Spis treści
- Ratusz w Strzelinie odbudowany z praktycznie niczego
- Najpierw piwnice. Nowy ratusz w Strzelinie miał stanąć na tym, co pozostało
- Wieża strzelińskiego ratusza wkłada renesansowy hełm
- Ostatni etap odbudowy. W tle pandemia i inwazja Rosji na Ukrainę
- Uroczyste otwarcie ratusza w Strzelinie w dniu święta miasta. Co w środku?
- Inne „Metamorfozy na Plus”. Zobacz najbardziej spektakularne przemiany!
Ratusz w Strzelinie odbudowany z praktycznie niczego
Ratusz stał na strzelińskim rynku od początków XIV w. W 1945 r. unicestwili go wspólnie Niemcy i Rosjanie. Wiedząc, że na miasto zmierza Armia Czerwona, ostatni niemiecki burmistrz Strzelina kazał wysadzić w powietrze ratuszową wieżę, wieżę kościoła św. Krzyża i zamek z wieżą widokową na Gromniku. Można się domyślać, że nie chciano, by wróg użył tych miejsc jako punktów obserwacyjnych. Późniejsze ciężkie walki o miasto dopełniły dzieła zniszczenia. Centrum miasta spłonęło niemal doszczętnie.
Po ratuszu w Strzelinie zostały piwnice i resztki murów. Przez długie dekady, pozostawione samym sobie, powoli niszczały, wystawione na deszcz, śnieg i mróz. Gdy u progu XXI w. pojawiła się wizja odtworzenia ratusza, nie było nawet jasne, czy odbudowa na starych fundamentach w ogóle będzie wykonalna – a właśnie tego oczekiwał Dolnośląski Wojewódzki Konserwator Zabytków. Do sprawy trzeba było podejść z rozwagą, namysłem i cierpliwością.
i
– W cyklu „Metamorfozy na Plus” prezentujemy przedsięwzięcia, dzięki którym zapomniane historyczne obiekty i wnętrza otrzymują drugie życie za sprawą pasjonatów, racjonalnych biznesmenów, rzetelnych samorządowców, czy wreszcie – niespokojnych dusz... Wszyscy oni ożywiają dzięki swoim wizjom dorobek umysłów i rąk pokoleń architektów, inwestorów i budowniczych, którzy na placu budowy zostawili przed laty nadzieję, że ich dzieło ucieszy w odległej przyszłości jeszcze niejedno oko…
Najpierw piwnice. Nowy ratusz w Strzelinie miał stanąć na tym, co pozostało
Zanim można było przystąpić do odbudowy, trzeba było sprawdzić stan zachowanych śladów po unicestwionym ratuszu. Zarówno one, jak i cały obszar rynku objęte były (i są nadal) ochroną konserwatorską. W latach 2004–2005 przeprowadzono prace badawcze i konserwatorskie ruin po dawnym ratuszu.
- Czytaj także: Ratusz w Muszynie. XIX-wieczny? Nie, zbudowano go w czasie pandemii. W piwnicach – narzędzia tortur
– Największym wyzwaniem przed rozpoczęciem odbudowy budynku samego ratusza była odpowiedź na pytanie, jaki jest rzeczywisty stan fundamentów pozostałości po dawnym ratuszu, na których mieliśmy wznosić mury nowego obiektu – wspomina Zdzisław Rataj, prezes zarządu gminnej spółki Strzeliński Ratusz. – Przeprowadzona ekspertyza potwierdziła możliwość odbudowy przy wykonaniu określonych prac związanych z wzmocnieniem istniejących fundamentów i wykonaniu dodatkowych płyt żelbetowych w poszczególnych pomieszczeniach dawnych piwnic.
Przeprowadzone na tym etapie prace objęły m.in. uzupełnienie sklepień odsłoniętych piwnic. W 2005 r. zabezpieczono, zakonserwowano i nadbudowano wieżę ratuszową z zachowanych pozostałości murów, nie osiągnęła ona jednak docelowej wysokości.
i
Wieża strzelińskiego ratusza wkłada renesansowy hełm
Kosztowne przedsięwzięcie odbudowy przebiegało etapami. Odtwarzanie wieży ratusza w Strzelinie na wzór przedwojennej w zasadniczą fazę weszło w 2010 r. Uzupełniono wówczas wieloboczny trzon wieży, zaś w 2011 r. zabytkowi przywrócono dwuprzeźroczowy hełm o formie renesansowej. Montaż kopuły, przeprowadzany w dniach 7–9 listopada 2011 r., nie przebiegł bez przeszkód, lecz ostatecznie zakończył się sukcesem. Nikt wtedy jeszcze nie wiedział, że w takiej niedokończonej formie strzeliński ratusz pozostanie na kolejną dekadę.
– Piwnice i wieża ratuszowa stały się lokalną atrakcją turystyczną. Zorganizowane [w 2024 r. – przyp. red.] sale wystawowe pozwoliły wyeksponować pamiątki po dawnym Strzelinie zarówno w części pomieszczeń piwnic, jak i wieży ratuszowej, która dodatkowo pełni funkcję wieży widokowej z przepiękną panoramą miasta i terenu wzgórz strzelińskich – podkreśla Rataj.
i
Ostatni etap odbudowy. W tle pandemia i inwazja Rosji na Ukrainę
W kolejnych latach trwało gromadzenie funduszy na odbudowę pozostałej części ratusza oraz prace projektowe. Dokumentację projektową wykonała – wyłoniona w przetargu nieograniczonym – Autorska Pracownia arch. Macieja Małachowicza z Wrocławia. W porozumieniu z konserwatorem zabytków zdecydowano, że odtwarzany budynek z zewnątrz będzie nawiązywał formą do ratusza z połowy XVI w., zaś wnętrza zostaną unowocześnione. Powodem była planowana dla obiektu funkcja – miał on służyć mieszkańcom jako nowa siedziba Urzędu Miasta i Gminy w Strzelinie.
– Odbudowany strzeliński ratusz z zewnątrz nawiązuje do renesansowego budynku z połowy XVI wieku, ozdobionego attyką i 4 flankującymi wieżyczkami. Kamienny trzon dawnej wieży stał się elementem nowego budynku i został wyeksponowany w centralnej jego części komunikacyjnej. Zachowano dawne piwnice ratuszowe w surowej kamiennej fakturze z przepięknymi kamiennymi sklepieniami. Bez wątpienia budynek jest bardzo ładny, a przy tym funkcjonalny i dostosowany do obecnie obowiązujących standardów dla budynków użyteczności publicznej – opowiada Rataj.
Gdy projekt był już gotowy, w kolejnym przetargu nieograniczonym wyłoniono inwestora zastępczego, którym została firma „INWESTBUD” Sp. z o.o. z Wałbrzycha. Następnie rozpoczęto poszukiwania wykonawcy. Nim rozstrzygnięto ostatni przetarg, nadeszła pandemia.
– W dniu 31.07.2020 r. spółka gminna Strzeliński Ratusz Spółka z o.o., podpisując umowę o wykonanie robót budowlanych z konsorcjum firm Usługi Remontowo-Budowlane „Ciepły Dom” z Karnkowa i Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowo-Usługowe MERKURY z Prudnika (...) rozpoczęła długo oczekiwaną odbudowę Ratusza w Strzelinie – wspomina Rataj. – Przetarg rozstrzygnięto w momencie trwania epidemii koronawirusa COVID-19, do którego dołączyła inwazja Rosji na Ukrainę w lutym 2022 r. Powyższe zdarzenia zachwiały rynkiem pracy oraz spowodowały braki materiałów na rynku, co niewątpliwie wpłynęło na wydłużenie terminu realizacji i ostateczne koszty. Niemniej Spółce oraz Wykonawcy udało się przezwyciężyć powstałe trudności i doprowadzić odbudowę ratusza do szczęśliwego zakończenia (...).
i
Uroczyste otwarcie ratusza w Strzelinie w dniu święta miasta. Co w środku?
Roboty budowlane ostatecznie trwały od sierpnia 2020 r. do września 2023 r. Powstał nowoczesny, komfortowy i funkcjonalny obiekt o łącznej powierzchni użytkowej ponad 3,1 tys. m² i kubaturze nadziemnej części budynku (wraz z wieżą) ponad 16 tys. m³. Wewnątrz budynku powstały m.in. pomieszczenia biurowe, sale obrad oraz sala ślubów. Uroczystego otwarcia dokonano w dniu święta miasta: 23 września 2023 r.
– Ratusz zmienił w sposób istotny wygląd strzelińskiego Rynku, na którym przez wiele lat królował kikut wieży dawnego ratusza, a przez ostatnie lata stała sama odbudowana wieża ratuszowa. Przeniesienie siedziby władz miasta do centrum niewątpliwie ożywiło sam Rynek, a także przywróciło serce miastu. Odbudowany ratusz, jak i rewitalizacja części pierzei bez wątpienia dały asumpt do prawdziwej rewitalizacji całego Rynku – oczywiście będzie to proces długotrwały i kosztowny, ale przykład odbudowanego ratusza jest nieoceniony, za co władzom miasta należą się bardzo duże podziękowania i gratulacje za tak śmiałą i wyczekiwaną decyzję – podsumowuje prezes zarządu spółki Strzeliński Ratusz.
Po modernizacji wieży i zmianie przeznaczenia piwnic, które zarządzająca obiektem spółka przeprowadziła w 2024 r., ratusz w Strzelinie zyskał także atrakcje dla mieszkańców i turystów. Wieża pełni dziś funkcję wieży widokowej, zaś we wnętrzach urządzono sale wystawowe, służące do prezentowania wystaw związanych z historią i teraźniejszością miasta. Powstała m.in.:
- sala upamiętniająca strzelińskiego noblistę Paula Ehrlicha,
- sala z modelem Strzelina w XVIII w.,
- sala z makietą dawnego kościoła św. Michała,
- sala z fotografiami dawnego Strzelina,
- sala z rycinami i fotografiami współczesnymi,
- sala z przykładami lokalnych kopalin.
Mimo długotrwałego procesu odbudowy i licznych utrudnień ratusz w Strzelinie udało się ostatecznie odbudować według pierwotnej koncepcji (pomijając pewne standardowe przy takich inwestycjach prace dodatkowe i zamienne). Zgodnie z wytycznymi konserwatorskimi zachowano i wykorzystano pozostałości przedwojennego budynku, jednocześnie zapewniając mieszkańcom komfortowe warunki przy załatwianiu urzędowych spraw.
i
Inne „Metamorfozy na Plus”. Zobacz najbardziej spektakularne przemiany!
W naszym cyklu „Metamorfozy na Plus” odwiedzamy miejsca, w których współcześni wizjonerzy i inwestorzy przywracają do świetności dorobek swoich poprzedników. Do tej pory zwróciliśmy uwagę m.in. na takie obiekty jak odrestaurowane dworce kolejowe, pałace, dworki, budynki fabryczne, świątynie, kamienice i domy jednorodzinne.
Chcesz zobaczyć więcej niezwykłych przemian budowli z całej Polski? Poznaj inne artykuły z cyklu „Metamorfozy na Plus”.
- Przejdź do galerii: Odbudowa ratusza w Strzelinie
