Spis treści
- Cała wieś polska buduje Dom Chłopa. Wyboista droga
- Wnętrza Domu Chłopa - ptasie mozaiki Rechowiczów
- Dom Chłopa po 1989 roku
Cała wieś polska buduje Dom Chłopa. Wyboista droga
Krótko po wojnie, w 1946 roku rozpoczęła się organizacja zbiórki na budowę domu ludowego w Warszawie. W budynku o przeznaczeniu oświatowym, kulturalnym i społecznym planowano m.in. hotel, stołówkę, ambulatorium, bibliotekę, salę zebrań, przestrzeń dla młodzieży i związków, biura i drukarnię. Ostatecznie stanęło na usługach i hotelu na 1000 miejsc.
Pieniądze, z przerwami aż do 1953 roku, wśród swoich członków zbierały Związek Samopomocy Chłopskiej, Związek Młodzieży Wiejskiej RP Wici, Zjednoczone Stronnictwo Ludowe i Naczelna Rada Odbudowy Warszawy. Cel: niemal 5,5 miliona cegiełek - 20 milionów złotych.
W lutym 1951 roku - "miesiącu budowy Domu Chłopa" - tak zachęcano do wpłat:
Każdy chłop, przybywający do Warszawy, znajdzie gościnę, nocleg, opiekę, pomoc w załatwianiu sprawy, dla której przyjechał.
Przedłużająca się zbiórka nie była przykładem dobrej organizacji i sukcesu. Mimo to zebrano ponad połowę kwoty. Zamieszanie z wyborem lokalizacji budynku również przedłużało i komplikowało sprawę. Po wielu zmianach potencjalnego adresu, w 1953 roku Sekretariat Komitetu Centralnego zadecydował, że Domu Chłopa budować nie należy, komitety budowy rozwiązano, a ludność wiejska zaczęła zadawać niewygodne pytania o wpłacone pieniądze.
Zobacz także: Gmach Sejmu projektu Bohdana Pniewskiego można zwiedzać indywidualnie - podpowiadamy, jak to zrobić
W 1956 roku wybrano wreszcie lokalizację; plany zostały zaopiniowane pozytywnie i zaakceptowane przez Prezydium Rządu. Komitety budowy Domu Chłopa zostały przywrócone; postanowiono, że w połowie budowę sfinansuje skarb państwa. Rok później ogłoszono konkurs zamknięty na projekt budynku.
Lista zaproszonych architektów to prawdziwa plejada gwiazd: oprócz Bohdana Pniewskiego i Małgorzaty Handzelewicz-Wacławek, którzy ostatecznie konkurs wygrali, znaleźli się tu m.in. Barbara i Stanisław Brukalscy oraz Romuald Gutt (który zresztą - przez nadmiar obowiązków - projektu nie wysłał).
Zwycięski projekt jako jedyny nie przytłaczał otoczenia swoją wysokością, nie ingerował też w przedwojenny zarys placu. Czytelna i zwarta bryła poskutkowały jednogłośnym werdyktem sądu konkursowego. Środowisko przyjęło koncepcję z nieco mniejszym entuzjazmem.
Po rozstrzygnięciu konkursu do zespołu projektowego dołączył Wojciech Świątkowski, a do projektu zaczęto wprowadzać szereg mniejszych i większych zmian. Do końca budowy odbyło się w związku z tym mnóstwo spotkań, zebrań i konsultacji w pracowni-domu Bohdana Pniewskiego.
Budowa ruszyła dopiero w maju 1958 roku. Od tego czasu jej koszty dwukrotnie przekroczyły budżet - kontrola wykazała przyczyny: zwiększenie kubatury o 15 tysięcy m³, przeznaczenie na wyposażenie wnętrz środków trzy razy większych niż pierwotnie zakładano, zastosowanie drogich materiałów konstrukcyjnych oraz bogaty wystrój plastyczny.
i
Nieprawidłowości groziły karami umownymi, jednak ostatecznie od nich odstąpiono. Po ponad trzech latach, 8 września 1961 roku budynek oddano do użytku. Trzy miesiące później nadal pracowano nad wnętrzami.
Budynek składający się z dwóch części - głównej i hotelowej - miał łącznie ok. 10 tysięcy metrów kwadratowych powierzchni. Fale wieńczące dach miały symbolizować rozkołysane zboże, tymczasem ówczesna prasa nazwała budynek Domem Baby.
Elewację ozdobiono kamieniem Zygmuntówka i wapieniem Karsy. Klatkę schodową - marmurem Zielona Marianna i Sławniowice. Wejście do budynku zdobiła nieistniejąca już mozaika Władysława Zycha.
Złote mozaikowe płyteczki ułożono na ściętych narożnikach budynku.
Wnętrza Domu Chłopa - ptasie mozaiki Rechowiczów
Na szczęście do dziś zachowały się kompozycje wykonane przez Hannę i Gabriela Rechowiczów oraz Barbarę Pniewską-Krasińską. Potężna mozaika połączona z freskiem zaczyna się na patio i przenika przez szybę do wnętrza byłej kawiarni - dziś sal konferencyjnych.
Dominują na niej motywy ptasie. Została wykonana z szkła, otoczaków, blachy i porcelany.
Dom Chłopa po 1989 roku
Dom Chłopa łączył świat wsi i stolicy, wykorzystując i sprawnie łącząc motywy oswojone, momentami wręcz swojskie, z nowoczesnymi, wielkomiejskimi.
W 1989 roku Dom Chłopa przeszedł na własność sieci Gromada; od tego czasu budynek przeszedł wiele przebudów i remontów, część przy udziale Małgorzaty Handzelewicz-Wacławek. Otwarty hall oraz kawiarnię podzielono, wymieniono posadzki, skuto mozaikę wejściową, a w latach 2001-2003 dobudowano drugi budynek.
i
Dobudowa wzbudziła wiele kontrowersji, krytycznie wypowiadał się m.in. syn Handzelewicz-Wacławek. Nie był to jednak czas łaskawy dla powojennej architektury, sprawa więc ucichła. Po transformacji Dom Chłopa ostatecznie porzucił swoją pierwotną funkcję i stał się hotelem.
Zobacz także: Warszawskie mozaiki. Przewodnik po najpiękniejszych mozaikach PRL w stolicy - zdjęcia i adresy
Źródło: Adam Parol, Anna Helena Przybyła, „Okazały, największy i jedyny w swoim rodzaju” Dom Chłopa w Warszawie (Miejsce, 5/2019), dostęp z dn. 12.03.2024
