Fabryka Norblina / Warszawa

Jednym z najciekawszych wyzwań podczas przebudowy Fabryki Norblina było przesunięcie zabytkowego budynku na czas wykonania ścian szczelinowych oraz konstrukcji żelbetowej. Ostatni raz taka operacja była przeprowadzana w Warszawie w latach 70. O wyzwaniach związanych z realizacją pisze Małgorzata Badzyńska-Trojan.

Fabryka Norblina, z którą jestem związana od prawie 10 lat, jest projektem szczególnym, unikalnym doświadczeniem zawodowym zarówno pod względem swojej spuścizny, jak i wyjątkowości wyzwań, z jakimi przyszło nam się mierzyć po stronie projektowej oraz inwestycyjnej. Nie sposób opisać wszystkiego, dlatego skupiłam się na przybliżeniu genezy prac, które doprowadziły nas do finalnego kształtu projektu oraz opisaniu wyjątkowych technik posadowienia budynków, które wynikają z dziedzictwa tego miejsca.

Historia terenu przy Żelaznej

W 1780 roku działkę przy ulicy Żelaznej 17 (obecnie 51/53) w Warszawie zakupił Franciszek Ryx, kamerdyner ostatniego króla Polski Stanisława Augusta Poniatowskiego. W kolejnych latach stała się ona własnością jego syna, który rozbudował posiadłość rodzinną i do 1819 roku zbudował tu m.in. willę, stajnię, oborę oraz piętrową kamienicę przy ulicy Łuckiej. Z tego okresu, do dziś, przetrwały jedynie murowane zabudowania.

Historia przemysłu na tym terenie rozpoczęła się w 1847 roku, kiedy działkę kupili wspólnie fabrykant Edward Luckfield i jubiler Gustaw Henniger i 7 lat później zbudowali tu pierwszy dom fabryczny do produkcji metalowych wyrobów galanteryjnych, głównie posrebrzanych i z tzw. nowego srebra. Niedługo później, bo w roku 1859, fabrykę kupiła firma braci Buch, a następnie w 1882 roku firma Norblin i Spółka. Wówczas nastąpiła modernizacja i rozbudowa zakładów przy Żelaznej – zbudowano m.in. Halę Odlewni oraz drugi Południowy Dom Fabryczny. Rok później firma Norblin i Spółka przekształciła się w Towarzystwo Akcyjne Fabryk Metalowych Norblin, Bracia Buch i T. Werner, a w fabryce powstały kolejne hale produkcyjne.

Czytaj też: Muzeum Polskiej Wódki Koneser w Warszawie |

W latach 20. i 30. XX w., po zniszczeniach I wojny światowej, fabrykę odbudowano i rozbudowano, powstał m.in. Zespół Hal Prasy 520-ton i Rurowni 1. Profil produkcji zmienił się z wyrobów galanteryjnych, głównie platerów, z których słynęły zakłady, na specjalistyczne prefabrykaty. II wojna światowa i powstanie warszawskie poskutkowały również ogromnymi zniszczeniami obiektu. Po wojnie, mimo negatywnej opinii Komitetu Odbudowy Przemysłu, miała miejsce spontaniczna odbudowa zakładów, wznowienie produkcji prefabrykatów, a także nacjonalizacja przedsiębiorstwa (1948) i zmiana nazwy na Walcownia Metali Warszawa. Firma zakończyła działalność w 1981 roku. W latach 1982-2008 teren dawnej Fabryki Norblina był użytkowany przez Muzeum Techniki, Muzeum Drukarstwa Warszawskiego i Teatr Scena Prezentacje.