Szkoła muzyczna / Warszawa

Miejsce

Zespół Państwowych Szkół Muzycznych nr 1 od wielu lat mieści się w budynkach Akademii Teatralnej przy ulicy Miodowej w Warszawie. W 2015 roku MKiDN i dyrekcja szkoły podjęli działania na rzecz budowy nowej siedziby przy ulicy Rakowieckiej 21 w dzielnicy Mokotów. Na działce znajdują się trzy obiekty objęte ochroną konserwatorską: budynek główny, gospodarczy i stróżówka.

Historia

Budynek główny powstał w latach 1899-1901 według projektu Władysława Kozłowskiego. Przez lata wielokrotnie zmieniał swoje przeznaczenie od męskiego gimnazjum po dom dziecka. Od 2009 roku stał pusty i ulegał stopniowej degradacji. Historyczny gmach wycofany jest z pierzei ulicy Rakowieckiej. Jego symetryczna bryła, na planie wielokąta, przekryta jest dachem wielospadowym z czterema kondygnacjami nadziemnymi i jedną podziemną. Zbudowany został z cegły, a do I piętra tynkowany. Poziom terenu znajduje się na wysokości -1,95 m w stosunku do parteru. Pozostałe dwa obiekty to budynek gospodarczy, który przylega do zachodniej granicy działki, oraz stróżówka znajdująca się w północno-wschodnim narożniku, w linii pierzei ulicy Rakowieckiej.

Pierwotnie od frontu znajdowało się murowane ogrodzenie z metalowymi przęsłami, wejściem oraz dwoma wjazdami prowadzącymi na teren. Oryginalne elementy, takie jak furtki, bramy i kraty, nie zachowały się, a zły stan techniczny ścian i słupów wskazywał na konieczność ich wymiany. Prostokątna działka o powierzchni 8454 m² jest prawie płaska. Rzędne terenu wahają się w przedziale od 33,2 do 33,73 m n.p.m. Teren częściowo porośnięty jest przez drzewa i krzewy. W MPZP określono jedynie dwa dęby od frontu działki jako „cenna zieleń do zachowania”.

Konkurs

Inwestor podjął decyzję o podziale zlecenia na dwa etapy. Pierwszym była termomodernizacja budynku zabytkowego rozstrzygnięta w przetargu publicznym, drugim konkurs architektoniczny na projekt sali koncertowej wraz z pomieszczeniami administracyjnymi, dydaktycznymi i technicznymi oraz z zagospodarowaniem terenu, który wygrał zespół Konior Studio.

Historyczny budynek wskazał kierunek myślenia o całym założeniu. Dialog „nowego” ze „starym” stał się zasadą, która wyraża się kontynuacją struktury, skali i rytmów.

Funkcja

Najniższa kondygnacja projektowanego budynku to przede wszystkim parking i pomieszczenia techniczne. Został tu także zlokalizowany zespół tzw. głośnych sal ćwiczeniowych, przeznaczonych dla instrumentów dętych i perkusyjnych, gdyż wymagają one najwyższych parametrów izolacyjności akustycznej.

Kondygnacja -1 to strefa nowego, głównego wejścia do budynku. Sposób jej ukształtowania jest jednym z najważniejszych elementów przestrzeni nowej siedziby szkoły. Od frontu wygodne schody prowadzą na obniżony względem istniejącego terenu plac, który powstał poprzez wyburzenie podziemnego bunkra. Dzięki przebiciu ścian pod oknami piwnicy uzyskano podcień przed głównym wejściem prowadzącym do sklepionego holu, a dalej do wielofunkcyjnego, szklanego atrium. Łączy ono dwa budynki: zabytkowy (przeznaczony dla edukacji ogólnej) i projektowany (związany z muzyką). Boczne ryzality obiektu istniejącego są kontynuowane w bryle nowego gmachu ukształtowanego w formie litery U. W centralnym miejscu zlokalizowano salę koncertową dla ok. 300 osób. Na tym poziomie znajdują się również kulisy sali koncertowej, magazyny instrumentów, estrada oraz studio nagrań. W południowo-wschodniej części zlokalizowano salę gimnastyczną, dwie sale do rytmiki oraz zespół szatniowy. Kompleks sportowy stanowił poważne zagrożenie akustyczne, dlatego został oddylatowany od reszty budynku (dwie ściany żelbetowe o różnej grubości z pustką powietrzną pomiędzy), aby żadne drgania i dźwięki nie przenosiły się na pomieszczenia muzyczne.

Reprezentacyjny parter mieści gabinety dyrekcji i administracji w części istniejącej oraz wejścia do sali koncertowej i sal kameralnych w nowym budynku. Poziom ten jest połączony z atrium otwartymi schodami, a kładka w części zachodniej umożliwia wygodną komunikację pomiędzy budynkami. Na pozostałych piętrach nowej części zlokalizowano pomieszczenia do edukacji muzycznej. Program funkcjonalny uzupełnia biblioteka z czytelnią, z której można wyjść na zewnętrzny taras otaczający bryłę sali koncertowej.

Z poziomu +2 zapewniono dostęp do pomostów technicznych sali koncertowej prowadzących do reżyserni światła i dźwięku. Część projektowana obsługiwana jest na całej wysokości przez dwie klatki schodowe wyposażone w windy, w tym jedną towarową. Szerokie korytarze umożliwiają wygodne przemieszczanie dużych instrumentów.

Elewacje

Budynek projektowany jest kontynuacją gmachu zabytkowego. Wysokość obiektu oraz jego główne podziały nawiązują do gzymsów budynku istniejącego. Nowe elewacje operują zredukowaną do minimum ilością środków kompozycyjnych, takich jak rytm, proporcja, skala czy kolor. Ze względu na ograniczony budżet większa część elewacji pokryta jest cienkowarstwowym tynkiem mineralnym. Jedynymi akcentami poza szklanym atrium pozostają betonowe parapety i delikatne linie w cokole nawiązujące do historycznego boniowania.

Akustyka

Niespotykana geometria sali koncertowej w kształcie tubusa wywołała w środowisku akustyków i architektów sporo kontrowersji. Dzięki naszym wieloletnim doświadczeniom w projektowaniu obiektów muzycznych oraz współpracy z Nagata Acoustics wiedzieliśmy jak ukształtować tę przestrzeń, aby osiągnąć znakomite warunki akustyczne przy jednoczesnym zachowaniu pomysłu „okrągłej” sali. Podczas projektowania zostały przeprowadzone wielokrotne analizy akustyczne i geometryczne, włącznie z trójwymiarowymi symulacjami komputerowymi. Zaproponowana geometria służy odpowiedniemu wyrównaniu i rozproszeniu odbić dźwięku. Niezwykle ważny jest ciężar właściwy sufitu, który wynosi 60 kg/m² i ścian 30 kg/m². Ich oryginalnie ukształtowana powierzchnia w zakresie ok. 10-30 mm odpowiednio rozprasza dźwięk również w wysokich częstotliwościach. Wypukły wzór ścian akustycznych został odlany z betonu w specjalnie zaprojektowanych gumowych szalunkach. Rewersem tego wzoru jest jesionowa, drewniana okładzina wiszących na metalowej podkonstrukcji żagli i plafonu. W celu uzyskania odpowiedniego pogłosu na wybranych powierzchniach zostały zastosowane stałe ustroje pochłaniające.

Poza salą koncertową w budynku zaprojektowano dwie sale kameralne, dwie organowe i klawesynową, a do tego dziesiątki sal do pracy indywidualnej. Wszystkie te pomieszczenia zapewniają najwyższy poziom jakości akustycznej. Przegrody pomiędzy nimi wykonano w technologii suchej zabudowy na zdwojonych i niezależnych konstrukcjach. Wielowarstwowa struktura ściany z pustką powietrzną umożliwi jednoczesne korzystanie z sąsiadujących pomieszczeń bez wzajemnego przenikania dźwięku. W każdym pomieszczeniu zaprojektowano określone ustroje akustyczne odpowiadające za odbicie, pochłanianie i rozpraszanie dźwięku oraz podłogę pływającą z obwodową dylatacją, eliminując mostki akustyczne i zapewniając dalszą redukcję transferu dźwięku pomiędzy salami.

Konstrukcja

Wykonanie kondygnacji podziemnej nowego obiektu w bliskim sąsiedztwie budynku zabytkowego wymagało zabezpieczenia wykopu ze szczególną dbałością o ograniczenie przemieszczeń gruntu pod fundamentem. Zaprojektowano obudowę wykopu w formie palisady z pali CFA o średnicy 500 mm, kotwionych w jednym poziomie za pomocą kotew gruntowych. Poza sąsiedztwem budynków istniejących zaprojektowano obudowę wykopu w postaci ścianek berlińskich. Zabezpieczenie rampy zjazdowej do garażu stanowiła palisada z pali CFA częściowo wspornikowa, a częściowo rozparta za pomocą rozpór stalowych. Obudowa berlińska tworzyła tymczasową konstrukcję oporową, zaś palisada posłużyła jako podłoże dla hydroizolacji oraz jako zewnętrzny szalunek dla ścian podziemnych. Nowo projektowany budynek Szkoły Muzycznej posadowiono na płycie fundamentowej opartej bezpośrednio na gruncie rodzimym. Aby zoptymalizować zużycie materiałów, zaprojektowano płytę o zmiennej grubości od 50 do 80 cm pod najbardziej obciążonymi słupami. W strefie atrium ma ona grubość 30 cm z pogrubieniami do 50 cm pod słupami żelbetowymi.

Pomiędzy budynkami zaplanowano przeszkloną przestrzeń atrium. Jego konstrukcję stanowią stalowe belki główne oparte na walcu sali koncertowej oraz na stalowej belce poprzecznej. Aby nie ingerować w konstrukcję budynku zabytkowego, zadaszenie atrium nie opiera się na istniejącej ścianie, ale za linią słupów przechodzi we wspornik. Stalowa belka poprzeczna jest oparta na wewnętrznych słupach stalowych wykonanych z czterech kątowników 180 x 180 x 16. Belki zadaszenia wykonano z rur prostokątnych o wymiarach 400 x 150 mm o grubościach ścianek dopasowanych do obciążeń. Ściany zewnętrzne sali koncertowej, zaprojektowane na rzucie okręgu o średnicy 24 m, stanowią tarcze żelbetowe oparte na słupach garażu podziemnego i jednocześnie podpierające strop na poziomie -3,72 m. Stropy na poziomach -0,12 i +5,01 opierają się na ścianach sali poprzez przekładki elastomerowe (maty wibroakustyczne) co sprawiło, że sala koncertowa stanowi odrębny konstrukcyjnie i akustycznie element budynku.

Ze względów akustycznych przekrycie sali koncertowej zaprojektowano w formie żelbetowego stropu rusztowego złożonego z czterech belek o przekroju 40 x 150 cm i rozpiętości ponad 22 m, podpierających strop o grubości 16 cm.

Instalacje

Wentylacja sali koncertowej realizowana będzie poprzez centralę klimatyzacyjną nawiewno-wywiewną wyposażoną w odzysk ciepła w postaci obrotowego wymiennika ciepła, rewersyjną chłodnicę freonową, nagrzewnicę wodną oraz filtry, wentylator nawiewny i dwa zewnętrzne wentylatory klasy F200. Centralę zlokalizowano na poziomie -2 z chłodnicą zasilaną z agregatu skraplającego znajdującego się na dachu projektowanego budynku.

Zadaniem instalacji będzie dostarczenie świeżego powietrza w ilości 50 m³/h na osobę oraz zapewnienie odpowiedniej temperatury powietrza latem i zimą. Zaprojektowano wyporowy system nawiewu. Na wszystkich poziomach widowni powietrze o niskiej prędkości będzie dostarczane spod siedzeń za pośrednictwem okrągłych nawiewników wentylacyjnych. Przy podestach dla orkiestry zostaną one umieszczone za ażurową osłoną. Wyciąg powietrza z sali koncertowej rozwiązany jest za pomocą kratek wentylacyjnych umieszczonych za ekranami akustycznymi sali. Wykonanie kanałów nawiewnych oraz wywiewnych przewidziano z płyt mocno sprasowanej wełny szklanej o klasie pochłanialności dźwięku A/B, o grubości 40 mm. Świeże powietrze dostarczane będzie za pośrednictwem czerpni terenowej, a zużyte usuwane z centrali do wyrzutni dachowej poprzez sieć kanałów.

W projekcie instalacji elektrycznych jednym z ciekawszych zagadnień jest zlokalizowanie stacji transformatorowej pod ziemią, na kondygnacji -2. Zazwyczaj wykonuje się kontenerowe stacje transformatorowe umieszczone na zewnątrz budynku. W tym przypadku było to niemożliwe ze względu na wymogi architektoniczne i konserwatorskie. Biorąc pod uwagę specyfikę budynku, tak zaprojektowana stacja musiała spełnić surowe wymogi akustyczne. Dodatkowo trzeba było rozwiązać problem transportu transformatora. W tym celu zaprojektowano windę, której obciążenia pozwalają na jego przemieszczenie. Poza tym, stanowi ona idealną drogę transportu dla dużych instrumentów muzycznych. W celu równoczesnego zasilania tak wielu sal i urządzeń w budynku zastosowano układ promieniowo-magistralny.

Z uwagi na nietypowy kształt sali koncertowej system sygnalizacji pożaru SSP musiał zostać indywidualnie zaprojektowany. Rozwiązaniem było umieszczenie czujek zasysających pod podestami technicznymi oraz pod częścią dla widowni, a także rozmieszczenie czujek liniowych na ścianach bocznych sali.

Aby osiągnąć idealne warunki akustyczne w sali koncertowej w kształcie tubusa, zastosowano m.in. wypukły wzór ścian odlany z betonu w specjalnie zaprojektowanych gumowych szalunkach