Na początku było "no cóż, owszem"
Kiedy Związek Radziecki w osobie Wiaczesława Mołotowa zaproponował Polsce pałac w prezencie, Józef Sigalin, naczelny architekt Warszawy, miał odpowiedzieć: "no cóż, owszem". Nie był to w tamtym czasie ani priorytet miasta, ani realizacja najpilniejszych potrzeb. Propozycja była propozycją tylko z nazwy. Dar należało jednak przyjąć, a Sigalin bardzo dobrze zdawał sobie z tego sprawę. Trzeba jednak nadmienić, że w Polsce o podobnym budynku myślano już przed wojną - w 1936 roku publicznie pokazano model Wieży Niepodległości w Warszawie. Do budowy jednak nie doszło, ale inspiracje były prawdopodobnie te same - amerykańskie drapacze chmur. Lew Rudniew, architekt pałacu, widział je podczas podróży do USA.
Zobacz także: Kulisy budowy kontrowersyjnego Pałacu Kultury i Nauki. Po 70 latach przyczyny jego powstania ocenia się nieco inaczej
Pałac Kultury i Nauki w Warszawie otwarto dokładnie 70. lat temu - 22 lipca 1955 roku. Chwilę później Stolica donosiła:
Służy w pełni od dnia radosnego święta — 22 lipca. Olbrzymi, wyniosły gmach Pałacu Kultury i Nauki został wykończony przez naszych radzieckich przyjaciół przed terminem. Budowa jego, przebiegająca w rekordowo krótkim czasie, będąca terenem wielu cennych doświadczeń dla polskich inżynierów, techników, robotników — budził przez cały czas ogromne zainteresowanie warszawiaków i ich wszystkich gości. Obecnie każdy już może się naocznie przekonać o pięknie i wygodzie, o celowości i pożytku wnętrz Pałacu i jego urządzeń, służących od chwili otwarcia wszystkim mieszkańcom Warszawy.
Fotoreporter gazety chodził po pustych salach pałacu, przeprowadzając czytelników po korytarzach, hallu głównym, szatni, sali kongresowej. Choć zdjęcia były czarnobiałe, bardzo dobrze widać było przepych i kamienne ściany. Każdą z sal wykończono inaczej. Redakcja zachwycała się nad radzieckimi projektantami: "wykorzystali tu wszystko, co przekazała nam najcenniejszego tradycja architektoniczna". Dodali jeszcze na koniec, być może nie zdając sobie sprawy, że brzmi to jak uszczypliwość, że układy kolumn dają wrażenie harmonii.
Zobacz także: Pozbawił życia 24 osoby, a zarabia 5 mln zł rocznie. Tego nie wiecie o PKiN
O ile rzeczywiście takie wrażenie dawały (i dają nadal), Pałac już wtedy nie harmonizował z otoczeniem. I nie harmonizuje do dziś - mimo to w Warszawę wrósł na dobre i dziś mało kto chciałby, aby "dar Stalina" zniknął z krajobrazu stolicy.
PKiN: Socjalistyczny w treści, całkiem polski w formie
Pałac był darem od ZSRR, ale nawiązań do polskiej architektury - szczególnie tej krakowskiej - było wbrew pozorom całkiem sporo. Na elewacji znajdziemy np. echa Sukiennic, Barbakanu, a we wnętrzach - Wawelu. Sala dawnej restauracji Trojka ma wprost nawiązywać Sali Poselskiej - tej z głowami wawelskimi. Ale są też nawiązania do historycznej zabudowy Kazimierza Dolnego.
Zobacz także: 20 lat minęło jak jeden dzień. Kiedy Pałac Kultury i Nauki kończył 50 lat, opinie na jego temat były mocno podzielone
i
i
Wykonanie ozdobnych elementów wyposażenia i mebli zlecono polskim artystom plastykom. Wśród nich znajdują się m.in. Jan Bogusławski (meble), Helena i Lech Grześkiewiczowie (żyrandole ceramiczne), zespół Haliny Jastrzębowskiej, Henryka Gaczyńskiego i Wandy Zawidzkiej-Manteuffel (żyrandole szklane o motywach roślinnych, wykonane w Hucie Julia w Szklarskiej Porębie).
Ale Pałac to nie tylko Pałac - to szereg instytucji i mniejszych budynków przylegających do tego głównego. Mieści się tu szereg teatrów, muzea, restauracje, kawiarnie, sale gimnastyczne, sale wykładowe, biura, a nawet wielki basen. To, co wyróżnia Pałac Kultury i Nauki na tle innych darów Stalina w pozostałych krajach mających w historii rozdział komunistyczny, to dostępność i ciągłość historyczna.
PKiN wciąż pełni swoją oryginalną funkcję, jednocześnie na siebie zarabiając. Przede wszystkim jednak jest otwarty dla mieszkańców i turystów.
Źródła: PKiN, Festiwal Otwartych Mieszkań, Stolica (30/1955), s. 7.
Zobacz także: Trzewia Pałacu Kultury. Stare fotele z Sali Kongresowej, centrum dowodzenia. Byliśmy w piwnicach PKiN
