Dawny szpital okulistyczny w Witkowicach zmieni się w luksusową osadę dla osób 60+. To przeciwdziałanie samotności seniorów

Spis treści

1. Od koszar, przez szpital, po miasteczko dla seniorów
2. Przychodnie, alpaki i integracyjne przedszkole
3. Mniej niż połowa osób 80+ wychodzi z domu codziennie
4. Założenia "wioski seniorów" sprawdzą się w każdym mieście

Od koszar, przez szpital, po miasteczko dla seniorów

Rok temu media obiegła informacja o planach dotyczących pierwszego w Polsce miasteczka zaprojektowanego z myślą o seniorach. Za projekt Miasteczka Witkowice odpowiada krakowskie biuro ARCHI-VISION Studio Architektury i Wnętrz sp. z o.o. 

Czytaj także: Dwa nowoczesne ośrodki dla seniorów na Pomorzu

Działka, na której planowana jest inwestycja, ma długą historię. W czasach austro-węgierskich funkcjonowały tu koszary wojskowe. W okresie międzywojennym i powojennym część budynków zaadaptowano na potrzeby lecznicy dla dziewcząt chorych na jaglicę, a następnie – już jako majątek państwowy – ośrodek został przejęty przez Uniwersytet Jagielloński i zamieniony w szpital okulistyczny. Placówka działała tu do 2012 roku. To właśnie w dawnych budynkach szpitalnych ma powstać Miasteczko Witkowice.

Przychodnie, alpaki i integracyjne przedszkole

Witkowice znajdują się około 20 minut drogi od centrum Krakowa, co daje łatwy dostęp do miejskiej oferty kulturalnej. Mimo założenia o kameralności, Miasteczko Witkowice nie miało być odizolowane. W centrum założenia mają znaleźć się przychodnie, które zostaną ulokowane w historycznych budynkach dawnego szpitala okulistycznego. Inwestor planuje stworzenie pełnego zaplecza medycznego, co ma umożliwić wykorzystanie skali kompleksu i historycznej tkanki zabudowy.

Czytaj także: Domy dla seniorów w Pieninach – nowy projekt fundacji LAB 60+

Miasteczko zaprojektowano z myślą o aktywności i relacjach społecznych. Na terenie osady mają powstać kawiarnie, alejki spacerowe, ławki, a także wieża widokowa, z której będzie można obserwować panoramę Krakowa. Do dyspozycji mieszkańców mają być również kryty basen i korty tenisowe. W planach uwzględniono przestrzenie rehabilitacyjne, alpakoterapię z udziałem żywych zwierząt oraz sale zajęciowe. Jednym z ciekawszych rozwiązań jest integracyjne przedszkole – miejsce spotkań najmłodszych z seniorami, pełniące rolę przestrzeni międzypokoleniowego kontaktu.

Zamieszkanie przewidziano w specjalnie zaprojektowanych apartamentach dla seniorów. Uzupełnieniem będzie hotel – z jednej strony dla odwiedzających bliskich, z drugiej dla osób korzystających czasowo z usług zdrowotnych na terenie Miasteczka.

Plan zakładał, że pierwsi mieszkańcy wprowadzą się już w 2025 roku. Dziś wiadomo, że budowa jeszcze się nie rozpoczęła.

– Na terenie inwestycyjnym nie odbywają się żadne prace, o których byśmy wiedzieli – przyznają architekci.

Mniej niż połowa osób 80+ wychodzi z domu codziennie

Projektując Miasteczko Witkowice, architekci świadomie postawili na rozbudowaną sieć przestrzeni wspólnych. To odpowiedź na realny, rosnący problem społeczny. Jak czytamy na stronie pracowni:

Wszystkie badania wskazują, że seniorom oprócz dolegliwości zdrowotnych najbardziej dolega samotność i brak kontaktu z innymi ludźmi. Dlatego kompleks Miasteczko Witkowice został zaprojektowany tak, by jak najwięcej było miejsc do wspólnych spotkań.

Tę diagnozę potwierdzają dane. W 2024 roku Instytut Badań Pollster, na zlecenie Stowarzyszenia mali bracia Ubogich, przeprowadził badania „Samotność wśród osób 80+”. Wyniki są jednoznaczne – ponad 25% osób w tym wieku często odczuwa samotność. Osoby te rzadziej spędzają czas z rodziną (15%) i przyjaciółmi (47%), mają ograniczone możliwości uzyskania pomocy od bliskich, a ich sieć wsparcia jest wyraźnie uboższa. Zaledwie nieco mniej niż połowa badanych wychodzi z domu codziennie – głównie w celach praktycznych, jak zakupy. Aż 13% nigdy nie opuszcza mieszkania, najczęściej z powodu złego stanu zdrowia.

Założenia "wioski seniorów" sprawdzą się w każdym mieście

Przestrzenie wspólne dla seniorów to temat wykraczający poza granice takich założeń jak Miasteczko Witkowice i dotyczący wszystkich miast. Dobrym i częstym rozwiązaniem są siłownie na świeżym powietrzu - dostosowane do osób o fizycznych ograniczeniach, ale jednocześnie nie odseparowane od reszty okolicy.

Czytaj także: Proces projektowania Placu Orła Białego to eksperymentalne wykluczenie

Równie ważne jak samo projektowanie, jest zapewnienie dostępu do takich miejsc. Codziennością wielu seniorów jest mieszkanie na czwartym piętrze w kamienicy bez windy co szczególnie ogranicza mobilność. Równie szkodliwy jest brak odpowiednich ławek – z oparciem i podłokietnikami – które umożliwiłyby seniorom dłuższy spacer. Jak zauważa dr inż. arch. Anna Miśniakiewicz z Politechniki Wrocławskiej:

Promień poruszania się osób powyżej 80. roku życia często sięga zaledwie 500 metrów wokół domu. Dlatego ważne są czasem bardzo proste i podstawowe rozwiązania sprzyjające osobom w zaawansowanym wieku: odpowiednie ławki, zacienione miejsca odpoczynku, toalety dostępne w lokalach usługowych czy sprzyjające seniorom przejścia dla pieszych.

Architektka podkreśla też, że ławki mogą pełnić funkcję społeczną – o ile zostaną właściwie rozmieszczone. Zamiast tradycyjnego ustawienia wzdłuż alejek, warto je ustawiać w półkolu czy naprzeciwko siebie. Taki układ zachęca do rozmowy i tworzy tzw. przestrzeń dospołeczną - czyli taką, która skłania ludzi do kontaktowania się ze sobą. Nie mniej istotne są elementy orientacyjne – charakterystyczne punkty, rzeźby, wyróżniające się kolory. Pomagają one w poruszaniu się osobom starszym, dla których czytelna przestrzeń staje się kluczowa w codziennym funkcjonowaniu.