Biała Kamienica cofa się do secesji i XIX wieku. Wielkie rozety próbują złagodzić tęsknotę za detalem

Biała Kamienica stanęła w prestiżowej lokalizacji Łodzi

W Łodzi, u zbiegu ulic Więckowskiego i Zachodniej, powstała Biała Kamienica – siedmiokondygnacyjny budynek wielorodzinny realizowany przez Yuniversal Development. Budynek oferuje 69 mieszkań o zróżnicowanych metrażach (od 29,5 mkw do 160,60 mkw) i układach (od 1 do 5 pokoi), z balkonami lub loggiami, a na najwyższej kondygnacji – z tarasami. Mieszkańcy będą mieli do dyspozycji wspólny taras widokowy, windę, dwie klatki schodowe, rowerownię i komórki lokatorskie. Na parterze przewidziano dwa lokale usługowe.

Czytaj także: Budynek New Iron. Żelazko w Łodzi jest niczym budynek Flatiron w Nowym Jorku. Stoi na trójkątnej działce

Inwestycja zlokalizowana jest w samym centrum miasta. W sąsiedztwie znajdują się liczne kamienice, uzupełnione powojenną zabudową, a także ważny ośrodek naukowy – Uniwersytet Łódzki i dwa szpitale miejskie. W bliskiej odległości od Białej Kamienicy znajduje się Filharmonia Łódzka, Uniwersytet Medyczny, Łódzki Dom Kultury, Galeria Łódzka i Manufaktura.

Tym, co wyróżnia budynek na tle okolicznej zabudowy, jest silne nawiązanie do tradycyjnej, kamienicznej zabudowy miasta. Obiekt odznacza się białą elewacją i charakterystycznymi detalami architektonicznymi, w tym ażurowymi rozetami w narożnej części. Kamienice zaprojektował Robert Sobański.

Co na to entuzjaści architektury historycznej?

Estetyka kamienicy na pierwszy rzut oka wpisuje się w idee Architektonicznej Rewolty - oddolnego ruchu, który powstał w 2014 roku w Skandynawii. Ruch sprzeciwie się dominacji "nowoczesnego" budownictwa i promuje architekturę zakorzenioną w tradycji i dziedzictwie historycznym. Członkowie ruchu opowiadają się za budynkami, które "przemawiają językiem estetyki i emocji, a nie tylko funkcjonalności".

Czytaj także: Miał taras przed gabinetami dyrekcji. Drapacz chmur w Łodzi - Centrala Tekstylna. Zanim go zbudowali, centralę zlikwidowano

Mimo zamiłowania do detalu i tradycyjnych form, realizacja Białej Kamienicy w Łodzi nie spotkała się z jednoznacznym uznaniem w ich szeregach. W komentarzach na Facebooku pojawiły się opinie krytyczne, wskazujące na dysonans między historyzującymi dekoracjami a współczesnym charakterem balkonów. Niektórzy ocenili budynek jako "wielką płytę" obłożoną sztukaterią, zarzucając mu kicz i brak związku z architekturą klasyczną. Podkreślano również, że klasyczne ozdoby nie wystarczą do stworzenia tradycyjnej architektury, a kluczowa jest tradycyjna kompozycja i użycie odpowiednich materiałów.

Niektórzy z członków grupy stanęli w obronie kamienicy, zauważając, że mimo braków i niedociągnięć, jej architektura jest przynajmniej "krokiem w jakąś stronę", a jej powstanie oznacza, że architektura Łodzi "idzie w dobrym kierunku". 

To nie "kolejna, szklana bryła bez charakteru"

Adam Pustelnik, wiceprezydent miasta Łodzi, zapytany jak odnosi się do krytyki skierowanej w stronę kamienicy, odpowiada:

(...) warto pójść o krok dalej i zastanowić się, czy alternatywą miałaby być kolejna szklana bryła bez charakteru? Biała Kamienica – mimo kontrowersji – wprowadza do pejzażu miejskiego coś wyrazistego, co skłania do dyskusji o tożsamości miasta, o tym, jak powinno się budować w miejscach naznaczonych historią. I może właśnie ta rozmowa jest jej największą wartością.

Zdaniem Pustelnika próba połączenia historii z nowoczesnością w architekturze to zawsze trudne, ale ambitne zadanie. Podkreśla:

Uważam, że  Biała Kamienica w Łodzi jest kapitalnym przykładem takiej koncepcji – architekci starali się czerpać z dziedzictwa miasta, zwłaszcza jego secesyjnych i eklektycznych tradycji, jednocześnie wprowadzając współczesne rozwiązania technologiczne i użytkowe. Tego typu projekty pełnią rolę pomostu między przeszłością a teraźniejszością – zarówno estetycznego, jak i kulturowego. Jestem dumny, że projekt ten wpisuje się w rewitalizację tej części miasta, przywracając jej dawny, niepowtarzalny charakter.

Detal za wszelką cenę

Towarzysząca kamienicy idea "ludzkiej skali", która coraz częściej znika z miast, sprawia, że obiekt wśród wielu budzi sympatię. Czyszczenie architektury z ozdobników swoje początki ma już w rewolucji przemysłowej. Współcześnie wielu mieszkańców miast jest spragnionych architektonicznych detali, nawet jeśli stoją za nimi dość zachowawcze inspiracje. Czy rzeczywiście musimy bezpośrednio sięgać do historycznych wzorców? 

Czytaj także: Minimalizm, który intryguje. Maciej Miłobędzki z JEMS zastanawia się, czy warszawskie Muzeum Sztuki Nowoczesnej uniknie losu Centre Pompidou?

Tradycyjnie detal był przede wszystkim ozdobą, częścią kompozycji, która nadawała budynkowi charakter. Dziś jego znaczenie zaczyna się przesuwać — detal może być równie dobrze elementem konstrukcji albo powtarzalnym prefabrykatem. Bycie funkcjonalnym nie musi oznaczać, że stanie się mniej estetyczny. Współcześnie, w świecie nadprodukcji i kryzysu klimatycznego, miejsca na detal tworzony wyłącznie dla dekoracji jest coraz mniej.

Anna Cymer, w tekście "Tęsknota za detalem" opublikowanym na łamach Culture.pl, zauważa:

Wśród nowych inwestycji mieszkaniowych w centrach polskich miast powstają także kamienice. Czasem to istniejące budowle, które przechodząc "renowację" zyskują bardzo rozbudowany detal. Mało kto zaprząta sobie uwagę, na ile jest on autentyczny, odpowiadający stanowi z przeszłości, poparty archiwaliami. Przy ulicy Foksal w Warszawie niedawno przywrócono przedwojenny wygląd dwóm kamienicom. Pomogła zachowana dokumentacja dotycząca pierwotnego wyglądu domów, a także współpraca z ekspertami w dziedzinie konserwacji zabytków – dzięki temu renowacja została przeprowadzona rzetelnie i profesjonalnie, uniknięto wrażenia fałszu czy kiczu. Ale nie zawsze się tak dzieje.

Cymer zauważa także, że "dodanie" do budynku historyzujących detali może znacząco podwyższyć cenę znajdujących się w nim apartamentów.

Kreatywność nie musi być droga. Gambit Office w Gliwicach 

Tymczasem, nie wszystkie detale muszą zawyżać cenę inwestycji. Dowodem na to, że może być zupełnie na odwrót, jest realizacja  Gambit Office - budynku zaprojektowanego przez Roberta Koniecznego i KWK Promes w 2023 roku. Ta gliwicka realizacja, łącząca funkcje biurowe i magazynowe, miała być przede wszystkim ekonomiczna.

Pierwotny plan zakładał wykorzystanie rur Gambit, powszechnie stosowanych pod ziemią, jako elementu fasady. Jednak ze względu na ich podatność na utlenianie pod wpływem promieni UV i niespełnianie wymogów przeciwpożarowych, architekci sięgnęli po tanią, surową blachę aluminiową, która z czasem naturalnie matowieje. Rury na krawędziach budynku zostały zaślepione, aby uniknąć hałasu powodowanego przez wiatr, a zrezygnowano z wypełnienia siatkami, tworząc tym samym potencjalne domki dla ptaków.