Konkurs na wnętrza Świątyni Opatrzności Bożej

Świątynię Opatrzności Bożej otwarto oficjalnie 11 listopada 2016 roku. Obiekt na rzucie kwadratu, w który wpisano krzyż grecki i rotundę nawy głównej, zaprojektowała pracownia Szymborski & Szymborski. Na zamknięciu ramion krzyża zaplanowane zostały cztery portale. Symbolizują one cztery drogi, którymi Opatrzność prowadziła Polaków do wolności: Modlitwy, Cierpienia, Oręża i Kultury – czytamy w założeniach programowych. Budowa zajęła 13 lat i pochłonęła ok. 220 mln zł, z czego 60 mln zł z budżetu państwa, które sfinansowało wciąż pozostające w realizacji Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego znajdujące się w kopule gmachu. Prace wykończeniowe nadal jednak trwają. W ostatnim czasie dokończono obkładanie miedzią wejść do budynku, na ścianie ołtarzowej wykonano ustrój akustyczny z drewna i udostępniono wiernym zaaranżowaną prowizorycznie kaplicę adoracyjną, jedną z czterech zaplanowanych w obiekcie. Ostateczny wystrój kaplic, jak i całego wnętrza, ma powstać według specjalnie opracowanych projektów. Na ich koncepcję w czerwcu 2018 roku archidiecezja warszawska ogłosiła jednoetapowy konkurs. Zadanie podzielono na pięć części, obejmujących osobno wnętrze główne ze ścianą ołtarzową, witrażami i stacjami drogi krzyżowej, osobno każdą z czterech kaplic: maryjną, adoracyjną, pokutną i Grobu Pańskiego. Uczestnicy mogli złożyć pracę tylko dla jednej z części bądź dla wszystkich jednocześnie.

W 10-osobowym jury pod przewodnictwem biskupa Rafała Markowskiego znaleźli się architekci Krzysztof Ingarden, Ewa Kuryłowicz, Andrzej Gaczoł i Wojciech Szymborski, artyści Hanna Pstrągowska-Dubiel i Lucjan Orzech, a także przedstawiciele władz kościelnych: biskup Michał Janocha, ksiądz Tadeusz Aleksandrowicz, Piotr Gaweł z Centrum Opatrzności Bożej i Marcin Adamczewski, dyrektor świątynnego muzeum. Jak czytamy w regulaminie, koncepcje musiały odpowiadać kanonom piękna wystroju wnętrz chrześcijańskiej architektury sakralnej oraz wpasowywać się w istniejącą przestrzeń. Szczególną uwagę należało zwrócić przy tym na światło wewnątrz obiektu i wykorzystać jego walory dla stworzenia klimatu sakralnego. Wyniki ogłoszono w sierpniu ubiegłego roku. W żadnej z pięciu części sędziowie nie przyznali głównej nagrody, co w mediach zinterpretowano jako fiasko konkursu. Z taką opinią nie zgadza się Ewa Kuryłowicz, jedna z jurorek, przez wiele lat dyrektor programu UIA Miejsca Kultu poświęconego architekturze sakralnej: Zadanie było trudne nie tylko z powodu specyfiki architektury obiektu, ale z uwagi na uwarunkowania liturgiczne i teologiczne. Mimo to na konkurs nadesłano 27 prac. Na wnętrze główne 13, na projekty kaplic 14. To nie jest mało – podkreśla architektka.

W części dotyczącej wystroju całości sędziowie przyznali dwie równorzędne II nagrody – dla pracy zespołu zmarłego niedawno Stanisława Niemczyka, w składzie: Mateusz Środoń, Andrzej Mikulski, Agnieszka Niemczyk-Janik, Anna Niemczyk-Wojtecka, oraz dla zespołu Sylwestra Piędziejewskiego, Macieja Latoszka, Urszuli Konowrockiej i Pawła Pogorzelskiego. Pierwsza jest oparta na polichromiach i metafizycznej koncepcji świątyni jako Świętego Miasta. Drugą charakteryzuje jubilerskie, w sumie abstrakcyjne i neutralne w przesłaniu opracowanie ołtarza głównego. To projekty bardzo dobre, śmiało można określić je jako współczesne, ale każdy miał jakieś błędy – jeden natury teologicznej, drugi natury architektonicznej. W obu przypadkach decyzji i uzupełnień wymaga opracowanie okien. Po eliminacji niedociągnięć każdy może być jednak realizowany. Ostateczną decyzję ma podjąć zamawiający po rozmowach z nagrodzonymi zespołami. Sądzę, że będzie tu mieć znaczenie możliwość poprawienia obu koncepcji i ostateczny wybór nastroju, jaki ma oferować świątynia – mówi „A-m” Ewa Kuryłowicz.

W tej kategorii sędziowie przyznali ponadto dwa równorzędne wyróżnienia: zespołowi Adama Brinckena, Macieja i Jakub Zychowiczów, Kamila Kuzki, Grzegorza Bilińskiego, Alicji Duzel-Bilińskiej i Adrianny Oprychał oraz Fundacji Ars Restituta w składzie: Maciej Bonawentura Pawlicki, Jan Pawlicki i Sviatoslaw Vladyka. Jak tłumaczy Ewa Kuryłowicz, w części dotyczącej poszczególnych kaplic prace były dużo słabsze, dlatego nagrodzono tylko jeden projekt, piękne dzieło architektoniczno-rzeźbiarskie poświęcone Grobowi Pańskiemu, autorstwa Katarzyny Kowal, Jana Wojciechowskiego, Małgorzaty Zagłoby, Jana Buczka, Szymona Węglowskiego, Anny Zielińskiej, Aleksandry Krzyżanowskiej, Justyny Klecy, Aleksandry Molendy, Dominika Harpuli, Mikołaja Ciszewskiego, Bartosza Wronikowskiego, Karoliny Maksymiuk, Huberta Dolinkiewicza i Katarzyny Michnowskiej.

Koncepcja, opracowana przez studentów warszawskiej ASP z wydziałów rzeźby, malarstwa, wzornictwa i konserwacji zabytków, wspieranych przez osoby uprawnione do udziału w konkursie, również zdobyła jedynie II nagrodę, ale w opinii Ewy Kuryłowicz jest na tyle indywidualna, że może być elementem wystroju niezależnie od tego, która wersja wnętrza głównego będzie realizowana. Sądzę, że byłoby najwłaściwiej gdyby opracowanie projektów pozostałych kaplic powierzono zespołowi, który będzie odpowiedzialny za całość – dodaje. O tym, czy tak się stanie zdecydują najbliższe miesiące. Przewodniczący jury, biskup Rafał Markowski, przyznaje, że dyskusja dopiero się rozpoczęła: Konkurs dobiegł końca i spełnił swoje zadanie. Dostarczył ponad 20 prac, z których pięć otrzymało nagrody bądź wyróżnienia. Jednak jego zasadniczym osiągnięciem jest rozpoczęcie dyskusji zarówno z uczestnikami sądu, jak i z przedstawicielami poszczególnych pracowni architektonicznych na temat koncepcji całości oraz poszczególnych elementów wystroju wnętrza świątyni – mówi duchowny. Obok prezentujemy wybrane wizualizacje nagrodzonych prac. Całość wraz z opisami autorskimi publikujemy na stronie www.architektura.murator.pl w zakładce Projekty. Tomasz Żylski