Most Europejski / Siekierki

Od wsi Siekierki do najdalej wysuniętego na zachód punktu Polski w Osinowie Dolnym jest zaledwie 10 km. Punkt ten został wyznaczony przez zakole Odry, która jest niepodzielną władczynią okolicy. Nie sposób przejść obojętnie obok kunsztu, z jakim natura obdarowała tę nadrzeczną krainę bogactwem krajobrazów, fauny i flory. Wody Odry zlewają się tutaj w jedną opowieść z falami dziejów, w których i człowiek odcisnął swoje piętno. Przy drogach stoją nader liczne pamiątki krwawego forsowania rzeki przez Wojsko Polskie podczas operacji berlińskiej w 1945 roku oraz bitwy pod Cedynią z 972 roku.

Historia mostów w Siekierkach sięga połowy XVIII wieku. Pod koniec XIX wieku drewniane konstrukcje zostały zastąpione mostem stalowym na murowanych filarach. Po niespełna 40 latach użytkowania okazał się on niewystarczający dla potrzeb intensywnego transportu kolejowo-drogowego. Dlatego w latach 1929-1930 po jego południowej stronie wybudowano wspartą na żelbetowych podporach przeprawę, która przejęła ruch pociągów. Oba mosty wykorzystywano do końca II wojny światowej. Wysadzone przez wycofujące się wojsko niemieckie, popadły w ruinę na całe dziesięciolecie. Most kolejowy odbudowano jako element strategiczny korytarza transportowego Układu Warszawskiego, ale jeździły po nim tylko pociągi wykonujące dynamiczne testy obciążeniowe. Od 1989 roku, gdy przeprawa straciła znaczenie militarne, znów niszczała przez trzy dekady. Po moście północnym dziś pozostały jedynie naczółki oraz filary z kamienia i żółtej cegły. Południowy otrzymał właśnie nowe życie.

Most Europejski Siekierki-Neurüdnitz składa się z dwóch części. Każda z nich ma 330 m długości. Po stronie Polski dziewięć przęseł biegnie nad starorzeczem Odry i terenami zalewowymi. Strona niemiecka zawiaduje sześcioma przęsłami nad nurtem rzeki. Obie konstrukcje spotykają się na nasypie o długości ponad 100 m, tzw. wyspie mineralnej. Niegdyś znajdowała się tu budka strażnicza, dziś obok biało-czerwonego słupa granicznego stoją stoły piknikowe.

Czytaj też: Bridge The Gap – centrum wielofunkcyjne w Rotterdamie |

Wchodząc na most, przenosimy się do wypełnionego dźwiękami królestwa fauny. Na terenach zalewowych stanowiących użytek ekologiczny – Rozlewisko Kostrzyneckie – miejsce lęgowe i żerowisko znajduje ponad 150 gatunków ptaków oraz niemal wszystkich występujących w Polsce gadów i płazów. Do mostu od wschodu prowadzi ścieżka rowerowa wchodząca w skład wciąż rozbudowywanej Trasy Pojezierzy Zachodnich. Torowisko zastąpiono na lądzie asfaltem, a na moście – żywicą z kruszywem grubofrakcyjnym. Stalową, nitowaną konstrukcję poddano gruntownej renowacji. Kolorystykę uzgodniono ze stroną niemiecką, odpowiedzialną za przęsła nadrzeczne.

Nawierzchnię pomiędzy ścieżką a barierkami mostu uzupełniono kratą pomostową. Przez ażurowe oczka widać kołyszące się trzciny i poganiane wiatrem fale. Boczne pasy zapraszają, by zatrzymać się i przyjrzeć przyrodzie.

Są tu stojaki na rowery, wkomponowane w konstrukcję mostu drewniane siedziska i tablice edukacyjne w formie stolików. Na zdjęciach Cezarego Korkosza można bez lornetki przyjrzeć się ptakom lub prześledzić historię siekierkowskich mostów na fotografiach z muzeum architektury w Berlinie i z Muzeum Pamiątek 1. Armii WP w pobliskich Starych Łysogórkach. Most nie został oświetlony, aby nie przeszkadzać przyrodzie. Zadbano jednak o bezpieczeństwo osób, które znajdą się tu po zmroku. Skośne elementy konstrukcji, potencjalne „potykacze” oznaczono ostrzegawczymi kółkami luminescencyjnymi.

Objęcie całego obszaru – na podstawie dyrektyw ptasiej i siedliskowej – ochroną programu Natura 2000 nie przeszkodziło w spektakularnej interwencji architektonicznej. Na szczycie ostatniego polskiego przęsła powstała dwupoziomowa platforma widokowa. Architekci ze szczecińskiej pracowni MXL4, świadomie operując kształtem podestów i ekranów z blachy perforowanej oraz lokalizacją siedzisk, skadrowali najbardziej atrakcyjne widoki. Zwieńczona kortenem brama Pomorza Zachodniego zbudowana na tle Cedyńskiego Parku Krajobrazowego od razu po otwarciu stała się główną atrakcją regionu.

Czytaj też: Wiadukt Morandi: nowy most Polcevera projektu Renzo Piano |

Starania o wykorzystanie mostu w Siekierkach do połączenia polskich i niemieckich szlaków turystycznych rozpoczęły się w 2004 roku. Województwo zachodniopomorskie z sukcesem zakończyło inwestycję w tym roku, land Brandenburgia planuje otworzyć swoją część w roku 2022.

Założenia autorskie

Głównym założeniem projektu transgranicznej, pieszo-rowerowej przeprawy było wyeksponowanie i ochrona układu zabytkowego mostu kolejowego, a także przyrodniczych i krajobrazowych walorów unikatowego siedliska ptaków, przy jednoczesnym zachowaniu bezpieczeństwa i wygody turystów. Należało również zapewnić niskie koszty eksploatacji, które będą ponoszone przez niewielką gminę Cedynia. Dodatkowo inwestycja miała stać się witaczem i wizytówką tworzonego od kilku lat, dużego programu budowy sieci tras rowerowych województwa zachodniopomorskiego.

Projektowanie obiektów turystycznych wymaga trafnego zdiagnozowania rzeczywistych potrzeb użytkowników. W tym wypadku sami jesteśmy rowerzystami, robiliśmy to więc również trochę dla siebie.

Po pierwsze zależało nam, aby pokazać rozlewisko. Wykorzystując nadwyżkę nośności mostu, zaproponowaliśmy zamontowanie na nim platformy. Pozwoliło to zwiększyć atrakcyjność widokową oraz kompozycyjnie odciąć bryłę platformy od zabytkowej struktury mostu. Wprowadzenie zadaszenia platformy zapewniło schronienie przed deszczem oraz pretekst do stworzenia dodatkowego poziomu widokowego. Po drugie chodziło o zapewnienie trwałości i wtopienie obiektu w krajobraz. W bardzo korozyjnym środowisku rozlewiska to szczególnie trudne. Udało się to dzięki zastosowaniu innowacyjnej technologii wodoodpornych, kompozytowych płyt jezdnych oraz poszycia platformy z blachy kortenowej, naturalnie wtapiającej się w krajobraz bez konieczności bieżącej konserwacji. Po trzecie chcieliśmy stworzyć klimat wakacyjnego relaksu. Ukształtowanie platformy, jej wielkość i układ przestrzenny, nieformalne siedziska i zachęcająca do chodzenia boso deska tarasowa tworzą kameralne miejsca. Wszystko to ma choć przez krótką chwilę sprawić, że poczujemy się jak na wakacjach.

Tomasz Maksymiuk

Czytaj też: Kładka w Zagórzu Śląskim projektu pracowni isba i Mosty – Wrocław |

Wchodząc na most, przenosimy się do wypełnionego dźwiękami królestwa fauny