Gminna biblioteka w Czarnym Borze

Wśród urokliwych miejscowości środkowych Sudetów wieś Czarny Bór nie wyróżnia się niczym szczególnym. Typowa dla obszaru Dolnego Śląska, skromna zabudowa przedwojenna także tutaj ustępuje miejsca nieforemnym domom proweniencji katalogowej, w dominującym stylu góralskim i dworkowym. Budynek gminnej biblioteki publicznej znajduje się w centrum wsi, przy głównej drodze biegnącej zboczem równolegle do malowniczego Potoku Lesk. Mimo niewielkiego budżetu, szklany pawilon z drewnianą czapą dachu zaskakuje architekturą rodem ze skandynawskich żurnali. Wita odwiedzających trzymetrowym nadwieszeniem, którego połamane trójkątnie podniebienie, nawiązujące do linii gór, podkreśla strefę wejścia w postaci długiego, obszernego holu. Pełne przeszklenia zapewniają spektakularne widoki na zalesioną górę Boracza i pasmo Dzikowca, zapraszając jednocześnie do wnętrza. Jako przyszłe gminne centrum kultury mieści także salę taneczno-widowiskową na ponad 100 osób oraz trzy pracownie do zajęć edukacyjnych, seminaryjnych i warsztatowych. Działając niespełna rok, obiekt gościł już najróżniejsze imprezy, począwszy od pasowania pierwszoklasistów na czytelników, przez spotkania z pisarzami, konkursy recytatorskie i komisje wyborcze, na koncertach Zbigniewa Wodeckiego kończąc. Ten przyjazny „supermarket kultury” jest wygodnym w użytkowaniu, parterowym obiektem, bez podpiwniczenia i poddasza, o czytelnej i elastycznej strukturze. Transparentny budynek przykrywa rozłożysty płaski dach, wsparty na żelbetowej konstrukcji – wysokich na dwa metry podciągach tworzących układ ramowy z dźwigarami z drewna klejonego pomiędzy.

Konstrukcja dachu skorelowana została ściśle z układem pomieszczeń – dzieli całość na równoległe trakty funkcjonalne: bibliotekę od wschodu, wzdłuż ulicy; salę widowiskową pośrodku oraz pracownie otwarte na plac zabaw od zachodu. Między pracowniami a salą wprowadzono pas zaplecza z pomieszczeniami socjalno-magazynowymi oraz toaletami, który dostępny jest z obu stron. Cześć administracyjną ulokowano na końcu holu wejściowego za sprytnie zaprojektowaną szatnią z wysuwaną ladą. Po przeciwnej stronie znalazła się kawiarnia z panoramą na zielony, pofałdowany krajobraz doliny Leska i Gór Wałbrzyskich. Ortogonalny układ założenia wzbogacają dwie cylindryczne formy. Walec widoczny z holu stanowi ladę kawiarni i jej zaplecze, a od strony czytelni stanowiskoobsługi biblioteki. Drugi, obudowany regałamina książki, mieści salkę multimedialną, nad którązorganizowano dodatkowy poziom czytelni, dostępnyprzez wachlarzowe schody.Budynek sprawia wrażenie luksusowego, lecz bynajmniejnie ze względu na drogie rozwiązania i wyposażenie,których nie ma. Wyeksponowanie konstrukcjiwe wnętrzu i tym samym pozostawienie wysokichpomieszczeń przywodzi nieco na myśl przestrzeniemuzealne. By osiągnąć ten efekt, projektanci wykazalisię dużym kunsztem w doborze proporcji, materiii kolorystyki, mając do dyspozycji jedynie tani,standardowy asortyment. Czyste, biało-grafitowe wnętrzao postindustrialnym charakterze ożywia międzyinnymi kolorowe umeblowanie czytelni i intensywneodcienie posadzek w poszczególnych pracowniach.Budynek biblioteki w Czarnym Borze jest bezpretensjonalną,nowoczesną interwencją w wiejskie środowisko,zaprojektowany tak, by integrować ludzi i otoczenie.Wedle autorów ma budzić reminiscencje peerelowskich,modernistycznych pawilonów GS. Lecz w tymprzypadku stanowi jednoznaczną przepustkę do światakultury i wiedzy – lepszej rzeczywistości, ukierunkowanejna człowieka i jego rozwój.

Założenia autorskie

Czarny Bór to wieś gminna położona na Dolnym Śląsku w dolinie oddzielającej pasma Gór Kamiennych i Wałbrzyskich. Jej zabudowa tylko w niewielkim stopniu nawiązuje do lokalnej architektury, w większości to pozbawione cech stylowych obiekty przedi powojenne. Przy głównej ulicy, wciąż noszącej nazwę XXX-lecia PRL, znajduje się urząd gminy oraz zespól szkół. Bibliotekę zrealizowano na położonej na lekkim zboczu działce między dwoma skrzydłami szkoły, tworząc patio łączące się z tarasem wokół nowego obiektu. W budynku poza biblioteką z czytelnią znajduje się wielofunkcyjna sala widowiskowa na 100 osób oraz zespół pracowni. Poszczególne elementy funkcjonalne spaja przeszklony hol z przestrzenią ekspozycyjną i kawiarenką, będący jednocześnie rodzajem osłoniętego „podwórka” dla przyległej szkoły. Od zewnątrz tę rolę pełni szeroki, zadaszony taras, dostępny bezpośrednio ze wszystkich pomieszczeń. Właśnie ta swoboda komunikacji między wnętrzem i zewnętrzem oraz optyczne otwarcie pomieszczeń na otaczający podgórski krajobraz były jednymi z ważniejszych założeń projektowych. Architektura budynku w swobodny sposób nawiązuje do modernistycznej klasyki obecnej w polskich wsiach i miasteczkach w postaci pawilonów gminnych spółdzielni. Przeszklony cokół stanowi podstawę dla wykończonej drewnem attyki – nadwieszonej na ponad trzy metry od strony patio i ulicy.

Joanna Styrylska