Spis treści
- Star architekci na Bałkanach. Albania, Kosowo i Serbia
- Muzeum inspirowane przesyłem energii. ZHA w Belgradzie
- Opera imitująca tradycyjną spódnice. BIG w Prisztinie
- Od dyskoteki, przez siedzibę NATO, po Centrum Kultury. MVRDV w Tiranie
- Twarz bohatera narodowego uwieczniona w biurowcu
Star architekci na Bałkanach. Albania, Kosowo i Serbia
Kraje Bałkanów wciąż należą do mniej zamożnej części Europy, jednak stopniowo stają się areną dla projektów światowej klasy architektów. W Tiranie, stolicy Albanii, samo biuro MVRDV zdążyło już zrealizować kilka inwestycji, min. blok mieszkalny Downtown One czy przebudowe brutalistycznej Piramidy z lat 90. W planach jest także budowa dwóch kolejnych wieżowców.
Czytaj także: Plac Skanderbega w Tiranie
Na początku 2025 roku do Albanii dołączyły Kosowo i Serbia, wybierając w międzynarodowych konkursach star architektów do projektów kolejno Opery i Muzeum Tesli. To nowy trend, w którym kraje bałkańskie coraz śmielej stawiają na ambitne realizacje architektoniczne. Jednym z największych wyzwań, jakie przed nimi staną, będzie pogodzenie prestiżowego charakteru inwestycji z lokalnym krajobrazem.
Muzeum inspirowane przesyłem energii. ZHA w Belgradzie
Jednym z bałkańskich miast, w którym pojawi się realizacja prestiżowego biura, jest serbski Belgrad. Za projekt nowego Muzeum Nikoli Tesli odpowie biuro Zaha Hadid Architects we współpracy z serbskim biurem Bureau Cube Partners.
Czytaj także: WXCA wyróżnione za emocje, ale to star architekci z Zaha Hadid zaprojektują Muzeum Tesli w Belgradzie
Muzeum zostanie ulokowane w odrestaurowanej fabryce papieru z 1924 roku. Industrialny charakter i dziedzictwo obiektu mają zostać zachowane i wzbogacone o nowoczesne elementy architektoniczne. Inspiracją dla projektu były badania Tesli nad polami magnetycznymi i bezprzewodowym przesyłem energii, co znalazło odzwierciedlenie w dynamicznych, eliptycznych formach promieniście rozchodzących się od centralnego komina. Wnętrze o powierzchni 13 400 m² pomieści zarówno wystawy stałe, jak i czasowe, w tym imponującą galerię transformatorów Tesli.
Dla odwiedzających przewidziano również kawiarnię, wielofunkcyjną salę oraz restaurację na dachu z widokiem na rzekę Sawę. Otaczający budynek plac Nikoli Tesli, zainspirowany koncepcjami elektromagnetyzmu, stanie się nową przestrzenią publiczną Belgradu.
i
Opera imitująca tradycyjną spódnice. BIG w Prisztinie
W Prisztinie, stolicy Kosowa, powstanie pierwsza w kraju opera i teatr baletowy. Obiekt zostanie zaprojektowany przez pracownię BIG we współpracy z ALB-Architect.
Czytaj także: Klimatyczna odyseja biura BIG. Wystawa
Nowy gmach będzie siedzibą Filharmonii, Baletu i Opery Kosowa, oferując mieszkańcom cztery sale koncertowe oraz przestronny, publiczny plac. W obiekcie znajdą się m.in. sala koncertowa na 1200 miejsc, teatr na 1000 miejsc oraz sala recitalowa na 300 miejsc. Charakterystycznym elementem projektu jest falująca forma, inspirowana tradycyjną kosowską spódnicą – Xhubletą. Elewację budynku pokryją dachówki fotowoltaiczne.
Dzięki centralnemu położeniu teatr będzie łatwo dostępny dla pieszych. Wnętrza sal koncertowych wykończone zostaną zakrzywionymi drewnianymi elementami, tworząc rzeźbiarskie i funkcjonalne przestrzenie o odpowiedniej akustyce. Przestrzeń wokół teatru zostanie zagospodarowana naturalnymi kamiennymi nawierzchniami oraz wyspami zieleni, wśród których znajdą się m.in. buki.
Tak o projekcie wypowiedział się Hajrulla Çeku, Minister Kultury Republiki Kosowa:
Zwycięski projekt Teatru, Opery i Baletu Republiki Kosowa to jedno z największych osiągnięć rządu w ostatnich latach. To architektoniczne arcydzieło wyniesie Prisztinę na globalną scenę architektury i kultury. Budynek stanie się siedzibą co najmniej czterech instytucji kluczowych dla ekosystemu kulturalnego kraju, jednocześnie będąc świadectwem zaangażowania Republiki w rozwój kultury Kosowa.
i
Od dyskoteki, przez siedzibę NATO, po Centrum Kultury. MVRDV w Tiranie
Wzniesiona w 1988 roku jako mauzoleum dyktatora Envera Hodży, Piramida w Tiranie w latach 90. zmieniała funkcje – działało tu centrum konferencyjne, a później jedna z najmodniejszych dyskotek w mieście. W 1999 roku obiekt przejęło NATO, które stacjonowało tam podczas interwencji w Kosowie. Przez kolejne dekady piramida niszczała, aż w końcu w 2018 roku zdecydowano o jej rewitalizacji.
Projekt przebudowy, autorstwa MVRDV, zachował oryginalną formę budynku, wzbogacając go o przestrzenie edukacyjne i miejsca spotkań. Nowa architektura obiektu otworzyła go na miasto – dodano do niego schody, nawiązujące do nieformalnego sposobu użytkowania piramidy, a wokół i wewnątrz pojawiły się kolorowe moduły mieszczące pracownie, kawiarnie i przestrzenie warsztatowe. Nowa piramida to dziś symbol transformacji.
Rewitalizacja została doceniona na arenie międzynarodowej – obiekt nominowano do nagrody Miesa van der Rohe 2024.
i
Twarz bohatera narodowego uwieczniona w biurowcu
To, czy realizacje prestiżowych pracowni pozytywnie wpłyną na przestrzeń miejską, zależy od kontekstu każdej inwestycji - państw bałkańskich nie da się mierzyć jedną miarą.
Widać jednak wyraźne dążenie architektów do łączenia nowoczesnej architektury z lokalnym dziedzictwem. Przykładem jest wyżej wspomniana Opera, nawiązująca kształtem do tradycyjnej spódnicy. Ciekawym przykładem jest też biurowiec MVRDV w Tiranie, którego tektoniczna elewacja nawiązuje do twarzy Gjergja Skanderbega, albańskiego bohatera narodowego.
i
