Wielopokoleniowy dom / Wrocław

Przez wiele lat obiekty dla osób starszych lokalizowano na przedmieściach. Architektura była dość konwencjonalna w formie, dopasowana do stereotypowego postrzegania seniorek i seniorów. Dopiero początek XXI wieku przyniósł zmiany. W wielu państwach europejskich, między innymi w Niemczech, Niderlandach, Wielkiej Brytanii, od kilku lat mieszkalnictwo senioralne proponuje nowe rozwiązania. W tym domy wielopokoleniowe, które pełnią funkcję mieszkaniową, są miejscem spotkań i udzielania pomocy oraz wsparcia. W Polsce, poza domem wielopokoleniowym w Łodzi w zaadaptowanej XIX-wiecznej willi, w 2019 roku taki obiekt został oddany do użytku we Wrocławiu. Budynek zlokalizowany jest w centralnej części osiedla Nowe Żerniki, promowanego jako modelowe, współczesne miejsce zamieszkania, dostosowane do zróżnicowanych potrzeb mieszkańców. Idea założenia oparta jest na wzmacnianiu więzi społecznych. Powstają tam budynki o zróżnicowanej strukturze, w różnych konfiguracjach własnościowych.

Dom wielopokoleniowy to inwestycja wrocławskiego TBS-u, zlokalizowana przy głównej osi osiedla, tzw. osi zieleni. Powstał w ramach konkursu, którego główną ideą było stworzenie zespołu zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej: domu seniora, mieszkań dla młodych rodzin i przedszkola. Nagrodę główną otrzymał projekt wrocławskiej pracowni Major Architekci. Wyróżniał się niestandardowym podejściem poprzez zastosowanie zwartej zabudowy kwartałowej jako odpowiedzi na zróżnicowane pod względem urbanistycznym sąsiedztwo. W kwartale powstał jeden 4-kondygnacyjny budynek, o wysokości ok. 15 m, w kształcie prostopadłościanu, z wyciętym w środku owalnym dziedzińcem. Jego kształt wynika z chęci stworzenia przestrzeni bez barier i wizualnych podziałów. Perforacje w strefie parteru umożliwiają kontakt z otoczeniem budynku, a główne wejście na dziedziniec stanowi ukośne przebicie, wiążące je widokowo z pobliskim parkiem i planowanym lokalnym centrum kultury.

Kwartał podzielono na 3 strefy funkcjonalno-przestrzenne. Strefa mieszkalna (zewnętrzna) składa się z 57 mieszkań dla seniorów oraz 60 mieszkań dla młodych rodzin na wynajem. Części te są niezależne. Mają dwa osobne wejścia, trzony komunikacyjne i korytarze biegnące wzdłuż obwodu budynku. Ten zabieg funkcjonalny i formalny – w formie pierścienia okalającego całe założenie – ma łączyć mieszkańców, tworząc wspólnotę międzypokoleniową i jednocześnie dawać poczucie niezależności. Druga strefa to lokale w parterze budynku, które zostały wynajęte pod funkcje usługowe oraz dla przedszkola. Znajdują się tam również: stołówka, pomieszczenia klubowo-rekreacyjne oraz rehabilitacji i dla personelu opiekuńczego, dzierżawione przez fundację Diakonia Wrocław, która planuje tam stworzenie domu dziennego pobytu dla osób starszych. Wschodnia część przyziemia została przeznaczona na garaże. Ponato na każdym piętrze wydzielono wnętrza dla dzieci i dla osób starszych z dostępem do balkonów. Kolejną strefę stanowią zewnętrzne przestrzenie wspólne z dziedzińcem rekreacyjnym w zachodniej części, w sąsiedztwie sali klubowej, z siłownią zewnętrzną i placem zabaw.

Elewacja obiektu od strony osiedlowej alei wpisuje się w kontekst otoczenia przez użycie białego tynku i nawiązanie kompozycyjne do sąsiedztwa w zastosowanych podziałach i perforacjach okiennych. Od strony wewnętrznego dziedzińca wertykalne drewniane listwy wraz z naturalnym uformowaniem zieleni tworzą przyjazną przestrzeń dla różnych grup wiekowych. Istotnym elementem założeń projektowych było utrzymanie mieszkalnego, a nie instytucjonalnego charakteru części domu dla seniorów. Zróżnicowana, ale ciągła forma korytarza daje swobodę i poczucie współdzielenia. Świetliki w partii komunikacji oraz kładki prowadzące do mieszkań wprowadziły do wnętrz światło naturalne. Mieszkania dla osób starszych i z niepełnosprawnościami przyznawane są w oparciu o określone przez TBS kryteria: wiek 60+, zameldowanie we Wrocławiu, w przypadku mieszkania w lokalu np. socjalnym, komunalnym konieczność zrzeczenia się praw do niego, priorytetowo traktowane są osoby z niepełnosprawnością, pod uwagę brany jest też dochód.

Mieszkania o powierzchni około 40 m² zlokalizowane na trzech kondygnacjach wyposażono w aneks kuchenny, pokój z balkonem łączący funkcję jadalni, wypoczynku i spania oraz łazienkę dostosowaną do potrzeb osób z niepełnosprawnościami. Zainstalowano w nich również przyciski do wzywania pomocy – jest to jednak rozwiązanie przyszłościowe, na razie w budynku nie ma uruchomionego punktu pielęgniarskiego. Mieszkania dla rodzin mają większy metraż oraz dodatkowy pokój dla dziecka. Dom wielopokoleniowy na Nowych Żernikach jest pierwszym tego typu obiektem w Polsce. To przykład współczesnego podejścia do architektury senioralnej w ujęciu wielogeneracyjnym. Mieszkają już w nim osoby starsze i młode rodziny, we wrześniu ma zacząć działać przedszkole. Budynek zdobył I nagrodę w ogólnopolskim konkursie Modernizacja Roku i Budowa XXI wieku zorganizowanym przez TBS. Został także finalistą Nagrody Architektonicznej „Polityki” w 2019 roku. Czas pokaże, jak architektura wielogeneracyjna obiektu przysłużyła się integracji jego mieszkańców.

Założenia autorskie Projekt budynku łączy trzy funkcje i trzy pokolenia: mieszkania z serwisem opiekuńczym dla osób starszych i niepełnosprawnych, mieszkania pod wynajem poszukiwane przez osoby młode oraz rodziny z dziećmi, a także przedszkole. Jedną z pierwotnych idei założenia było sprzyjanie integracji. Wewnątrz osiedla zaprojektowano przestronny, zielony dziedziniec, którego owalny kształt komunikuje brak barier i podziałów wizualnych. Jest to również funkcjonalne połączenie przestrzeni komunikacyjnych w budynku ze strefami wspólnymi dla mieszkańców. Na zewnątrz, w sąsiedztwie sali klubowej seniorów, przewiduje się teren rekreacyjny dla osób starszych, siłownię i place zabaw – przedszkolny oraz ogólny – a także miejsca do siedzenia. Wzdłuż pierzei północnej, zachodniej i południowej, przeznaczonej dla osób starszych, doświetlony i otwarty na dziedziniec korytarz staje się równocześnie miejscem spotkań. W poszerzeniach wykreowanych przez eliptyczny kształt dziedzińca zlokalizowano klatki schodowe z windami, pomieszczenia pomocnicze oraz sale klubowe. Priorytetem było utrzymanie mieszkalnego charakteru wnętrza, niekojarzącego się ze szpitalnym domem opieki. Wynikający z zewnętrznej formy jednorodny charakter obiektu podtrzymano również w jego wewnętrznej strukturze. Funkcjonalnie podzielono go na dwie niezależne części – dla seniorów oraz z mieszkaniami na wynajem. Podział budynku jest płynny, możliwy do zmiany w zależności od popytu na określony typ mieszkań.

Marta Górniak