Spis treści
Krupówki 40. Barwna przeszłość zakopiańskiego adresu
Na miejscu dzisiejszej galerii przy Krupówkach 40 znajdował się w przeszłości słynny Cocktail Bar, a wcześniej restauracja „Przełęcz” prowadzona przez Stanisława Karpowicza. Było to popularne miejsce spotkań adwokatów, lekarzy, artystów i literatów, w tym m.in. Kornela Makuszyńskiego. Restauracja szybko zdobyła renomę jako „knajpa literacka”, a sam Karpowicz stał się jedną z najbardziej rozpoznawalnych postaci Zakopanego. Odwiedzali go wybitni pisarze, tacy jak Reymont, Kasprowicz czy Żeromski, oraz malarze – m.in. Fałat, Kossak i Wyczółkowski. „Przełęcz” była także miejscem spotkań taterników i narciarzy.
i
i
Góralski Projekt X. 3 kondygnacje handlowe i restauracja
W 2018 roku pod tym adresem stanęła galeria handlowa wybudowana przez rodzinę Andrzeja Stocha - jednego z najzamożniejszych górali na Podhalu. Projekt przygotowało biuro AMAR Architekci. Obiekt liczy trzy kondygnacje handlowe i ma powierzchnię użytkową ok. 6 tys. m². Dolne piętra zajmują sklepy odzieżowe i sportowe, natomiast ostatnia, czwarta kondygnacja oferuje przestrzeń gastronomiczną oraz punkt widokowy z panoramą Tatr.
Czytaj także: Oderwane od ziemi bryły naprawdę przypominają karmniki dla ptaków. Osiedle Karmniki w Zakopanem
Proces budowy trwał kilka lat. Cytowany w 2015 roku przez portal "Zakopane Nasze Miasto" Marek Motyka, mieszkaniec Zakopanego, mówił:
Po zakończeniu budowy galerii nasz najsłynniejszy miejski deptak nigdy nie będzie już taki jak wcześniej, ale o tym władze miasta powinny myśleć kiedy wydawały zgodę na budowę. (...) Z drugiej strony może to jednak dobrze, że ten obiekt w końcu powstaje. Wszyscy przecież pamiętamy, że przez ostatnie trzy lata dokładnie w tym miejscu straszyła tylko wielka dziura w ziemi. Wówczas wszyscy marzyliśmy, by wreszcie ją zakryto.
Uroczyste otwarcie obiektu odbyło się w grudniu 2018 roku pod hasłem „Góralski Projekt X”. Wydarzenie uświetnił koncert Kayah i pokaz mody z udziałem znanych blogerów.
i
i
Dziś galeria wyróżnia się szczególnie swoją restauracją na najwyższym piętrze. W przeciwieństwie do typowego wystroju pozostałych kondygnacji, tu dominuje drewno, góralskie zdobienia i regionalna muzyka, próbująca stworzyć unikalne połączenie tradycji Podhala z nowoczesną architekturą.
Centrum Handlowe okazało się początkiem większej fali
W 2018 roku powstanie galerii handlowej na Krupówkach mogło budzić znacznie większe kontrowersje niż obecnie. Patrząc na kolejne realizacje w Zakopanem, można odnieść wrażenie, że jej budowa miała wręcz charakter „proroczy”. Kiedyś sam fakt istnienia centrum handlowego w takiej lokalizacji wywoływał szok – dziś tego typu obiektów jest coraz więcej. W 2020 roku na dolnych Krupówkach, tuż obok Sanktuarium Najświętszej Rodziny, stanęła nowa galeria handlowa. Z kolei w 2025 roku ponownie wrócił temat wniosku złożonego przez właściciela „Księstwa Góralskiego” o budowę ogromnego „zintegrowanego dworca” z funkcją hotelową i restauracyjną, który w praktyce miałby pełnić rolę kolejnej galerii.
Problem dużych kubaturowo inwestycji nie dotyczy jednak wyłącznie handlu. W ostatnich latach Zakopane intensywnie zapełnia się luksusowymi hotelami, których skala i forma w znaczący sposób przekształcają krajobraz miasta. W 2020 roku otwarto Bachleda Resort, zlokalizowany niespełna kilometr od Aqua Parku Zakopane. Jeszcze większe wrażenie robi Mountain Diamond Resort – luksusowy hotel oddany do użytku pod koniec 2024 roku przy ulicy Józefa Piłsudskiego.
i
Otoczony innymi obiektami noclegowymi i gastronomicznymi, zaskakuje turystów swoją monumentalną, wręcz ociekającą złotem bryłą. We wnętrzu motywy zakopiańskiej geometrii pojawiają się w nowym dla siebie kontekście – haftowane na eleganckich poduszkach i rzeźbione w złoconych meblach. W przezroczystych klamkach w formie podłużnych rombów zatopiono płatki złota, na ścianach strefy wellness zawieszono małe, ludowe obrazki, a pomiędzy wykończonymi miękkimi sofami lożami ustawiono rzeźbione figurki świstaków.
i
Czy potrzebujemy "bezkompromisowych interpretacji" stylu zakopiańskiego?
Czasem „zakopiański pretekst” służy architektom nie tylko do przysłonięcia nowoczesnych, masywnych brył, ale także do uzasadnienia ich przekształcania w zupełnie nowe formy. Dobrym przykładem jest głośno komentowany, niedawno ukończony Hotel Bajkowy, w którym - jak podaje branżowy magazyn „Dekarz i Cieśla" - dachy falują, schody się wiją, okna wyginają.
„Ten hotel ma być bajkową, bezkompromisową interpretacją stylu zakopiańskiego, który ponad sto lat temu stworzył Stanisław Witkiewicz” – opisuje projekt architekt Sebastian Pitoń.
i
Obserwując tę i wiele innych tendencji, które coraz śmielej sięgają po tradycję zakopiańską, by usprawiedliwić kontrowersyjne decyzje projektowe, można dojść do wniosku, że nie wróży to dobrze dla przyszłości Zakopanego. Tym bardziej powinniśmy troszczyć się – zarówno pod kątem konserwatorskim, jak i pamięci historycznej – o miejsca, które zachowały ducha dawnej świetności miasta, takie jak zabytkowe wille, drewniane kościoły czy historyczne pensjonaty, świadczące o unikalnym charakterze Zakopanego sprzed lat.
Do takich miejsc należy chociażby Willa Koliba – pierwszy dom w stylu zakopiańskim, zaprojektowany przez Stanisława Witkiewicza – w której od ponad 30 lat mieści się Muzeum Stylu Zakopiańskiego im. Stanisława Witkiewicza, czy Willa Atma i Olsza, których zwiedzanie również jest możliwe.
