Spis treści
- Wywiad z nowym prezesem SARP, Markiem Chrobakiem
- Plany na kadencję, SARP a wyzwania klimatyczne, kryzys w zawodzie, konkursy
- Cele SARP według nowego prezesa, problemy z komunikacją
- Cenniki, niskie zarobki i etyka zawodowa architektów
- Kryzys klimatyczny - działania SARP i opinia nowego prezesa
- Konkursy architektoniczne, organizowane przez SARP - dwuetapowość
- Zdrowie psychiczne studentów i ich nauczycieli, problem poziomu kształcenia
- Kadencja prezesa - najważniejszy cel: zmiana postrzegania zawodu architekta
Wywiad z nowym prezesem SARP, Markiem Chrobakiem
Marek Chrobak, członek rzeszowskiego oddziału Stowarzyszenia Architektów Rzeczpospolitej Polskiej, został wybrany na nowego prezesa SARP-u w kadencji 2024-2029. Zastąpi na tym stanowisku Agnieszkę Kalinowską-Sołtys. Na czerwcowym Walnym Zjeździe Delegatów SARP-u w głosowaniu Marek Chrobak wyprzedził Jakuba Krzysztofiaka i Darię Kieżun. Marek Chrobak dostał 59 głosów, 30 głosów zdobył Jakub Krzysztofiak z Łodzi, a 23 głosy – Daria Kieżun z Wrocławia. W czym był lepszy od swoich kontrkandydatów? Czym przekonał do siebie uczestników walnego zebrania? Markowi Chrobakowi i stworzonego pod jego auspicjami trzynastoosobowemu zarządowi przyszło przewodzić SARP-owi w czasach dla architektury niełatwych. Dlatego od razu po jego zwycięstwie zwróciliśmy się prośbą o udzielenie wywiadu, w którym moglibyśmy zapytać o sprawy dla nas i naszych czytelników najbardziej interesujące. W ten sposób powstał odcinek naszego redakcyjnego podcastu 30/30, który można w całości wysłuchać na naszej stronie WWW lub w najlepszych serwisach podcastowych.
Listen to "Pracujemy nad tym! Nowy prezes SARP o architektonicznych wyzwaniach" on Spreaker.Plany na kadencję, SARP a wyzwania klimatyczne, kryzys w zawodzie, konkursy
W szczególności interesowały nas plany SARP-u na najbliższe lata. Chcieliśmy się także dowiedzieć, w jaki sposób stowarzyszenie pod przewodnictwem Marka Chrobaka zamierza odpowiedzieć na wyzwania klimatyczne, które coraz mocniej wpływają na sektor budownictwa i działania architektów? Interesowało nas również to, jak przeciwdziałać kryzysowi w zawodzie. Jednym z jego przejawów jest niski poziom zarobków w branży, o którym pisaliśmy w lipcowym wydaniu naszego miesięcznika. Innym jest kryzys zdrowia psychicznego osób studiujących i nauczających architekturę, o czym wiemy nie tylko z danych opublikowanych w raporcie Zawód na A, lecz także doświadczeń zamieszczonych w majowym wydaniu „A-m. Interesował nas temat konkursów architektonicznych. O potrzebie zmian pisała i mówiła u nas Monika Arczyńska. Czy SARP również dostrzega tę potrzebę i zamierza poprawić przejrzystość i jakość konkursów?
Cele SARP według nowego prezesa, problemy z komunikacją
Rozmowa rozpoczęła się jednak od kwestii komunikacji. Artur Celiński zwrócił bowiem uwagę, że mimo upływu ponad dwóch tygodni od daty wyborów ani media, ani też szeroko rozumiana opinia publiczna nie otrzymały żadnych merytorycznych informacji o przebiegu dyskusji, programach kandydujących osób i wynikającym z nich zestawie działań, które zostaną przeprowadzone w najbliższym czasie. Marek Chrobak wyjaśniał, że SARP skupia się przede wszystkim na środowisku i przypominał, że celem stowarzyszenia jest dbanie o kulturę i twórczość. Brak obszernej informacji tłumaczył trudami poprzedniej kadencji i towarzyszącymi jej wyzwaniami, związanymi chociażby z pandemią. Przez to wiele spraw zostało odsuniętych na drugi plan i wymagają one w tej chwili więcej uwagi. Zauważył jednocześnie, że powinno się jednak zacząć mówić więcej o zawodzie architekta i doceniać ten zawód, bo wszyscy na tym korzystamy – również jako społeczeństwo. Poprawa wizerunku stowarzyszenia i samego zawodu architekta jest jednym z priorytetów nowego zarządu SARP-u.
Cenniki, niskie zarobki i etyka zawodowa architektów
W temacie niskich zarobków w branży architektonicznej Marek Chrobak na początku zwrócił uwagę na kwestie solidarności i pilnowania zasad etyki wykonywania zawodu: Są rzeczy, które możemy wspierać – np. podkreślać zasady etyki wykonywania zawodu. Dzisiaj mamy troszeczkę inne zasady, jest wolny rynek, więc tak na dobrą sprawę mamy pretensje do siebie – to jednak my dajemy niskie ceny – podkreśla nasz rozmówca. Ze słów prezesa SARP-u nie wynika jednak, aby w tej dziedzinie były planowane jakiekolwiek nowe działania.
- W programie nie ma zmian w treści Kodeksu Etyki Zawodowej Architektów
- ani wprowadzenia dodatkowych rozwiązań, które miałyby wzmocnić środowisko przed stosowaniem dumpingowych cen.
- Być może nastąpi natomiast aktualizacja zasad wyceny prac projektowych.
Podczas marcowej dyskusji na Politechnice Warszawskiej, której przedmiotem była wartość pracy architekta, często można było jednak usłyszeć, że oficjalne cenniki czy zasady tworzenia wycen nie przydają się w praktyce.
Marek Chrobak odwołał się tutaj do doświadczeń szwajcarskich i praktyki weryfikowania cen przez bank i ubezpieczyciela, która prowadzi do tego, że inwestorzy akceptujący zbyt niskie wyceny prac projektowych mogliby mieć problem z uzyskaniem kredytu na dobrych warunkach. Istnieje ryzyko, że banki uznałyby, że rażąco niska cena niesie za sobą zbyt duże ryzyko realizacji inwestycji i wpływa na jej późniejsze funkcjonalność i wycenę.
Zarówno w tym, jak i innych wątkach naszej rozmowy prezes Marek Chrobak zwracał uwagę na rozróżnienie kompetencji Stowarzyszenia Architektów Polskich oraz Izby Architektów Rzeczypospolitej Polskiej. Izba zajmuje się sprawą wykonywania zawodu, a my zajmujemy się twórczością w tym zawodzie – zaznaczył. Nie oznacza to, że SARP nie będzie wspierał Izby w działaniach zmierzających ku poprawie formalnych warunków wykonywania zawodu architekta w Polsce, ale też – jak można zrozumieć – nie będzie jej w tego typu wysiłkach zastępował.
Kryzys klimatyczny - działania SARP i opinia nowego prezesa
Wyzwanie klimatyczne już jest przedmiotem prac SARP-u. Prezes wskazywał na działania zespołu ds. klimatu i ochrony środowiska, które zajmuje się m.in. przygotowaniem architektów do spełniania nowych standardów budowlanych oraz tego, jak np. w odpowiedzialny i przejrzysty sposób liczyć ślad węglowy. Zespół pracuje już od czterech lat, a jednym z jego zadań jest podnoszenie świadomości i znajomości tej kwestii wśród architektów. Z wypowiedzi naszego rozmówcy nie wynikało żadne nowe i konkretne działanie, które miałoby zostać podjęte w ciągu najbliższych kilku miesięcy.
Konkursy architektoniczne, organizowane przez SARP - dwuetapowość
W kwestii organizacji konkursów SARP-owych przymierza się do większego promowania konkursów dwuetapowych. Chodzi o to, aby zminimalizować w nich koszty uczestnictwa, które musi ponieść pracownia. Wzięcie udziału w niektórych konkursach oznacza wydatek w granicach 30-40 tys. zł. Te środki trzeba mieć. Trzeba mieć potencjał ludzi, potencjał zleceń, żeby tych ludzi utrzymać i jeszcze za ten konkurs zapłacić. Więc nie każdy jest w stanie sobie pozwolić na zrobienie konkursu – podkreśla Marek Chrobak. Te dwuetapowe będą, zdaniem prezesa, mniej kosztowne – przynajmniej dla tych pracowni, które nie przejdą do finałowego etapu.
Nie są planowane za to żadne zmiany w sposobie organizacji konkursów architektonicznych. SARP nadal ma być podmiotem zarówno stojącym na straży ich standardów, jak i prowadzącym rejestr sędziów konkursowych oraz rywalizującym z innymi o zlecenia na organizację konkursów w Polsce. Na ten moment nie wiemy więc, czy istniejące i często podnoszone w dyskusjach wątpliwości związane z tymi kwestiami zostaną rozwiane.
Na potrzebę zmiany formuły konkursowej zwracała uwagę na łamach „A-m” Monika Arczyńska. W kwietniu 2024 roku pisała: Świat się zmienia, a polskie konkursy – nie za bardzo. Formuła konkursowa nie tyle się wyczerpała, co wymaga zmian. Jednym z jej argumentów była właśnie rola SARP. Arczyńska z jednej strony zwracała uwagę na usprawnienia, które niedawno wprowadziła ta organizacja (np. uruchomienie dobrze funkcjonującej platformy internetowej do przeprowadzania procedur konkursowych), a z drugiej wskazywała na nierówne standardy działalności poszczególnych oddziałów terenowych. To znamienne, że w (…) raporcie Krzysztofa Janasa Projektowanie po omacku? Rola społecznej wiedzy o mieście w praktyce architektoniczne wśród dobrych praktyk w opracowaniu materiałów konkursowych wymieniono wyłącznie te przygotowane przez inne niż SARP podmioty – zastanawiała się architektka.
Zdrowie psychiczne studentów i ich nauczycieli, problem poziomu kształcenia
Przy wątku kryzysu zdrowia psychicznego osób studiujących i nauczających architekturę Marek Chrobak poszerzył temat do oceny kondycji nauczania architektury w ogóle. Z jednej strony wynika to z faktu, że SARP nie czuje się adresatem tego typy pytań, a z drugiej – próba podjęcia interwencji oznaczałaby wejście w kompetencje uczelni oraz Izby Architektów RP. Prezes SARP-u widzi jednak problem w poziomie kształcenia. Zauważamy, że poziom wykształcenia czy przygotowania młodych ludzi do zawodu zmienił się – mówi Chrobak i dodaje: Może nie generalizujemy, że w każdym ośrodku, ale (…) jest to dla nas jak gdyby też problem. Absolwenci uczelni trafiają do nas do pracowni i powiem szczerze – jest coraz gorzej. W rozmowie nie padły jednak żadne rekomendacje działań ratunkowych, których wprowadzenie rozważałby obecnie SARP.
Kadencja prezesa - najważniejszy cel: zmiana postrzegania zawodu architekta
Koniec rozmowy dotyczył osobistych celów Marka Chrobaka na wykorzystanie czteroletniej kadencji na stanowisku prezesa SARP-u. Artur Celiński dopytywał o to, które z problemów poruszonych w podcaście, zostaną rozwiązane lub chociaż zbliżymy się do ich rozwiązania. W odpowiedzi usłyszał, że najważniejsza jest poprawa postrzegania zawodu architekta – i to zarówno w kontekście twórczości, jak i warunków wykonywania zawodu. W jaki sposób zdefiniować tę poprawę? Co pozwoli wszystkim uznać, że taka zmiana na lepsze się dokonała? Marek Chrobak odpowiedział, że kluczowa będzie opinia środowiska To dla mnie jest wiążące. Jeżeli środowisko powie, że choć ciutkę się coś poprawiło, że choć ciut się pewne rzeczy zmieniły na dobre, to będzie już dla mnie plus – podsumował prezes SARP-u.
