To znamienne, że wieś, na której mieszka ok. 40% Polaków, która odgrywa tak znaczącą rolę w naszym życiu politycznym, gospodarczym, społecznym i religijnym, która przez wieki była synonimem mitycznej Arkadii i źródłem inspiracji i natchnienia dla największych twórców – Mikołaja Reja, Jana Kochanowskiego, Adama Mickiewicza, Fryderyka Chopina, Stanisława Moniuszki, Władysława Reymonta, Karola Szymanowskiego czy Czesława Miłosza, od połowy XX wieku prawie zniknęła jako temat z polskiego życia kulturalnego, artystycznego i architektonicznego.
W PRL-u powstała wprawdzie trylogia Karguli i Pawlaków, istniała Cepelia, zespoły Śląsk i Mazowsze, ale mimo deklaratywnego szacunku dla „ludu wsi” była ona przeobrażana zgodnie z zaczerpniętą zza wschodniej granicy logiką „modernizacji” – socjalistycznego postępu połączonego z walką z „zabobonem i wstecznictwem”. W wymiarze przestrzennym objawiało się to brakiem szacunku dla tradycyjnej struktury i zabudowy, zaniedbywaniem lub niszczeniem zabytków, psucie krajobrazu typowymi „kostkami polskimi”, wielkopłytowymi blokami, prymitywnymi budynkami produkcyjnymi. Mimo że tematyką wiejską zajmowali się tak wybitni twórcy, jak Włodzimierz Gruszczyński, Oskar Hansen czy Wiktor Zinn, to efekty ich prac pozostały w większości na papierze, a kontrast z szarą rzeczywistością niszczejącej prowincji był coraz większy.
Po 1989 roku temat ruralistyki i architektury wsi wciąż pozostawał w cieniu burzliwych przeobrażeń polskich miast. W ostatnich latach coś drgnęło – najpierw powstały wiejskie wille projektowane dla bogatych klientów przez znanych architektów, z czasem pojawiła się architektura publiczna – urzędy gmin, ośrodki zdrowia, hale sportowe, szkoły, przedszkola. Pierwszymi zalążkami nowych wiejskich przestrzeni publicznych były turystyczne atrakcje – przystanie żeglarskie i kajakowe, wieże i kładki widokowe, potem place, skwery, uliczki, parki przy kościołach, urzędach, remizach, szkołach. Realizacja przedszkola i żłobka w Jemielnicy może być w tym kontekście uznana za wzorcową. Jej projekt został wyłoniony w zorganizowanym przez opolski SARP ogólnopolskim konkursie architektonicznym, który wygrała pracownia ch+ architekci.
To artykuł, do którego dostęp mają prenumeratorzy cyfrowej „Architektury-murator”.Chcesz dalej czytać ten tekst?
