Pawilon Zodiak

i

Autor: Archiwum Architektury Czarną bryłę górnej kondygnacji budynku zdobił od strony pasażu neon projektu Jana Bogusławskiego, przedstawiający ekliptykę z naniesionymi znakami zodiaku; Fot. Grażyna Rutowska/ Archiwum NAC

Historia Zodiaku – Tomasz Żylski

2018-11-30 14:46

W przestrzeni pasażu Wiecha urządzano niegdyś coroczne wystawy popularyzujące dokonania warszawskich architektów. Dzięki inicjatywie stołecznego SARP-u do idei tej wkrótce uda się powrócić. Nowo powstały pawilon stanie się ambasadą architektury w samym centrum miasta – pisze Tomasz Żylski.

Ściana Wschodnia stanowiła przez lata wizytówkę nowoczesnej Warszawy. Zrealizowana w latach 1962-1970 pod kierunkiem Zbigniewa Karpińskiego efektowna kompozycja budynków, których gabaryty odnosiły się do wysokości poszczególnych sekcji znajdującego się naprzeciwko Pałacu Kultury, wzajemne relacje przestrzeni otwartych i zamkniętych, a wreszcie także przemyślany program, który oferował mieszkańcom namiastkę zachodniego stylu życia, sprawiały, że zdjęcia założenia pojawiały się w prawie każdym albumie o warszawskiej architekturze. Dzisiejsza Ściana Wschodnia, dotknięta często opacznie rozumianą modernizacją, straciła wiele ze swojego unikalnego charakteru. Część obiektów zastąpiono nowymi, część znacznie przebudowano.

Pawilon Zodiak

i

Autor: Archiwum Architektury Taras kawiarni z widoczną mozaiką projektu Marii Leszczyńskiej; Fot. Grażyna Rutowska/ Archiwum NAC

Zmian nie uniknął pasaż śródmiejski, noszący obecnie imię Stefana Wiecheckiego „Wiecha”, kameralny deptak na tyłach domów towarowych (proj. Barbara Kaliszewska, 1969; modernizacja: Maas, 2007) oraz wieńczący go od południa bar Zodiak (proj. Jan Bogusławski i Bohdan Gniewiewski, 1966), dwukondygnacyjny budynek z dostawionym prostopadle parterowym pawilonem, na którego dachu urządzono taras dla gości. Zodiak, poprzez swą kompozycję, powiększał przestrzeń pasażu o niewielki plac z fontanną. Mieścił tzw. kombinat gastronomiczny, kawiarnię i delikatesy. W 1993 roku piętrową część przebudowano na jedną z pierwszych w Polsce restauracji Pizza Hut, parterowa pozostawała zwykle niewynajęta, strasząc zaklejonymi witrynami, które służyły jako tablice ogłoszeń. Pozbawiony ażurowej pergoli kawiarniany taras upodobali sobie z czasem amatorzy używek, dlatego rozebrano prowadzące na niego schody. Wkrótce ten sam los spotkał nieckę fontanny. W 2010 roku warszawski oddział SARP wysunął pomysł, by nieużywane skrzydło Zodiaku zaadaptować na przestrzeń, w której prezentowane byłyby plany rozwoju miasta. Pertraktacje z ratuszem trwały jednak dość długo. Do realizacji przedsięwzięcia decydentów udało się przekonać dopiero w 2013 roku. Projekt koncepcyjny adaptacji opracował społecznie Mateusz Świętorzecki z JEMS Architekci. Zakładał on gruntowny remont części podziemnej oraz parteru wraz ze wzmocnieniem elementów konstrukcyjnych, a w miejscu dawnego zadaszonego ogródka na piętrze budowę nowej kubatury o przeszklonych ścianach. Koncepcja ta, przekazana przez SARP władzom stolicy nieodpłatnie, stała się podstawą do ogłoszonego w 2014 roku przetargu na projekt, który wygrała pracownia Kalata Architekci. W tym samym czasie warszawski oddział stowarzyszenia we współpracy z urzędem miasta i firmą Lafarge rozpisał konkurs na zagospodarowanie placu przed nowym Zodiakiem. W jury pod przewodnictwem Jakuba Wacławka znaleźli się Marlena Happach, Dariusz Hyc, Barbara Kaliszewska, Marcin Mostafa, Michał Olszewski, Jarosław Trybuś oraz Jędrzej Zdziechowski z Lafarge. Zwyciężyła krakowska pracownia Gowin & Siuta. Sędziowie docenili propozycję za pozostawienie przestrzeni jako otwartej i przygotowanej na różnego rodzaju scenariusze. W nawiązaniu do dawnej sadzawki z fontanną, przy południowym obrzeżu placu autorzy zaprojektowali kurtynę wodną, która dzięki specjalnym czujnikom byłaby wyłączana, gdy ktoś się do niej zbliży, pozwalając na przejście i zapraszając do interakcji. Cała inwestycja rozpoczęła się w 2016 roku. Niestety, dawna konstrukcja pawilonu okazała się niewystarczająca na obciążenia wynikające z nowej funkcji i konieczne było jej rozebranie. Zdecydowano się na kreatywną rekonstrukcję z wykorzystaniem części elementów oryginalnego wystroju. Nowy budynek otwarto 28 listopada. Pawilon Architektury Zodiak, jak brzmi jego oficjalna nazwa, prowadzony będzie wspólnie przez warszawski SARP i władze stolicy. Parter oddano do dyspozycji stowarzyszenia, które planuje tu organizację wystaw i dyskusji architektonicznych, na piętrze zaś mieści się miejskie Centrum Promocji Gospodarczej.