31 grudnia 2011 (zamknięcie wystawy)
Galeria Sztuki XX wieku w willi Oksza ul. Zamoyskiego 25, Zakopane http://www.muzeumtatrzanskie.pl/
Willa Oksza jest jednym z niewielu domów zaprojektowanych przez Stanisława Witkiewicza (1851-1915) w stylu zakopiańskim, które oparły się niszczycielskiemu działaniu czasu. Pomimo zmieniających się właścicieli, mód i funkcji, jaką pełnił budynek, udało mu się przetrwać bez większych zmian. Dzięki remontowi konserwatorskiemu wykonanemu ze środków unijnych w 2010 roku, Oksza odzyskała dawny blask. Jest dziesiątą filią Muzeum Tatrzańskiego, a pierwsza w niej wystawa to „Zakopane – pępek świata. Sztuka pod Giewontem w latach 1880-1939”, prezentująca dorobek artystów, działających w Zakopanem od końca XIX wieku do roku 1939. Obrazy, zdjęcia, rzeźby i rzemiosło artystyczne uzyskały piękną oprawę w postaci bogato dekorowanych ornamentami sosrębów, odrzwi, opasek okiennych. Na wystawie obejrzeć można prace twórców, którzy w stolicy Tatr przebywali tylko gościnnie, ale również tych, którzy na stałe związali się z tym niezwykłym miejscem. Nie zabrakło nastrojowych pejzaży Wojciecha Weissa, grafik Leona Wyczółkowskiego i niezwykłych przedstawień Rafała Malczewskiego. Podziwiać można dynamiczne, barwne i „roztańczone” prace Zofii Stryjeńskiej, ale także wiernie odzwierciedlające tatrzańską rzeczywistość obrazy Stanisława Gałka. Obok nich, dekoracyjne malarstwo i wytwory rękodzielnicze Karola Kłosowskiego oraz rzeźby i grafiki uczniów Szkoły Przemysłu Drzewnego. Prawdziwym rarytasem jest, wypożyczony od Gminy Milanówek, drewniany ołtarz Wniebowzięcia Najświętszej Marii Jana Szczepkowskiego, który w niecodzienny sposób prezentuje dobrze znany religijny temat. Nie zapomniano również o jednej z najciekawszych i najbardziej kontrowersyjnych postaci, czyli o Stanisławie Ignacym Witkiewiczu. Miłośnicy twórczości Witkacego mogą obejrzeć zarówno portrety z Firmy Portretowej S. I. Witkiewicz, jak również zdjęcia, które artysta wykonywał przed 1913 rokiem. Całości dopełniają koronki ze Szkoły Koronkarskiej, kilimy ze Stowarzyszenia Kilim oraz plakaty z okresu międzywojennego.
Wystawa została sfinansowana ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Województwa Małopolskiego.
Remont konserwatorski willi Oksza stanowi część projektu „Modernizacja Muzeum Tatrzańskiego i tworzenie Galerii Sztuki XX wieku w willi Oksza” współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach Małopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007-2013.
Remont konserwatorski Okszy stanowił część projektu Modernizacja Muzeum Tatrzańskiego oraz tworzenie Galerii Sztuki XX wieku w willi Oksza, który finansowany był z Małopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007-2013, współfinansowanego z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Przedsięwzięcie zainicjowały władze Województwa Małopolskiego w 2005 roku. Budynek przekazany został Muzeum Tatrzańskiemu przez Starostę Powiatu Tatrzańskiego w dniu 19 sierpnia 2008 roku. Remont konserwatorski willi Oksza zakończył się 15 listopada 2010 roku.
Willa Oksza, położona w Zakopanem przy ul. Zamoyskiego 25, jest jedną z czterech zachowanych do dzisiaj willi w stylu zakopiańskim — obok Koliby, Domu pod Jedlami i Rialta — projektowanych przez Stanisława Witkiewicza. Została zbudowana w 1895 r. dla Wincentego Kossakowskiego (nosiła wówczas nazwę Korwinówka) i była trzecim budynkiem autorstwa twórcy stylu zakopiańskiego. W 1899 roku willę kupił Marcin hr. Kęszycki jako prezent na srebrne wesele dla swej żony Heleny z Rejów. W 1920 willę zakupiło Towarzystwo Odrodzenie, założone przez Klarę Jelską. W kolejnych latach budynek znacznie przebudowano, ale wszelkie zmiany i modernizacje nie naruszyły w sposób istotny jego pierwotnej bryły architektonicznej.
W 2006 roku budynek został wpisany do rejestru zabytków architektury województwa małopolskiego. W tym samym roku opracowano dokumentację historyczno-konserwatorską obejmującą dzieje budynku oraz wytyczne konserwatorskie do projektu jego remontu i modernizacji na galerię sztuki (Zbigniew Moździerz). Główną ideą konserwatorską było przywrócenie pierwotnej formy architektonicznej willi, znanej z fotografii archiwalnych. Na tej podstawie wykonany został do końca tegoż roku projekt architektoniczny (główny projektant Zenon Remi), a na początku 2007 roku uzyskano pozwolenie na budowę.
Pod koniec 2008 roku rozpoczęto konieczne przed remontem prace rozbiórkowe niezabytkowych części budynku (m.in. rozebrano dawne zrujnowane kuchnie, połączone łącznikiem z budynkiem głównym). Zasadnicze prace budowlane i restauratorskie rozpoczęto na początku 2010 , po zakończeniu procedury przetargowej.
Plany wystawiennicze - Galeria Sztuki XX wieku
Otwarcie Galerii Sztuki XX wieku w willi Oksza planowane jest na 13 maja 2011 roku. Działalność nowej filii Muzeum Tatrzańskiego zapoczątkowana zostanie wystawą "Zakopane - pępek świata. Sztuka pod Giewontem w latach 1880 - 1939".
Potrzeba utworzenia w Zakopanem wystawy sztuki inspirowanej Tatrami, folklorem góralskim, związanej z działalnością miejscowego środowiska artystycznego a także artystów czasowo osiedlających się w Zakopanem była postulowana od lat bezpośrednio poprzedzających pierwszą wojnę światową. Kolonia zakopiańskich artystów była już wtedy zorganizowana w Towarzystwie Sztuka Podhalańska (1909) i Stowarzyszeniu Kilim (1910).
Galeria sztuki polskiej XX wieku w willi Oksza jest pierwszym krokiem do rozwiązania dotkliwego braku w Zakopanem wystawy, pokazującej dorobek miejscowego środowiska artystycznego, a także sztukę wielu artystów spoza Zakopanego, dla których Tatry i góralszczyzna były ważnym źródłem inspiracji. Ten nurt miał swoją znakomitą artystyczną kartę w okresie Młodej Polski, sygnowaną nazwiskami najwybitniejszych polskich artystów. Wkrótce potem – w czasie I wojny światowej – właśnie w Zakopanem kształtowała się pierwsza polska awangarda (późniejsi Formiści), do której należeli m.in. Andrzej i Zbigniew Pronaszkowie, Stanisław Ignacy Witkiewicz, August Zamoyski, Leon Chwistek, Tymon Niesiołowski i inni. Z Zakopanem związany jest też – przez osoby głównych adwersarzy - pierwszy w niepodległej Polsce teoretyczny spór o nową sztukę między Witkacym a Chwistkiem. Tutaj w okresie międzywojennym działała Firma Portretowa S.I. Witkiewicz, powstały najlepsze obrazy Rafała Malczewskiego i Stanisława Gałka, organizowane były regularnie wystawy sztuki artystów zakopiańskich oraz wystawy o zasięgu ogólnopolskim. Związki z artystycznymi awangardami zaznaczyły się mocno także w okresie PRL-u na zakopiańskich Salonach Marcowych organizowanych przez Tadeusza Brzozowskiego a później Władysława Hasiora i innych artystów.
Zakopiańskie środowisko artystyczne zawsze cechowała otwartość na najnowsze kierunki w sztuce z jednej strony, z drugiej zaś tendencja do szukania własnego wyrazu i zaznaczania odrębności, której źródłem były Tatry i góralszczyzna. Ważna w tym obrazie była również silna pozycja rękodzieła artystycznego i jego wysoki poziom, zawdzięczany sięgającej początków lat osiemdziesiątych XIX wieku tradycji zakopiańskiego szkolnictwa zawodowego. Ówczesne szkoły snycerska i koronkarska przekształciły się po drugiej wojnie światowej w Liceum Technik Plastycznych i Technikum Tkactwa Artystycznego, a kolejne pokolenia uczniów dołączały swoje ogniwa do łańcucha artystycznych zmian.
