|
Pałac Młodzieży im. prof. Aleksandra Kamińskiego (d. Bolesława Bieruta) |
Katowice, ul. Mikołowska 26 |
| Autorzy: | architekci Julian Duchowicz, Zygmunt Majerski |
| Płaskorzeźby: | Stanisław Marcinow |
| Wnętrza: | Julian Duchowicz, Zygmunt Majerski, Stanisław Hołówko, Jerzy Wasilewski, Bogumił Płachecki, Tadeusz Gierula |
| Realizacja: | 1949-1951, zabudowa podcieni: 1962 |
| Wpis do rejestru zabytków: | 2010 |
| Autorzy modernizacji: | Biuro Architekt Kaczmarczyk, Andrzej Kaczmarczyk, Sylwia Bartoszewska (2014) |
Konkurs na Pałac Dziecka
W lipcu 1947 roku, decyzją wojewody śląsko-dąbrowskiego Aleksandra Zawadzkiego i Jerzego Ziętka, jego zastępcy, powzięto zamiar budowy Pałacu Dziecka dla Robotniczego Towarzystwa Przyjaciół Dzieci w Katowicach z Funduszu Odbudowy Szkół. Była to kontynuacja akcji tworzenia placówek edukacji, sportu i Ogrodów Jordanowskich zainicjowana przez wojewodę śląskiego Michała Grażyńskiego w okresie międzywojennym, w której też uczestniczył Jerzy Ziętek. W warstwie ideowej planowanej inwestycji odwołano się do radzieckich Domów Pionierów, łącząc funkcje widowiskowo-teatralne, edukacyjno-wystawowe, sportowo-rekreacyjne, gastronomiczne, ochrony zdrowia z zapleczem administarcyjno-gospodarczo-mieszkaniowym. W tym celu w 1948 roku rozpisano ogólnopolski konkurs architektoniczny, który wygrali Julian Duchowicz i Zygmunt Majerski, wówczas pracownicy utworzonej w 1945 roku Politechniki Śląskiej w Gliwicach. Przygotowali dwie prace, które uzyskały najwyższe nagrody.
i
W tym samym czasie zostali także laureatami podobnego konkursu na Centralny Dom Młodzieży w Warszawie zlokalizowany przy Osi Stanisławowskiej. Już przed wojną jako pracownicy Wydziału Architektonicznego Politechniki Lwowskiej odnosili liczne sukcesy w ogólnopolskich konkursach na domy zdrojowe w Morszynie i Juracie, sanatorium w Skotnikach pod Łodzią czy dzielnicę im. Marszałka Józefa Piłsudskiego we Lwowie, „rozszarpując” konkurencję podobnie jak „warszawskie tygrysy”. Zrealizowali wiele obiektów, w których pojawiały się awangardowe rozwiązania funkcjonalistyczne. Katowicki projekt Pałacu Dziecka jest także tego wyrazem. Stał się kompilacją obu wersji konkursowych i wdrożony został do realizacji w maju 1949 roku.
i
W stylu 1937 roku
Jego uroczyste otwarcie nastąpiło 3 grudnia 1951 roku, trzy lata przed spodziewanym terminem zakończenia prac budowlanych. Wzniesiono go na prostokątnym placu ograniczonym czterema ulicami z istniejącym w narożu gmachem pruskiej policji o cechach neoklasycyzmu początku XX wieku. Nowa wieloczłonowa zabudowa wypełniła puste miejsca kwartału, wprowadzając tu tzw. styl 1937 roku (jak określał go w Polsce Andrzej K. Olszewski dla opisania architektury łączącej elementy monumentalnej klasyki i radykalnego modernizmu, obecnej na światowej wystawie Expo w Paryżu). Nowy gmach połączył się z gmachem niemieckim, tworząc organiczną całość o zbliżonych gabarytach, lecz bez spadzistych dachów sąsiada. Powstawał jeszcze w okresie względnej swobody, dlatego widać tu kontynuację międzywojennych idei, ale realizowany był już pod presją doktryny realizmu socjalistycznego, stąd jego modernistyczna struktura opatrzona została ekwiwalentami perswazji w formie pełnoplastycznej figuracji wewnątrz oraz płaskorzeźb czy emblematów socjalistycznych organizacji młodzieżowych na elewacji głównej. Wszystko jednak pod ścisłą kontrolą, bez naruszania nowoczesnej tektoniki całości.
i
