Spis treści
Dom Książków w Tarnowie zostanie zabytkiem? Są takie plany
Ikoniczny Dom Książków w Tarnowie może już wkrótce zostać zabytkiem. Jak udało mi się ustalić, małopolska konserwator Katarzyna Urbańska planuje rozpocząć postępowanie ws. wpisu do rejestru zabytków z urzędu, w związku z prośbą Komitetu Ochrony Zabytków i Dóbr Kultury. O jej planach zostało już poinformowane Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Małopolski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Krakowie planuje wszcząć postępowanie w sprawie wpisu do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego willi Książków w Tarnowie, o czym poinformował pismem z dnia 22.08.2025 r., skierowanym do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Pismo zostało wystosowane w odpowiedzi na inicjatywę Komitetu Ochrony Zabytków i Dóbr Kultury, który zwrócił się do Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Krakowie z prośbą o objęcie willi ochroną prawną
— poinformował mnie rzecznik WUOZ, Jan Kozakowski, zaznaczając jednocześnie, że jeszcze za wcześnie na konkrety.
Najprawdopodobniej chodzi o wpis zarówno budynku, jak i jego wnętrza wraz z wyposażeniem projektowanym przez Wojciecha Pietrzyka, architekta domu. Wewnątrz znajdują się również obudowa kominka przypisywana rzeźbiarzowi Bronisławowi Chromemu, żyrandole tarnowskiego rzemieślnika Ryszarda Jachny oraz ceramika i część mozaik Heleny i Romana Husarskich.
Choć budynek nie został do tej pory objęty indywidualną ochroną konserwatorską, znajduje się na obszarze zabytkowego układu urbanistycznego miasta Tarnowa i pod tym względem już teraz podlega ochronie z zewnątrz.
i
Małopolska konserwator nie ma wątpliwości co do wartości domu
Wpis wydaje się być kwestią czasu; Katarzyna Urbańska ocenia wartość budynku jednoznacznie.
Małopolski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Krakowie planuje objąć ochroną willę Książków na podstawie wpisu do rejestru zabytków ze względu na jej immanentne cechy historyczne, artystyczne i naukowe. Willa jest unikatowym dziełem polskiej architektury modernistycznej, zachowanym w autentycznym stanie wraz z wystrojem i elementami wyposażenia
— mówi mi Jan Kozakowski.
Wpis niemal bezprecedensowy
Trzeba dodać, że będzie jeden z naprawdę nielicznych przypadków (jeżeli nie jedyny) w całej Polsce, kiedy to dom prywatny, któremu nie grozi zniszczenie lub dewastacja, zostanie objęty wraz z całym wyposażeniem indywidualną ochroną konserwatorską z urzędu.
Niewykluczone, że do czasu zakończenia procedur i wpisania domu do rejestru zabytków, budynek zostanie kupiony przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego i przeznaczony na cele kulturalne. Ministra Marta Cienkowska wyraziła nieoficjalnie wolę zakupu Domu Książków ze środków publicznych.
i
Katarzyna Urbańska popiera zakup willi przez MKiDN i utworzenie w niej muzeum
Katarzyna Urbańska, która weźmie udział w debacie o fenomenie tarnowskiej willi organizowanej w ramach "Europejskich Dni Dziedzictwa w Domu Książków", popiera ideę kupna domu przez ministerstwo i utworzenia w niej instytucji kultury - poinformował mnie rzecznik MWKZ. W sprawie kupna domu przez MKiDN powstała petycja, którą podpisało ponad 3 tysiące osób.
Działania i stanowisko konserwator to odpowiedź na wniosek Komitetu Ochrony Zabytków i Dóbr Kultury, który zwrócił się z prośbą do Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków o "oficjalne poparcie petycji skierowanej do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego" i "zaangażowanie się w utworzenie w willi instytucji kultury, dostępnej dla lokalnej społeczności oraz turystów".
Komitet wysłał podobny wniosek do I Wicewojewody Małopolskiej, Elżbiety Achinger oraz do Przewodniczącej Rady Miasta Tarnowa, Małgorzaty Mękal.
Dom Książków na sprzedaż
Przypomnijmy, Dom Książków w Tarnowie, wybudowany w latach 1967-1977 według projektu architekta Wojciecha Pietrzyka, to na chwilę obecną najlepiej zachowany przykład architektury jednorodzinnej powojennego modernizmu w Polsce, zakonserwowany dzięki determinacji właścicieli i spadkobierców zarówno na zewnątrz, jak i w środku.
Ukończona w czasach niedoborów, dzięki ponadprzeciętnym nakładom finansowym, cierpliwości i determinacji, ale i - przede wszystkim - wizji świetnego architekta, willa Barbary i Stanisława Książków została po ich śmierci wystawiona na sprzedaż. Trwają starania o wykupienie jej przez ministerstwo i przeznaczenie na muzeum udostępnione do zwiedzania. Willa na przestrzeni ostatnich miesięcy otwierała swoje drzwi dla miłośników architektury raz w miesiącu. Bilety sprzedawały się w ciągu paru godzin, w lipcu padły serwery platformy biletowej. Bezpłatne wejściówki na zwiedzanie w ramach Europejskich Dni Dziedzictwa wyczerpały się w godzinę.
