Życie w Architekturze 2025. CUS w starej gazowni w Zabrzu. Projekt Plus Architekci Sp. z o.o.

Życie w Architekturze 2025. CUS w starej gazowni w Zabrzu. Założenia Autorskie

Adaptacja dawnej gazowni miejskiej w Zabrzu na Centrum Usług Społecznych to projekt, który łączy ochronę dziedzictwa z nowoczesną odpowiedzią na potrzeby społeczne. Wybór obiektu był wyzwaniem – zdegradowana substancja, brak infrastruktury i zły stan techniczny. A jednak to właśnie historia miejsca i jego symbolika – w tym zagadkowa płaskorzeźba bogini Tyche na elewacji – stały się punktem wyjścia dla nowej tożsamości budynku.

Założeniem było stworzenie otwartej przestrzeni społecznej – przywrócenie obiektowi roli opiekuna miasta, którą architekt Max Hempel przypisał mu już w 1907 roku. Wnętrza zostały podporządkowane tej idei: hol otwarty na trzy kondygnacje z przeszklonymi ścianami Vitrolit, oryginalna suwnica zawieszona w centralnym miejscu, światło przenikające przez świetliki z czterech stron – to nie tylko gesty estetyczne, ale świadome działania budujące atmosferę wspólnoty i godności. Zachowano i odrestaurowano ceglane elewacje z detalem kamiennym. Przebudowane wnętrza łączą materiały pierwotne z nowoczesnymi – klinkier, szkło strukturalne, beton architektoniczny.

Technicznie budynek spełnia dziś współczesne normy, w tym w zakresie dostępności, energooszczędności i funkcjonalności. Znaczenie miało też przywrócenie budynkowi miejskiego adresu i symbolicznej roli – z ruin stał się przestrzenią pomocy, spotkań, edukacji i lokalnej tożsamości. CUS to nie tylko rewitalizacja – to współczesna interpretacja miejskiej misji. To światło, które powróciło do miejsca, gdzie przed wiekiem zaczęło się tlić. Architektura, która przywraca sens przestrzeni i nadaje jej nową opiekuńczą formę.

Życie w Architekturze 2025. CUS w starej gazowni w Zabrzu. Autorzy

Autor projektu:

Projekt Plus Architekci Sp. z o.o., Plac Krakowski 10, 41-800 Zabrze

Zespół autorski:

arch. Tomasz Borkowski, arch. Grzegorz Tkacz, arch. Piotr Łukasik

Dlaczego wg zgłaszających ta realizacja powinna zdobyć Grand Prix:

Realizacja Centrum Usług Społecznych w Zabrzu to dowód na to, że architektura może łączyć przeszłość z przyszłością, a ruina – stać się źródłem miejskiej odnowy. Przekształcenie zdegradowanego obiektu poprzemysłowego w funkcjonalne i otwarte centrum wsparcia społecznego nie tylko ocaliło materialne dziedzictwo, ale nadało mu nową, głęboko humanistyczną rolę.

To projekt, który pokazuje, że architektura użyteczności publicznej nie musi być anonimowa. Że może mieć tożsamość, emocję, duszę. Przywrócono tu do życia budynek o silnym zakorzenieniu w historii miasta, jednocześnie przekształcając go w przestrzeń pomocy, edukacji i integracji. Elewacja z rzeźbą bogini Tyche – niegdyś symbolem opieki nad mieszkańcami – dziś zyskała nowe znaczenie. Architektura przejęła misję opiekunki miasta, już nie mitycznej, lecz realnej i współczesnej.

Atutem realizacji jest subtelność interwencji. Zamiast dominować nad historyczną substancją, projekt ją podkreśla i wzmacnia. Industrialny charakter budynku wybrzmiewa przez zachowanie cegły, użycie szkła strukturalnego, wprowadzenie suwnicy jako elementu ekspozycyjnego. Światło – naturalne i symboliczne – stało się kluczowym środkiem kształtowania atmosfery. To architektura dostępna, inkluzywna i uczciwa. Uczy, że troska o wspólnotę nie musi być banalna, a rewitalizacja nie polega na „odnawianiu fasad”, lecz na przywracaniu sensu.

CUS w Zabrzu nie jest tylko budynkiem – to świadectwo, że w architekturze liczy się nie tylko forma, ale przede wszystkim wrażliwość, odwaga i odpowiedzialność. To właśnie dlatego ta realizacja zasługuje na Grand Prix.

CUS w starej gazowni w Zabrzu. Metryka realizacji

Oficjalna nazwa i typ realizacji: CUS w starej gazowni w Zabrzu, budynek użyteczności publicznej

Inwestor: Miasto Zabrze, ul. Powstańców Śląskich 5-7, 41-800 Zabrze

Generalny wykonawca/wykonawca konstrukcji: Częstobud Sp. z o.o., Al. Boh. Monte Cassino 40, 42-200 Częstochowa

Powierzchnia zabudowy: 879,08 m2

Powierzchnia użytkowa: 1 782,73 m2

Powierzchnia całkowita: 2 522,41 m2

Powierzchnia terenu/kubatura: 11 654 m2/10 582,50 m3

Data przygotowania projektu/ukończenia realizacji: 2020/2021

10. edycja Życia w Architekturze

Wystartowała 10. edycja konkursu ŻYCIE W ARCHITEKTURZE. To wyjątkowe przedsięwzięcie, w którym od 1995 roku nagradzamy polskie realizacje, w najlepszy lub najciekawszy sposób wskazujące kierunek myślenia o relacjach życia i architektury. Na autorów i autorki najlepszego obiektu lub przestrzeni (Grand Prix) czeka nagroda pieniężna w wysokości 20 000 zł.

Czytaj więcej o konkursie Życie w Architekturze 2025

ŻYCIE W ARCHITEKTURZE to najstarszy, organizowany nieprzerwanie od przełomu 1989 roku konkurs na najbardziej wartościowe realizacje w Polsce. W dziewięciu poprzednich edycjach rywalizowało w sumie ponad 3000 budynków i przestrzeni publicznych. Konkurs niezmiennie wskazuje nowe zjawiska, potrzeby i kierunki, jakie pojawiają się w dziedzinie projektowania. Co kilka lat stwarza okazję do spojrzenia na polską architekturę z szerokiej perspektywy. Nie jest ona zniekształcona, bo projekty nie są nominowane, lecz nadsyłane przez samych autorów.

Jury konkursu Życie w Architekturze 2025

Życie w Architekturze 2025. Rekordowe zgłoszenia

W tym roku pracownie architektoniczne zgłosiły do konkursu blisko 400 realizacji (wciąż trwa ich weryfikacja pod kątem zgodności z regulaminem). W tej edycji czeka na Was kilka nowości. Najważniejszą z nich jest brak kategorii. Nie będziemy oddzielnie oceniać np. domów jednorodzinnych czy obiektów komercyjnych. Chcemy skoncentrować się na ŻYCIU w architekturze, czyli jej relacji z odbiorcami i otoczeniem. Kolejną kwestią jest wprowadzenie wojewódzkich list TOP 10, czyli zestawienia najciekawszych realizacji w każdym z 16 województw. Ogłoszenie każdej listy TOP 10 będzie odbywało się w formie audycji, w której opowiemy o wybranych realizacjach i przedstawimy uzasadnienie naszych decyzji.

Zasady konkursu Życie w Architekturze 2025

Cieszymy się, że spośród wszystkich polskich realizacji z lat 2020-2024 będziemy mogli wspólnie wybrać:

Najlepszy obiekt lub przestrzeń 
wskazujące kierunek 
myślenia o relacjach życia 
i architektury (Grand Prix)Ulubieńca Publiczności Laureata Środowiska 
przyznawany przez 
architektów i architektki Laureatów Nagrody Sponsora – firmy Velux

Ze 160 najlepszych polskich projektów wybierzemy TOP 60, czyli 60 najciekawszych obiektów lub przestrzeni. Zostaną one poddane ocenie naszego jury i to właśnie spośród nich wyłoniony zostanie laureat nagrody Grand Prix, a drogą głosowania wskazani zdobywcy tytułów Ulubieniec Publiczności oraz Laur Środowiska – Nagroda Architektów i Architektek.

Dzięki firmie VELUX będziemy mogli także wręczyć trzy dodatkowe nagrody. Zostaną one przyznane tym realizacjom, które wykorzystują światło dzienne jako element kształtowania architektury i poprawy jakości przestrzeni pod dachem z wykorzystaniem okien dachowych. Suma nagród fundowanych przez sponsora wynosi 10 000 zł. Rozstrzygnięcie nastąpi w grudniu 2025 roku.

Sponsorzy konkursu. Na zwycięzcę czeka 20 000 zł

Całe to przedsięwzięcie nie byłoby możliwe bez wsparcia naszych partnerów. Głównym sponsorem 10. edycji ŻYCIA W ARCHITEKTURZE jest Saint-Gobain. Wśród grona sponsorskiego znajdziemy także właścicieli marek: Aluprof, Dyson, Humanscale i VELUX, a także Ecophon, Glassolutions, Isover, Leca, Rigips, Weber oraz Swisspacer z Grupy Saint-Gobain.

Na zdobywcę Grand Prix czeka 20 000 zł.