Co się wydarzyło

MBA 2019 – Kraków i rzeka

Uczestnicy dyskusji rozmawiali m.in. o tym, jak na przestrzeni lat zmienił się charakter i kulturowa funkcji rzeki i jak wpłynęło to na jej relację z miastem. Zauważono, że dotychczasowe przekształcenia miały bardzo niekorzystny wpływ na naturę i prowadziły do degradacji ekosystemów rzecznych. Relacjonuje Marcin Pawłowski.

Międzynarodowe Biennale Architektury w Krakowie stanowi okazję do publicznej dyskusji dotyczącej idei urbanistycznych i architektonicznych w powiązaniu z potrzebami miasta. Jego celem jest inspirowanie do refleksji, medytacji i poruszenie wyobraźni w procesie rozumienia, partycypacji i kreacji przestrzeni miejskiej. Temat tegorocznej edycji brzmiał Połączenia – Miasto i Rzeka (8-9 października, organizatorzy: Miasto Kraków, SARP Oddział Kraków). Stare Miasto Krakowa było niegdyś otoczone przez rzekę, jej dopływy i rozlewiska. Dziś jest oddalone od Wisły, oddzielone od niej Wzgórzem Wawelskim i nie ma bezpośredniej relacji z nabrzeżem. Planty – okalający stare centrum od początku XIX wieku bujny miejski park – sięgają północnej strony Wawelu i zbliżają się do Wisły, jednak także nie stykają się z nią bezpośrednio. Zadaniem uczestników konkursów MBA było znalezienie odpowiedzi na pytanie: czy teren przy zamku, wzdłuż północnego łuku Wisły, może stać się miejscem, poprzez które Stare Miasto uzyska odpowiednie połączenie z rekreacyjnymi zasobami rzeki, gdzie liczni goście odwiedzający co roku Kraków, znajdą nowe i atrakcyjne urządzenia, a mieszkańcy będą mogli przeżyć doświadczenia uzupełniające miejską narrację. Tego zagadnienia dotyczyły zarówno trzy konkursy: architektoniczno-urbanistyczny (Konkurs A), seminarium (Konkurs B) i multimedialny (Konkurs C), ale także konferencja, wykłady i dyskusje. Grand Prix MBA Kraków 2019 otrzymały Karolina Chodura i Joanna Rozbrój, których praca zatytułowana Reflection of the past (Odzwierciedlenie przeszłości), zwyciężyła w Konkursie A. W swoim uzasadnieniu jury wskazało na wielopłaszczyznowość ujęcia tematu w odniesieniu do historii Krakowa i jego tożsamości oraz przyszłości, która wiąże się z rzeką. Doceniono wizję „powrotu” Wisły do przestrzeni uważnie wybranych placów, ulic i zaułków. Uwagę jury zwróciły też trafność i piękno formy projektu. Zwycięzcami w pozostałych konkursów zostali: Patrycja Ochman-Tarka (Miasto/rzeka: update, Konkurs B), Marcin Giba (W nurcie estetyki, Konkurs C, kategoria Fotografia), Zuzanna Winiarska i Kornelia Mikulska (Linia Miasta, Konkurs C, kategoria Film). Nagrodę publiczności w Konkursie A otrzymali Emanuel Czernik, Adrianna Bomberska, Izabela Chmielowicz, Marcin Janulewicz i Antoni Kubiak za pracę Rzeka dla ludzi. Projekty konkursowe oceniało jury złożone z wybitnych przedstawicieli świata architektury i urbanistyki, w składzie: Peter Butenschøn (przewodniczący i kurator MBA Kraków 2019), Oana Bogdan, Lennart Grut, Jan Kleihues, Wojciech Małecki, Ewa Kuryłowicz i Marta Sękulska-Wrońska. Wydarzeniem rozpoczynającym biennale była konferencja Połączenia – Miasto i Rzeka (kurator: Marcin Charciarek, WA PK). Uczestnicy zastanawiali się nad rolą rzeki w mieście, jej metaforycznym znaczeniem oraz definiowaniem terminu architektura w kontekście natury. Dyskutowano o tym, jak należy traktować nabrzeża. Czy powinny one – zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju – służyć miastu swoim naturalnym zagospodarowaniem i tworzyć ekologiczne korytarze (odpowiednio do howardowskich pomysłów miasta-ogrodu), czy jednak należy powrócić do koncepcji monumentalizacji przestrzeni na styku miasta i rzeki. W ramach biennale Małopolska Okręgowa Izba Architektów RP przygotowała dyskusję zatytułowaną Temat Rzeka (koordynator: Marcin Pawłowski, CAVU Architekci). Jej celem była wymiana poglądów przedstawicieli różnych środowisk: architektów i urbanistów, zarządzających miejską zielenią, publicystów i historyków, znawców problematyki inżynierii wodnej oraz ekologów, na temat potencjału, jaki niesie obecność Wisły w Krakowie. Na wstępie został zaprezentowany przez Stanisława Deńko wraz z grupą studentów WA PK teoretyczny projekt urbanistyczny dotyczący przestrzeni pomiędzy centrum Nowej Huty a terenami kolejowymi w Bieżanowie, które są rozpatrywane jako ewentualny nowy ośrodek centrotwórczy. Pomiędzy tymi dwoma miejscami rozciągają się „tereny nadrzeczne”, obecnie chaotycznie zabudowane i niezorganizowane, mające jednak duży potencjał. W poprzek osi łączącej centra przepływa Wisła – uregulowana, lecz w odmienny sposób niż ma to miejsce historycznym w Krakowie. Prezentowany projekt to jedna z wizji przyszłości, której istotą w kontekście głównego tematu biennale było wywołanie dyskusji na temat aspektów, jakie należy uwzględnić przy zagospodarowywaniu obszarów miejskich. Uczestnicy dyskusji rozmawiali m.in. o tym, jak na przestrzeni lat zmienił się charakter i kulturowa funkcji rzeki i jak wpłynęło to na jej relację z miastem. Zauważono, że dotychczasowe przekształcenia miały bardzo niekorzystny wpływ na naturę i prowadziły do degradacji ekosystemów rzecznych. Zastanawiano się, czy możliwe i realne są warianty naprawcze (np. renaturyzacja rzeki). Wskazano na konieczność całkowicie odmiennego podejścia do kwestii ekologii. Mówiono też o potrzebie poszanowania wartości środowiska naturalnego i jego znaczeniu dla psychiki człowieka oraz rozwoju nowoczesnego społeczeństwa. Krakowskie biennale przyciąga coraz większą liczbę uczestników, odzyskując rangę, którą cieszyło się przed laty. To dobry znak, a jednocześnie wyzwanie dla organizatorów przyszłej edycji. MARCIN PAWŁOWSKI

MIASTOmovie – wizje architektury publicznej

Architektura Bez Granic – Smiling Gecko

Było to niezwykle sugestywne, wsparte audiowizualną prezentacją, opowiadanie o tym, jak w jednym z najuboższych krajów na świecie można stworzyć warunki do życia osobom ze środowisk dysfunkcyjnych oraz jak zainicjowany przez niego projekt start-up’u Smiling Gecko zapewnia szkolenia oraz regularne przychody z ekologicznego rolnictwa, turystyki, lokalnego przemysłu i sztuki. Relacjonuje Magdalena Fedorowicz-Boule

Wykładem znanego szwajcarskiego fotografa i filantropa Hannesa Schmida, Koło Architekci Bez Granic OW SARP rozpoczęło 1 października kolejny już cykl wykładów i prezentacji pod wspólną nazwą Architektura Bez Granic. Podczas spotkania w Pawilonie SARP w Warszawie, Hannes Schmid mówił o swojej działalności w Kambodży. Było to niezwykle sugestywne, wsparte audiowizualną prezentacją, opowiadanie o tym, jak w jednym z najuboższych krajów na świecie można stworzyć warunki do życia osobom ze środowisk dysfunkcyjnych oraz jak zainicjowany przez niego projekt start-up’u Smiling Gecko zapewnia szkolenia oraz regularne przychody z ekologicznego rolnictwa, turystyki, lokalnego przemysłu i sztuki. Działalność Schmida koncentruje się bowiem na budowie samowystarczalnych, zrównoważonych wiosek, które mają być domem i jednocześnie miejscem pracy. Bo czy naprawdę za kilkanaście albo kilkadziesiąt lat będziemy wszyscy mogli mieszkać w miastach? Czy też może należy stworzyć poza nimi swego rodzaje Smart Villages (w opozycji do lansowanych Smart Cities)? Przedstawiony model wioski, jak podkreślił prelegent, nie jest może doskonały, ale jego idea ma służyć rozwojowi i uczyć jak przystosowywać rodziny z dysfunkcjami do samodzielnej egzystencji. Ma również być swoistym inkubatorem i wzorem. Wioska, która powstała w Kambodży, na północ od stolicy kraju Phnom Penh, to miejsce, gdzie ludzie sami uprawiają warzywa i hodują zwierzęta. Podstawą jest tu edukacja, dlatego Schmid opowiadał również o budowie i funkcjonowaniu lokalnej szkoły. Mówił też o tworzeniu nowych, ekologicznych materiałów we współpracy ze studentami i naukowcami z ETH w Zurychu (np. cegieł, których budulcem są grzyby, czy „zbrojonych” bambusem belek konstrukcyjnych) oraz alternatywnych sposobach wentylacji i wznoszenia domów. Opowieść ta stanowiła inspirację i refleksję nad losem ludzi ubogich, pokrzywdzonych przez los, lecz nie tylko. To również głos w dyskusji nad przyszłością naszej planety oraz miejscem człowieka na Ziemi. MAGDALENA FEDEROWICZ-BOULE (KOŁO ARCHITEKCI BEZ GRANIC OW SARP)

Buckminster Fuller − stare nowe idee w Krakowie

Fullerowskie rozumienie synergii i poszukiwanie możliwości racjonalnego wykorzystania technologii dla poprawy warunków i jakości życia jest zbieżne ze współczesnymi nurtami „zrównoważonej urbanistyki” z jej synergicznymi rozwiązaniami i optymalnym użyciem zasobów. Relacjonuje Michał Stangel.

W połowie września odbyło się w Krakowie seminarium poświęcone spuściźnie i współczesnym kontynuacjom idei Buckminstera Fullera (1895-1983) – amerykańskiego architekta, konstruktora i filozofa (INSIDE OUT OUTSIDE IN 2019: Building Bridges Between the arts, humanities, science and technology, 16-18 września, www.fuller-in-cracow.pl). Fuller, znany przede wszystkim z pomysłu kopuły geodezyjnej oraz upowszechnienia pojęcia synergii, postulował projektowanie inspirowane naturą i holistyczne myślenie o planecie Ziemia. Wskazywał na potrzebę globalnego, interdyscyplinarnego poszukiwania optymalnych rozwiązań problemów przestrzennych.

Konferencja, skierowana zarówno do inżynierów, jak i humanistów, została zorganizowana przez grono entuzjastów myśli Fullera. Inicjatorem wydarzenia był Waldemar Bober z Wydziału Architektury i Centrum Naukowego Zrównoważonego Kształtowania Środowiska Zbudowanego na Politechnice Wrocławskiej. Jako honorowy gość został zaproszony wnuk Fullera – Jaime Lawrence Snyder. Celem konferencji była dyskusja nad wyzwaniami współczesnej cywilizacji – propozycjami rozwiązań inżynieryjnych, które nawiązują do dokonań amerykańskiego projektanta, jak i bardziej humanistyczna refleksja nad zagrożeniami i szansami gwałtownego rozwoju technologicznego. Te omawiane zagadnienia to m.in. poszukiwanie przemysłowych technologii taniej i efektywnej produkcji domów, przekryć o jak najmniejszej masie oraz nowych konstrukcji i materiałów inspirowanych naturą (choćby tkankami skóry) oraz nowych lokalizacji dla zabudowy (takich jak powierzchnia morza). Dorobek konstrukcyjny Fullera omówił jego biograf, Joachim Krausse. Architektoniczne implikacje idei projektanta przedstawił Marek Oktaba, autor rozprawy doktorskiej Ład przestrzenny w ujęciu Bolesława Szmidta i Buckminstera Fullera (2017). Janusz Rębielak zaprezentował światowe realizacje idei kopuły geodezyjnej – od ikonicznego budynku Spaceship Earth w parku tematycznym Walta Disneya, po Fukuoka Dome, Luwr w Abu Zabi i Eden Project w Kornwalii. Konferencji towarzyszyło przedstawienie R. Buckminster Fuller: Historia (i tajemnica) wszechświata – monodram inspirowany życiem, pracami i tekstami architekta, wystawiany w teatrze im. Juliusza Słowackiego. Zaprezentowano też polskie wydanie książki projektanta Instrukcja sterowania statkiem kosmicznym Ziemia (Księgarnia Akademicka 2019, tłumaczenie: Marek Oktaba). Fullerowskie rozumienie synergii i poszukiwanie możliwości racjonalnego wykorzystania technologii dla poprawy warunków i jakości życia jest zbieżne ze współczesnymi nurtami „zrównoważonej urbanistyki” z jej synergicznymi rozwiązaniami i optymalnym użyciem zasobów. Inny przykład kontynuacji myśli amerykańskiego projektanta stanowi działalność Instytutu Buckminstera Fullera z San Francisco. Promuje on zarówno wprost jego dorobek, jak i – w szerszym ujęciu – fullerowskie rozumienie zaangażowania technologii dla rozwoju świata. Wyrazem tego jest coroczny konkurs Fuller Challenge (www.bfi.org/challenge), w którym przyznawane są nagrody za śmiałe wizje zawierające systemowe podejście do globalnych problemów społecznych i środowiskowych. MICHAŁ STANGEL

Nagroda IPC IAKS Distinction 2019 dla Hali Cracovii

Na tegoroczną edycję konkursu – organizowanego co dwa lata od roku 1987 – nadesłano 98 prac z 31 krajów z całego świata.

Oddana do użytku w maju 2018 roku i wielokrotnie nagradzana w Polsce (m.in. Grand Prix konkursu Nagroda Roku 2018 SARP, Grand Prix Nagrody Architektonicznej POLITYKI – VIII Edycja), Kärcher Hala 100-lecia KS Cracovia 1906 z Centrum Sportu Niepełnosprawnych, zaprojektowana przez architektów z pracowni Biuro Projektów Lewicki Łatak, tym razem została uhonorowana zagranicą. W organizowanym wspólnie przez Międzynarodowy Komitet Olimpijski (IOC), Międzynarodowy Komitet Paraolimpijski (IPC) oraz Międzynarodowe Stowarzyszenie dla Sportów i Czasu Wolnego (IAKS) konkursie o nagrody IOC IAKS Award i IPC IAKS Distinction 2019 autorzy hali zdobyli drugi z tych laurów.

Na tegoroczną edycję konkursu – organizowanego co dwa lata od roku 1987 – nadesłano 98 prac z 31 krajów z całego świata. Jury podczas sesji, która miała miejsce w lipcu, zdecydowało o przyznaniu nagrody projektantom Hali Cracovii w uznaniu za formę obiektu wpisanego w krajobraz naturalny oraz dostosowanie założenia do potrzeb niepełnosprawnych sportowców.

Gala wręczenia nagród i medali połączona z uroczystą kolacją miała miejsce 5 listopada 2019 roku podczas otwarcia 26. kongresu IAKS i targów FSB Trade Fair 2019 (Międzynarodowe Targi Przestrzeni Publicznych, Sportu i Czasu Wolnego) w Kolonii. W wydarzeniu uczestniczyło ok. 300 gości – przedstawicieli międzynarodowych instytucji i związków sportowych, dziennikarzy z prasy specjalistycznej oraz oczywiście członków jury, członków zespołów autorskich i pracowników operatorów zrealizowanych obiektów uczestniczących w konkursie.

Warto wspomnieć, że osobną część konkursu stanowi sekcja przeznaczona dla studentów i młodych profesjonalistów. Następna edycja wystartuje już w styczniu 2021 roku (więcej informacji: https://iaks.sport/our-activities). (RED)