkie tramwaje – podaje rzecznik.

Opóźniona inwestycja zmierza do końca

Warto przypomnieć, że inwestycja nie miała łatwego startu. Pierwszy przetarg na wybór wykonawcy przypadł na wyjątkowo nieszczęśliwy moment – z powodu pandemii i inwazji Rosji na Ukrainę na rynku panowała duża niepewność, co przełożyło się na bardzo drogie oferty wykonawców. Przetarg trzeba było anulować. Udało się rozstrzygnąć dopiero kolejny, rok później, co opóźniło całe przedsięwzięcie. Umowę z firmą PPUB Inkomet podpisano w 2022 r.

Obecnie wielka modernizacja dawnej zajezdni Helenówek w Łodzi jest już jednak na zaawansowanym etapie. Powstały już konstrukcje wszystkich obiektów, trwają prace przy układzie torowym i wykańczaniu budynków. Wygląda na to, że rzeczywiście uda się wszystko domknąć przed końcem roku. Jak informował Urząd Miasta w maju 2025 r.:

Jako pierwsze zamontowane zostały suwnice, które umożliwią podnoszenie i transportowanie ważących nawet kilka ton elementów. W pomieszczeniach jest już także śrutownia, w której poszczególne elementy będą dokładnie oczyszczane. Tuż obok powstaje lakiernia. W jednym z warsztatów stoi już urządzenie do impregnacji próżniowo-ciśnieniowej silników elektrycznych. Jest także kompresorownia, która zapewni powietrze pod ciśnieniem dla całego zakładu. Przed budynkiem zajezdni Helenówek rozpoczęły się natomiast prace ziemne przygotowujące teren pod budowę torowisk prowadzących do poszczególnych hal. To nimi wagony będą wjeżdżać do zakładu.

Inne „Metamorfozy na Plus”. Zobacz najbardziej spektakularne przemiany!

W naszym cyklu „Metamorfozy na Plus” odwiedzamy miejsca, w których współcześni wizjonerzy i inwestorzy przywracają do świetności dorobek swoich poprzedników. Do tej pory zwróciliśmy uwagę m.in. na takie obiekty jak odrestaurowane dworce kolejowe, pałace, dworki, budynki fabryczne, świątynie, kamienice i domy jednorodzinne.

Chcesz zobaczyć więcej niezwykłych przemian budowli z całej Polski? Poznaj inne artykuły z cyklu „Metamorfozy na Plus”.

• Przejdź do galerii: Zajezdnia tramwajowa Annopol na Białołęce w Warszawie