Cztery mozaiki rodem z PRL w Zielonej Górze

Artykuł pochodzi z archiwum Architektury. Opublikowany pierwotnie w sierpniu 2023 roku

Spis treści

1. Mozaika na dawnej piekarni w Zielonej Górze
2. Mozaika na ścianie auli Uniwersytetu Zielonogórskiego
3. Mozaika Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji w Zielonej Górze
4. Mozaika na fasadzie biblioteki publicznej w Zielonej Górze

Mozaika na dawnej piekarni w Zielonej Górze

Betonowe pudła jedenastokondygnacyjnych sztab utrzymane są w odcieniach szarości przechodzących w kolor piasku. Zielone balustrady balkonów ani trochę nie ożywiają monotonii bloków. Napór betonu jest tu wyraźnie odczuwalny. Jakby w wyniku tego ścisku, między ścianami prostopadłościennego, wąskiego kanionu, ponura rzeczywistość pęka, wyrzucając na powierzchnię kolorową lawę z innego wymiaru. Tak mogłaby się zaczynać zielonogórska wersja serialu Stranger Things, a filmowa Eleven mogłaby mieszkać na 11 piętrze… Na ścianach szczytowych parterowego pawilonu, stojącego między blokami z początku lat 70. XX wieku, znajdują się migoczące, kolorowe mozaiki autorstwa Haliny Maszkiewicz. Przedstawiają abstrakcyjne kompozycje wzbogacone o element asamblażu – w obu wyraźna jest poświata drabiny technicznej, która rzeczywiście znajduje się na jednej ze ścian i prowadzi na płaski dach budynku. Znowu narzucają się skojarzenia z ucieczką od szarej rzeczywistości blokowiska. W czasach PRL mozaiki te były jednym z niewielu kolorowych elementów Osiedla Łużyckiego i wyróżniały z otoczenia niewielką piekarnię, której magiczny zapach przyciągał okolicznych mieszkańców.

Mozaika na ścianie auli Uniwersytetu Zielonogórskiego

Kolejna mozaika nie z tej ziemi powstaje na uskokowej – skierowanej na zachód – ścianie auli Wyższej Szkoły Inżynierskiej (obecnie Uniwersytet Zielonogórski), znajdującej się na zwieńczeniu ponad 140 metrowego budynku, wpisanego w pagórkowatą topografię. Mural został wykonany w 1974 roku na cześć upamiętnienia pobytu Jurija Gagarina w mieście 22 lipca 1961 i przedstawia głowę kosmonauty w kasku orbitującą wokół Słońca. Mozaikę autorstwa Witolda Cichacza i Henryka Krakowiaka najlepiej oglądać o zachodzie, wtedy świetlne kręgi mienią się najpełniej.

Mozaika Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji w Zielonej Górze

Również zachodnia, szczytowa ściana ośrodka sportowego Novita (obecnie Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji) została ozdobiona unikatową mozaiką. Przestawia ona trzech pływaków w horyzontalnej kompozycji. Dzieło Stanisława Cieśli wyróżniało się na tle przeciętnego, peerelowskiego budynku, dziś przerobionego w manierze przetargowego eklektyzmu.

Mozaika na fasadzie biblioteki publicznej w Zielonej Górze

Bardziej tradycyjna, bo przedstawiająca historię druku, jest mozaika zdobiąca południową ścianę frontową Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej im. C. Norwida. Zaprojektowana przez Zygmunta Prangę jest jednym z niewielu zachowanych elementów budynku zrealizowanego w 1975 roku. Znajdująca się wzdłuż nieco uniesionej platformy łączącej wejście główne i mniejsze – do biblioteki dziecięcej – jest wyraźna zarówno z ulicy, jak i może być odczytywana (i dotykana) z bliska. Warto zauważyć, że Pranga jest również autorem ceramicznej mozaiki w zielonogórskim kościele św. Krzyża na Osiedlu Słowackiego, która połyskuje we wnętrzu dzięki licznym przeszkleniom. Zielonogórskie mozaiki tworzyli lokalni artyści, którzy na co dzień zajmowali się innymi formami sztuki.