Nowe Żerniki: wrocławski eksperyment bez precedensu

Spis treści

1. Nowe Żerniki - historia: Tomasz Żylski
2. Nowe Żerniki - idea osiedla: Zbigniew Maćków
3. Nowe Żerniki, nowa metoda: Łukasz Pancewicz
4. Nowe Żerniki. Bez precedensu: Monika Konrad
5. Osiedle Nowe Żerniki, I etap
6. Nowe Żerniki. Dom wielopokoleniowy
7. Atal Nowe Żerniki
8. Nowe Żerniki. Kwartał 2 (K2)
9. Nowe Żerniki. Dom ul. Lauterbacha
10. Nowe Żerniki. Kwartał 3 (K3)
11. Nowe Żerniki. Dom ul. Frydeckiego
12. Nowe Żerniki. Kwartał 4 (K4)
13. Nowe Żerniki. Dom ul. Barskich
14. Nowe Żerniki. Kwartał 5 (K5)
15. Nowe Żerniki. Dom ul. Brzozy
16. Nowe Żerniki. Kwartał 6 (K6)
17. Nowe Żerniki. Osiedle Atmosfera
18. Nowe Żerniki. Kwartał 7 (K7)
19. Nowe Żerniki. Spirala Czasu
20. Nowe Żerniki. Kwartał 8 (K8)
21. Dom ul. Białodrzewna
22. Nowe Żerniki. Kwartał 12 (K12)
23. Nowe Żerniki. 24 Brzozy – Ande
24. Nowe Żerniki. Kwartał 13 (K13)
25. Nowe Żerniki. Osiedle Rodzinne
26. Nowe Żerniki. Kwartał 14 (K14)
27. Nowe Żerniki. Kooperatywy
28. Nowe Żerniki. Kooperatywa III
29. Nowe Żerniki. Kooperatywa V
30. Nowe Żerniki. Kooperatywa II
31. Nowe Żerniki. Kwartał 19 (K19)
32. Nowe Żerniki. Dom ul. Poelziga
33. Nowe Żerniki. Kwartał 15 (K15)
34. Nowe Żerniki. Zespół przy Tawryczewskiego
35. Nowe Żerniki. Kwartał 17 (K17)

Artykuł opublikowany w "A-m" w grudniu 2020 roku.

Nowe Żerniki - historia: Tomasz Żylski

Nowe Żerniki to niemający precedensu eksperyment na polskim rynku mieszkaniowym. Zgodnie z naszą narodową cechą, bywają więc zwykle wyjątkowo surowo oceniane. Osiedlu zarzuca się brak nowatorskich typologii mieszkań, standardowe rozwiązania architektoniczne, niedostateczną ilość terenów zielonych, infrastruktury społecznej i powiązań komunikacyjnych z centrum. Notabene osiedle WuWA, do którego idei twórcy Żernik od początku się odwoływali, też było początkowo mocno krytykowane. Nie tylko za propozycje architektoniczne i funkcjonalne, ale też wysokie koszty realizacji i niedociągnięcia techniczne. Historia budowy osiedla sięga 2011 roku, kiedy to reprezentanci Dolnośląskiej Izby Architektów ze Zbigniewem Maćkowem i Piotrem Fokczyńskim na czele ustalali szczegóły odbudowy dawnego przedszkola WuWy na swoją nową siedzibę. Podczas jednego ze spotkań prezydent miasta Rafał Dutkiewicz rzucił pomysł wzniesienia modelowego założenia wzorowanego na zespole powstałym w ramach wrocławskiej wystawy Werkbundu z 1929 roku „Mieszkanie i miejsce pracy” (Wohnungs- und Werkraumausstellung – WuWA). Obiecał pomoc i przekazanie odpowiednich gruntów. Po wielu analizach wybór padł na przeszło 40-hektarowy teren w zachodniej części Wrocławia, w pobliżu stadionu i autostradowej obwodnicy. Był to obszar niezagospodarowany, choć już wówczas połączony z centrum linią tramwajową i kolejową.

Czytaj też: Warszawska Dzielnica Społeczna – odpowiedź stolicy na Nowe Żerniki |

W połowie 2011 roku architekci zorganizowali pierwsze warsztaty, w wyniku których powstać miał masterplan i koncepcje poszczególnych obiektów. Do udziału zgłosiło się ponad 100 biur architektonicznych z całej Polski, ostatecznie zostały 44 zespoły, które przez kolejnych kilka lat pracowały nad projektem pro bono. Inicjatywę poza DOIA od początku wspierał także lokalny SARP. Za realizację i koordynację przedsięwzięcia odpowiada urząd miasta. W 2012 roku na podstawie pomysłów architektów uchwalono plan zagospodarowania. Wrocławski magistrat przystąpił następnie do uzbrojenia terenu w media i sprzedaży działek deweloperom. Ci mieli do wyboru skorzystanie z gotowych projektów sporządzonych podczas warsztatów bądź zaproponowanie własnych, ale za deklarację kontynuowania współpracy z autorami danej koncepcji zyskiwali w przetargu dodatkowe punkty. Na osiedlu oprócz typowych budynków wielorodzinnych zaplanowano m.in. TBS-y, szeregowce, mieszkania na wynajem i kooperatywy. Te pierwsze, razem z przedszkolem i lokalami dla seniorów, powstały według wyłonionego w konkursie projektu biura Major Architekci („A-m” 09/2020). Pod kooperatywy zostały zarezerwowane trzy działki. Na ich oddanie w użytkowanie wieczyste za preferencyjną cenę władze miasta ogłosiły przetargi. W ofercie należało przedstawić m.in. koncepcję architektoniczną planowanych domów. Projekty wszystkich trzech opracowało biuro Creo Project. Wbrew obawom sceptyków, na terenie Nowych Żernik nie zabraknie też infrastruktury społecznej. Choć na razie, po zakończeniu realizacji I etapu, działa tam tylko wspomniane przedszkole i żłobek. Władze miasta argumentują, że na osiedlu mieszka zbyt mało osób, by większe inwestycje miały teraz uzasadnienie ekonomiczne. Wciąż w planach jest więc realizacja domu kultury (projekt konkursowy ch+architekci, 2013), targowiska (projekt konkursowy BASIS, 2014), dużego zespołu szkolno-przedszkolnego i parku.

Nowe Żerniki - idea osiedla: Zbigniew Maćków

W roku 2011, w grupie ponad 40 architektów pod egidą Dolnośląskiej Izby Architektów i oddziału SARP, przy czynnym udziale miasta, zainicjowaliśmy nawiązujący do werkbundowskich tradycji projekt Nowe Żerniki. Przyjęliśmy rozłożoną w czasie metodę cyklicznych warsztatów uzupełnianych spotkaniami ze specjalistami, a także z mieszkańcami i inwestorami. Zespół określany mianem „superbiura” postawił przed sobą zadanie stworzenia modelowego osiedla mieszkaniowego opartego na priorytecie ruchu pieszego, wyposażonego w kompletny zestaw usług społecznych, przestrzeni publicznych, zasilanego zrównoważoną infrastrukturą techniczną. Takiego osiedla, w którym jest miejsce dla ludzi młodych i dla seniorów; gdzie są żłobek, przedszkole, szkoła i lekarz rodzinny. Przestrzeni dla inwestycji deweloperskich, ale i dla funkcjonowania TBS-u, mieszkań na wynajem czy na nowo odkrytych i jedynych ostatnio zrealizowanych kooperatyw mieszkaniowych. Gdzie jest przyjaźnie, bezpiecznie i ekologicznie. Takie osiedle, mimo pozornej prostoty założeń, nie mogło w Polsce powstać od ponad trzydziestu lat.

Czytaj też: Nowe Żerniki – miasto pozytywistów [WYWIAD] |

Od roku 1929, kiedy to w ówczesnym Breslau otwarto awangardową wystawę WuWA, realia życia i zamieszkiwania ulegały wielokrotnie głębokim przemianom. Patrząc na miniony wiek i na to, gdzie znajdujemy się obecnie, widać, w jak dużym stopniu o pejzażu miasta i standardzie życia decydowały, niezwiązane bezpośrednio z architekturą i urbanistyką, ekonomiczne i polityczne siły. Dziś mechanizmy te stały się zbyt złożone, a przez to często doraźne i oderwane od myślenia o ładzie przestrzennym i społecznym. Nowe Żerniki nie miały być, jak WuWA wystawą. Jeżeli już trzeba by opisać je jednym słowem, to raczej: procesem, warsztatem, poligonem. Mieliśmy i wciąż mamy głębokie przekonanie, że to działanie – upolitycznienie debaty o przestrzeni, zwieńczone realizacją nowego fragmentu miasta – pozwoli skonstruować dobry współczesny model kształtowania urbanistyki, w którym wszystkie strony odnoszą korzyść. Mówiąc o polityczności, mamy na myśli wzięcie odpowiedzialności za rzeczywistość oraz stworzenie narzędzi, pozwaljących to osiągnąć. Stawka to dobra przestrzeń i model tworzenia miast, gdzie podmiotem jest społeczność lokalna, a rozgrywającym władza samorządowa przy jednoczesnym respektowaniu wyzwań gospodarki rynkowej. Jeżeli dziś nie podejmiemy tego wyzwania, to za kilka lat to na nas jako architektów i urbanistów spadnie odpowiedzialność za brak reakcji na narastające problemy mieszkaniowe.

Nowe Żerniki, nowa metoda: Łukasz Pancewicz

Projekt Nowych Żernik to efekt połączenia ambicji zespołu architektów, władz Wrocławia i deweloperów, którzy zjednoczyli siły w celu realizacji idealnego osiedla mieszkaniowego. Autorzy projektów wprost odwołują się do tradycji jednej z przedwojennych wystaw budowlanych pod nazwą WuWA (niem. Wohnungs- und Werkraumausstellung). Inicjatywy te miały zbieżne cele – wyznaczenie całkowicie nowych trajektorii projektowania osiedli mieszkaniowych. Dziś, w dobie inwestycji prowadzonych „na wycisk” dla zmaksymalizowania zysku, twórcy Nowych Żerników torują inne ścieżki. Projektują harmonijny zespół z urbanistyczną myślą przewodnią – przestrzenią wspólną w ludzkiej skali, z kompletem usług i zielenią, przemieszaniem różnych typów zabudowy: komercyjnej i publicznej. Można zatem określać Żerniki jako przykład próby stworzenia osiedla kompletnego. Unikatowym posunięciem było również wdrożenie nietypowej, jak na standardy branży, projektowej demokracji. Nad koncepcją pracowało, w formule interdyscyplinarnej współpracy warsztatowej, ponad 40 wrocławskich biur.

Możliwość prowadzenia prac studyjnych i stopniowego dochodzenia do najlepszych rozwiązań jest nadal rzadkim zjawiskiem w „taśmowej” produkcji nowych mieszkań. Wynikiem było stworzenie spójnych koncepcji zabudowy. Koordynacja nie dotyczyła wyłącznie aspektu projektowego, strona miejska przygotowała także grunt dla zabudowy z infrastrukturą drogową oraz uzbrojeniem terenu. Urząd Miasta Wrocławia zadziałał tu jako publiczny „land developer”. W tym sensie było to postępowanie modelowe, prace koncepcyjne wyprzedzały przygotowanie infrastruktury, planu, a potem zbycie działek. Publiczna własność pozwoliła też na określenie warunków finansowych sprzedaży. Pierwsze mieszkania miały dość niskie ceny, jak na oferowaną wysoką jakość osiedla. Paradoksalnie, w 2013 roku, budowa nowego, dużego zespołu o tak zarysowanych założeniach, na peryferyjnie położonym terenie, musiała być postrzegana przez deweloperów jako projekt wysokiego ryzyka. Kluczową rolę w minimalizowaniu tych obaw odgrywała obecność instytucji publicznych. Prace studialne nie odbyłyby się, gdyby nie autorytet i zaplecze organizacyjne SARP-u; nie byłoby sukcesu, gdyby nie udział władz. w tym architekta miasta. Dla zarządzających istotną kartą przetargową było skoordynowanie inicjatywy z konkursem o tytuł Europejskiej Stolicy Kultury 2016, w którym Wrocław wystartował i zwyciężył. Ostatecznie jednak głównym i decydującym atutem okazała się własność gruntów. Dzięki niej organy miejskie miały pełną swobodę w kształtowaniu zapisów planu miejscowego, mogły także sprzedawać poszczególne nieruchomości w powiązaniu z wypracowanymi koncepcjami architektonicznymi. Wiodąca rola strony publicznej w pracach przedinwestycyjnych pozwoliła też na zapewnienie oddechu od presji szybkiej pracy projektowej. Prace studyjne nad koncepcją odbywały się w trakcie kilkudziesięciu warsztatów-rad technicznych i zajęły łącznie 2 lata (2013-2015), jednak sama współpraca była kontynuowana także na etapach projektowych.

Czytaj też: Zbigniew Maćków z Honorową Nagrodą SARP 2020 |

Dbałość o jakość realizacji widać na terenie osiedla. Budynki mają spójny charakter i wyraz architektoniczny. Głównym wyróżnikiem Nowych Żernik są przede wszystkim przestrzenie wspólne – główny pas zieleni, wewnętrzne dziedzińce, partery z usługami czy brak grodzenia. Drugim atutem jest kameralna skala założenia. Jedyne odstępstwo od tej reguły stanowią budynki przy Alei Architektów, reszta to mniejsze zespoły o przyjemnym dla oka, kameralnym układzie.Odwiedzający Nowe Żerniki urbanista może jednak mieć mieszane uczucia. Z jednej strony pojawia się zachwyt nad efektem pracy architektów. To autentycznie zaprojektowana przestrzeń, w sposób harmonijny i ze świetnym wykonaniem. Jednocześnie jednak nie można pozbyć się wrażenia, że realizacja 10-hektarowego „osiedla modelowego” pokazuje głębszy problem z kształtowaniem polityki mieszkaniowej w Polsce. Rodzi to pytanie, dlaczego po tylu latach doświadczeń, wrocławski projekt stanowi wyjątek, a nie regułę. Architekci, jeśli mają ku temu warunki, potrafią tworzyć świetne osiedla. Wrocławski przykład pokazuje zatem, że kluczowe jest nastawienie deweloperów lub odwaga i determinacja strony publicznej.

2020 rok może być początkiem zmiany. Mija okres, w którym bezkrytycznie kupowany jest każdy metr kwadratowy mieszkań na cele inwestycyjne. Część deweloperów budujących droższe osiedla już zaczyna konkurować ich jakością. Głównym wyzwaniem, póki co, będzie sprostanie poziomowi wrocławskiego modelu i odniesienie go do tańszych lokalizacji podmiejskich. Nowe Żerniki stoją tymczasem przed własnymi wyzwaniami. O ile pierwszy etap powstał dzięki energii i mobilizacji SARP-u oraz poparciu ówczesnych władz Wrocławia, realizacja pozostałych trzech czwartych wymaga równej determinacji prezydenta Sutryka. Potrzebne są zarówno wizja, jak i konkretne inwestycje publiczne – budowa uzbrojenia, dróg, szkół czy niezrealizowanego centrum kultury. Dla samego osiedla, rynkowo, skończył się „miesiąc miodowy” budowania tanio. Sława modelowej lokalizacji może zacząć napędzać nieuchronną spekulację cenową. Znowu jednym gwarantem zabezpieczenia mieszkańców przed złymi aspektami tego procesu będzie interwencja publiczna.Zakładając, że Żerniki mają być lekcją dla polskich samorządów, niewątpliwie konieczny jest powrót do dyskusji o narzędziach prawnych dających pole do tworzenia takich zespołów mieszkaniowych. Może nią być sformalizowanie warsztatu jako formy przygotowania do umowy między władzami miasta a deweloperami czy wykorzystanie formuły wystawy architektonicznej jako narzędzia testowania metod naprawy modelu podmiejskiego osiedla-sypialni. Ścieżka działania została już przetarta.

Nowe Żerniki. Bez precedensu: Monika Konrad

Nowe Żerniki – „wrocławski eksperyment architektoniczny”, jak o nich mówiono – były szeroko opisywane w prasie fachowej. Pomysł na modelowe osiedle wzbudzał nadzieje na zmianę myślenia o planowaniu i realizacji założeń urbanistycznych na terenie całego kraju. Miał stać się bezprecedensowym projektem w historii polskiej architektury. Pierwsze wrażenie, mimo pandemii, to obraz tętniącego życiem osiedla zaprojektowanego dla ludzi, odnoszącego się do ich ergonomii, niekrzyczącego skalą bądź detalem. Dobrze się tam poczułam. Miejsce to do końca nie przypomina modelowych osiedli na świecie, np. szwedzkiego osiedla Västra Hamnen w Malmö. To wrocławskie, w pierwszym odbiorze, nie epatuje rozwiązaniami dostosowanymi do zmian klimatycznych czy też nowych uwarunkowań społecznych. Niemniej jednak rozwiązania inżynieryjne były przez projektantów traktowane jako istotne. Ważnym elementem – w kontekście ekologicznym i tworzenia lokalnego mikroklimatu – stała się regulacja stosunków wodnych osiedla. W celu retencjonowania i naturalnego oczyszczania wody deszczowej stworzono w środku osiedla zbiornik wodny. Prócz funkcji hydrologicznych będzie on w przyszłości pełnił również te rekreacyjne.

Czytaj też: Nowe Żerniki z tytułem Ulubieńca Polski 2015-2019 |

W Nowych Żernikach trudno dostrzec nowinki techniczne czy innowacyjne podejście do kształtowania osiedla. Prosty podział na kwartały urbanistyczne nie wydaje się zaskakującym. Jednak przyglądając się dokładniej, zauważymy niespotykane wcześniej w Polsce relacje przestrzeni publicznej z prywatną. Usytuowanie budynków względem siebie i topografia terenu okazały się trafionym sposobem na swobodny dostęp do przestrzeni wspólnych, które sprzyjają integracji mieszkańców. Jest to udany eksperyment społeczny. Zadziałał tu tzw. klucz berliński Latoura. Wspomniany klucz dzięki swojej budowie w bardzo prosty sposób wymuszał na użytkowniku przestrzeganie ustalonych zasad społecznych, uniemożliwiając zamknięcie przestrzeni wspólnej w dzień. Podobnie w Nowych Żernikach zadziałały rozwiązania projektowe. Wpłynęły one na zachowania najpierw inwestorów, a później mieszkańców, którzy sami dbają o utrzymanie dostępności do przestrzeni wspólnych. ... wykształcił się unikatowy mechanizm, gdzie mieszkańcy na forach internetowych identyfikują osoby, które chcą się grodzić i zaczynają wysyłać informacje: „Słuchajcie, ale myśmy się umawiali, że na tym osiedlu tego nie robimy”. I przekonują, choć nie wszyscy dają się przekonać. Zatem pierwsze założenie projektu możemy sprawdzić w praktyce – z jednego wnętrza do innego można łatwo przejść – podkreśla w rozmowie architekt Zbigniew Maćków, jeden z inicjatorów projektu.

Nowe podejście do organizacji przestrzeni nie jest jedyną ideą wprowadzoną tu w życie. Inne rozwiązania, które utorowały ścieżkę dla nowego myślenia o sposobach zamieszkiwania, udało się osiągnąć dzięki zastosowanemu mechanizmowi, w pierwszej kolejności tworzenia projektu, a dopiero potem włączania w proces dewelopera czy kredytodawcy. Przełożyło się to na wyższą jakość rozwiązań urbanistycznych, jak i na różnorodność typologii mieszkań i budynków. Dało możliwość zaprojektowania bardziej zindywidualizowanych układów przestrzennych mogących stanowić bazę dla różnych modeli życia. Założeniem projektu było również zapewnienie maksymalnej ilości światła, powietrza i zieleni przy jednoczesnej świadomości konieczności zagęszczenia terenów zabudowanych. Pozwoliło to zachować znajdujące się w pobliżu tereny zielone o dużej wartości ekologicznej.

Dlaczego w Nowych Żernikach udało się osiągnąć taki rezultat? Z perspektywy czasu można stwierdzić, że w przypadku wrocławskiego osiedla, to proces projektowy był zjawiskiem bezprecedensowym. Wypada uznać go za lekcję odnośnie sposobów i narzędzi, przy pomocy których w polskich warunkach możliwe jest uzyskanie wysokiej jakości środowiska miejskiego. Oddolna inicjatywa architektów oraz determinacja do wprowadzenia jej w życie są godne naśladowania, choć raczej niełatwe do powtórzenia. Nadrzędną konkluzją w kontekście tej realizacji jest fakt, że aby mieć kontrolę nad przestrzenią, nie wystarczy sporządzenie dobrego planu miejscowego. Przyjrzyjmy się na chwilę samemu procesowi, powstawania osiedla. Nad realizacją czuwał Architekt Miasta z ponad czterdziestoosobowym zespołem architektów wrocławskich wybranych w ramach konkursu. Otwarta formuła prowadzenia projektu pozwoliła na dyskusje w środowisku urbanistyczno-architektonicznym i współpracę, która w efekcie przyczyniła się do wysokiej jakości zaproponowanych rozwiązań. W pracach uczestniczyło od początku procesu Biuro Rozwoju Wrocławia, które na podstawie masterplanu sporządziło plan miejscowy. Miasto zrealizowało niezbędną infrastrukturę, a działki, w drodze przetargu, sprzedano razem z projektem. Tego rodzaju zdominowanie procesu inwestycyjnego przez gminę było przełamaniem zwyczajowych praktyk na rynku deweloperskim.

Proceder ten otwiera nową perspektywę i rodzi pytanie, czy organy samorządowe mogłyby postawić jeszcze jeden krok naprzód i stać się w przyszłości „facylitatorami" powstawania założeń urbanistycznych i zarządzać powstałymi zasobami? W ten sposób miasto rozporządzałoby różnorodną ofertą mieszkaniową pod względem formy przestrzennej i własności. Czy samorządy są na to gotowe? W przypadku Nowych Żernik miasto mogło pozwolić sobie na przeprowadzenie procesu inwestycyjnego ze względu na fakt, iż było właścicielem terenu, na którym powstało osiedle, jednak zasoby gruntowe innych gmin są mocno ograniczone i rozdrobnione. Tym samym najważniejszym wyzwaniem stojącym przed samorządami chcącymi naśladować sukces Wrocławia jest wypracowanie alternatywnych narzędzi pozyskiwania gruntów. Jeśli samorządy chciałyby powtórzyć sukces Wrocławia, będą zmuszone takie narzędzia wypracować.

Zakładając, że Żerniki mają być lekcją dla polskich samorządów, niewątpliwie konieczny jest powrót do dyskusji o narzędziach prawnych dających pole do tworzenia takich zespołów mieszkaniowych

Nowe Żerniki. Dom wielopokoleniowy

Dom wielopokoleniowy to inwestycja wrocławskiego TBS-u, zlokalizowana przy głównej osi osiedla. Powstał w ramach konkursu, którego główną ideą było stworzenie zespołu zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej: domu seniora, mieszkań dla młodych rodzin i przedszkola. Projekt wyróżniał się niestandardowym podejściem poprzez zastosowanie zwartej zabudowy kwartałowej jako odpowiedzi na zróżnicowane urbanistycznie sąsiedztwo. W kwartale powstał jeden 4-kondygnacyjny budynek, o wysokości ok. 15 m, w kształcie prostopadłościanu, z wyciętym w środku owalnym dziedzińcem. Kształt wynika z chęci stworzenia przestrzeni bez barier i wizualnych podziałów. Perforacje w parterze umożliwiają kontakt z otoczeniem budynku, a główne wejście na dziedziniec stanowi ukośne przebicie, wiążące je widokowo z pobliskim parkiem i planowanym lokalnym centrum kultury. (opis autorski)

Czytaj też:  Projektowanie dla seniorów – bezpłatny przewodnik |

Atal Nowe Żerniki

Jednym z zadań, jakie postawili przed sobą architekci wzorcowego osiedla mieszkaniowego Atal Nowe Żerniki, było zaprojektowanie miejsca, którego struktura będzie ułatwiać tworzenie lokalnych wspólnot. Zielona przestrzeń pomyślana została jako społeczna inicjatywa, ideowo oparta na założeniach farm miejskich. Tarasy tworzące skarpy maja tu różnorodne formy zagospodarowania: zieleń niska z krzewami owocowymi, kwietniki, ogródki prywatne i wspólne. Zaspokaja to potrzebę posiadania własnych, ekologicznych upraw i przede wszystkim daje możliwość wspólnego przebywania w przestrzeni półpublicznej. Pasaż Radinga to wspólny ciąg pieszy Nowych Żernik, który łączy zaprojektowane zespoły mieszkaniowe, przecina zabudowę wzdłuż alei Kosmonautów i jako zielony most przechodzi nad ruchliwą jezdnią, prowadząc na rekreacyjny teren Glinianek. (opis autorski)

Nowe Żerniki. Dom ul. Lauterbacha

To najprostszy urbanistycznie kwartał na Nowych Żernikach. W świadomej redukcji poszukiwano formuły mieszkania dostępnego z możliwie najlepszymi parametrami urbanistycznymi. Obiekt zaprojektowano w postaci dwóch 5-kondygnacyjnych brył zorientowanych na osi północ-południe, posadowionych na wspólnej płycie garażu. Dyspozycja przestrzenna części mieszkalnych pozwoliła stworzyć wewnętrzny dziedziniec, którego wyższa część łączy się z poziomem terenu łagodną skarpą. Stworzoną tak półprywatną przestrzeń nasycono zielenią i funkcjami rekreacyjnymi. Dziedziniec od strony drogi dojazdowej oddzielono pergolą dla stojaków na rowery, szafek złączy kablowych oraz modułu serwisowego. Element ten spaja przestrzennie założenie – ma wysokość cokołów brył mieszkalnych, dopełniając ich obrys. Elewacje stworzono jako tynkowane w kolorze białym, stosując pozornie swobodną kompozycję stypizowanych otworów okiennych. Tektoniki bryłom nadają proste balkony. (opis autorski)

Nowe Żerniki. Dom ul. Frydeckiego

Kwartał został wypełniony zabudową obrzeżną o charakterze punktowym. Zależało nam, aby nie była to typowa zabudowa kwartałowa, a raczej zespół niezależnych obiektów przerwanych przestrzenią półpubliczną. To w niej ulokowaliśmy punkt gastronomiczny, urządzenia sportowe i inne obiekty towarzyszące. Przestrzeń wewnętrzna jest półprywatna i zagospodarowana głównie zielenią. Znajdują się tam prywatne ogródki przydomowe i wspólna przestrzeń rekreacyjna z zielenią wysoką zasadzoną na gruncie rodzimym. Było to możliwe dzięki uformowaniu garażu podziemnego po obwodzie kwartału. Budynki mają różnorodną strukturę, co wynika ze współpracy niezależnych biur architektonicznych. Zabudowa niższa to przewietrzane mieszkania dostępne z zewnętrznego ganka, wyposażone w przestronne loggie wykończone drewnem. Wyższa zabudowa wzdłuż al. Architektów to trzonowiec o strukturze punktowej oraz budynek klatkowy. (opis autorski)

Nowe Żerniki. Dom ul. Barskich

Geneza tego projektu odbiegała od tego, z czym mamy do czynienia w codziennej praktyce architektonicznej: jeden budynek, albo może raczej zestaw ośmiu na pojedynczej działce, miało zaprojektować osiem pracowni. Wypracowana struktura wież, wstawionych w trzy pasy zabudowy, pozwoliła na zaspokojenie architektonicznego ego każdej pracowni. Miał powstać projekt przestrzennie spójny, ale funkcjonalnie i estetycznie zróżnicowany. Życie przyniosło jednak zmiany: z ośmiu pracowni zostały cztery, a na końcu tylko dwie dostały zadanie sporządzenia projektu budowlanego i wykonawczego dla jednego dewelopera. Projekt ewoluował pod jego presją i pod presją przepisów: rzuty ujednolicono, elewacje uproszczono, bryły naruszono przez linijki słońca. Udało się zachować jednak strukturę przestrzenną, zazielenione uliczki prowadzące do ośmiu klatek schodowych oraz rzuty mieszkań umożliwiające dużą dowolność aranżacji. (opis autorski)

Nowe Żerniki. Dom ul. Brzozy

Kwartał podzielony jest na dwie strefy: budynek galeriowy tworzący masywną bryłę od al. Architektów oraz trzy kameralne klatkowce od strony zachodniej. Mimo różnej typologii tworzą wizualną całość. Urbanistyka powstała w oparciu o dwie osie wiążące kwartał z otoczeniem. Oś poprzeczną wyznaczają szerokie schody prowadzące z osiedlowego bazaru na dziedziniec. Domknięciem osi jest ściana szczytowa budynku galeriowego. Znajdujące się na parterze usługi mają aktywizować przestrzeń, podkreślając jej miejski charakter. Oś podłużna jest kontynuacją ciągu pieszego z sąsiedniego kwartału. Prowadzi przez taras rekreacyjny i zakończona jest przebiciem w ścianie galeriowca. Ogólnodostępne wnętrze kwartału ukształtowano na dwóch poziomach. Niżej położony dziedziniec pełni funkcję półpubliczną i powiązany jest z osiedlowym bazarem. Usytuowany wyżej taras z zielenią, placem zabaw, pergolą oraz miejscem do grillowania ma charakter bardziej prywatny i służy głównie mieszkańcom. (opis autorski)

Nowe Żerniki. Osiedle Atmosfera

Dziesięć kameralnych, jasnych i prostych budynków z usługami w parterach zostało pomyślanych tak, by architektura stanowiła nieprzytłaczające tło dla codziennego życia mieszkańców i ich relacji. Jednoklatkowe, 3- i 4-kondygnacyjne budynki rozmieszczono grzebieniowo na skarpie, kryjącej pod zielonym dachem parking podziemny oraz lokale usługowo-handlowe. Wielkość, struktura i lokalizacja obiektów stanowią nową typologię, uwzględniającą zależności pomiędzy przestrzeniami publicznymi, półpublicznymi i prywatnymi. Ze względu na socjalno-ekonomiczny charakter inwestycji, większość mieszkań ma powierzchnię ok. 45-48 m2. Przyjęto jednak rozwiązania konstrukcyjne i instalacyjne, które umożliwiają w pełni elastyczną modyfikację lokalizacji ścian działowych w każdym z lokali. Ponadstandardowe wielkości okien zapewniają optymalne doświetlenie i – nawet w małych mieszkaniach – pozwalają na uzyskanie wrażenia przestronności. (opis autorski)

Nowe Żerniki. Spirala Czasu

Dzięki doświadczeniu projektowania autonomicznych urbanistycznie i społecznie kompleksów, zaproponowaliśmy ortogonalny układ w orientacji zgodnej z kierunkami świata. Elewacje południowe budynków są jasne, przestrzenne, mocno perforowane, z panelami fotowoltaicznymi i przesuwnymi panelami przeciwsłonecznymi. Północne, ze szklanym rozcięciem, mają surowy, obronny charakter. Wielofunkcyjna strefa przy wschodniej granicy działki stanowi bufor między przestrzenią półprywatną a publiczną. Ogólnodostępne wewnętrzne patio oferuje kameralny ogród i taras z warzywnikiem społecznym. Struktura kompleksu łączy układ klatkowo-korytarzowy zabudowy jednorodzinnej i przeszklonych galerii. Rozwiązania ekologiczne umożliwiły sprzedaż energii na mocy, unikatowej w skali kraju, umowy zawartej między wspólnotą mieszkaniową a zakładami energetycznymi. (opis autorski)

Dom ul. Białodrzewna

Projekt budynku mieszkalnego na Nowych Żernikach nawiązuje do tradycji wrocławskiej willi miejskiej. Koncepcja osiedla czerpie z najważniejszych elementów dawnego stylu i reinterpretuje je na język współczesnej architektury. Prosta, zwarta bryła zatopiona została w otaczającej ją zieleni, dodatkowo rozrzeźbiona loggiami oraz tarasami i wzbogacona subtelnym detalem. Pracom projektowym towarzyszyła chęć stworzenia przestrzeni, która będzie łączyć zalety życia w domu jednorodzinnym z mieszkaniem w penthousie z przestronnym tarasem. Minimalizm osiedla wraz z zastosowaniem wysokiej jakości materiałów wykończeniowych o zróżnicowanej fakturze i teksturze pozwoliły na ograniczenie kolorystyki budynków oraz operowanie jedynie kontrastem czerni i bieli. Zabieg ten wpłynął na uzyskanie ponadczasowej elegancji. (opis autorski)

Nowe Żerniki. 24 Brzozy – Ande

Zespół projektowany był na trudnej działce rozdzielonej na dwie części ciekiem wodnym, z dużą ilością zieleni i z różnicami poziomów terenu. Jedną z głównych wad osiedla był brak zachowanej zieleni starszej niż same budynki. Priorytetem stało się takie ukształtowanie zabudowy, aby zarówno zachować ciągłość cieku wodnego, jak i możliwie największą liczbę rosnących na działce drzew. Opadający w stronę rowu teren był pretekstem do zaprojektowania opadającej w tym samym kierunku, tarasowej bryły budynku frontowego. W drugiej linii obiekt został „przełamany” w rzucie w sposób pozwalający na zachowanie istniejących drzew. Obydwa budynki połączono przerzuconym nad wodą mostkiem. Uskokowa geometria pozwoliła na dobre doświetlenie przestrzeni rekreacyjnej, jaka wytworzyła się pomiędzy domami, a jednocześnie wszystkie mieszkania zyskały atrakcyjne tarasy. W południowo-zachodnim narożniku zespołu zaprojektowano także duży „taras społeczny” dla wszystkich mieszkańców. (opis autorski)

Nowe Żerniki. Osiedle Rodzinne

W świetle przyjętych zasad założyliśmy, że nie utrzymają się projekty drogie i nietypowe, stąd pomysł na pracę raczej nad typologią. Punktem wyjścia była lokalizacja działki, na styku pomiędzy terenami zabudowy jednorodzinnej i wielorodzinnej. Nasz obiekt miał być czymś pośrednim, łączyć zalety obu. Wymyśliliśmy wewnętrzną uliczkę na poziomie pierwszego piętra, z której do poszczególnych mieszkań wchodzi się bezpośrednio, jak w domu jednorodzinnym. Większość lokali jest dwupoziomowa, z dwustronnym doświetleniem, dużymi tarasami, część nawet z własnymi, „prywatnymi” garażami, do których schodzi się wewnętrznymi, wyłącznymi schodami. W skrzydle wschodnim mieszkania na najniższym poziomie mały początkowo parter przeznaczony na prowadzenie lokalu usługowego, jednak pomysł takiego połączenia został odrzucony przez dewelopera. Obiekt ma również cechy zabudowy wielorodzinnej: wspólne garaż i przestrzeń półprywatną czy scentralizowane instalacje. (opis autorski)

Nowe Żerniki. Kooperatywy

Budynek kooperatywy mieszkaniowej zaprojektowano w ścisłej współpracy z przyszłymi mieszkańcami, którzy stworzyli wspólnotę sąsiedzką już na etapie koncepcji. Układ funkcjonalny odpowiada różnym potrzebom użytkowników oraz ich możliwościom partycypacji w inwestycji. Powierzchnie wspólne mają charakter półprywatny i służą podtrzymywaniu relacji sąsiedzkich. Należą do nich m.in. pralnia, świetlica czy sąsiedzki ogród. W skład kooperatywy wchodzą przestrzenie użytkowe zlokalizowane na parterze budynku: żłobek oraz lokal usługowy przeznaczony na realizację usług drobnych lub handlu. Lokal zaprojektowany zostały w obszarze dostępnym wszystkim mieszkańcom osiedla, przy głównym trakcie kumulującym tego typu punkty, natomiast żłobek od strony ul. Lauterbacha, o mniejszym natężeniu ruchu. Analiza potrzeb w czasie planowania osiedla i obecne uwarunkowania potwierdzają, że tego typu obiekty w budynku kooperatywy są wartością dodaną dla mieszkańców. (opis autorski)

Czytaj też: Zaprojektuj i zbuduj – polskie kooperatywy mieszkaniowe |

Budynek wielorodzinny zaprojektowano jako kooperatywę dla jedenastu zaprzyjaźnionych rodzin, stanowiących grupę prywatnych inwestorów. Obiekt o trzech kondygnacjach nadziemnych, częściowo podpiwniczony, ma formę prostopadłościanu położonego na osi północ-południe. Lokale stworzone dla potrzeb konkretnych rodzin są mocno zróżnicowane funkcjonalnie i wielkościowo. Na parterze zaprojektowano mieszkanie przystosowane dla osób niepełnosprawnych, z indywidualnym wejściem. W skład kooperatywy wchodzi również przestrzeń użytkowa przeznaczona dla potrzeb usług drobnych. Powierzchnie wspólne w budynku stanowią szlaki komunikacyjne o charakterze półprywatnym oraz miejsca spotkań, do których należy ogród z wydzieloną przestrzenią dla wszystkich mieszkańców. Stanowiska parkingowe zapewnia wewnętrzny garaż oraz zewnętrzny parking podziemny, zaprojektowany pod ogrodem, równolegle do budynku, i przekryty zieloną skarpą. (opis autorski)

Nowe Żerniki. Dom ul. Poelziga

To najmniejsza powierzchniowo działka przeznaczona w tym zespole pod zabudowę wielorodzinną, przez którą przebiega dodatkowo rów oraz droga wewnętrzna wyłączone z zabudowy. Wypracowany masterplan osiedla zakładał na niej budynek o wysokości około 15 m, właściwej dla obudowy szerokiej przestrzeni rekreacyjnej, stanowiącej jedną z osi kompozycyjnych osiedla. W konsekwencji zabudowa terenu wypełnia całą przewidzianą do tego celu powierzchnię. Tworzy zwarty blok urbanistyczny, pozostawiając wewnątrz wypełnione zielenią patio, wokół którego zorganizowana została struktura budynku. To obecnie jedyna zabudowa na osiedlu zwieńczona skośnym dachem, który był wymogiem prawa miejscowego dla tej wysokości obiektu. Został on zaprojektowany w kolorze odpowiadającym kolorom elewacji, zacierając klasyczny podział między tymi dwoma elementami budynku. Dzięki takiemu zabiegowi niewielki obiekt na małej działce dorównuje wysokością i skalą sąsiedniej zabudowie. (opis autorski)

Nowe Żerniki. Zespół przy Tawryczewskiego

Zespół trzech budynków punktowych powstał jako urbanistyczna kontynuacja podobnej „punktowo-mijankowej" typologii powstałej wzdłuż ul. Lauterbacha. Utworzono niewielkie kameralne wnętrza służące rekreacji mieszkańców oraz zapewniono większości lokali układ narożny i dobre nasłonecznienie. Umożliwiło to zastosowanie dużych obwodowych balkonów będących przestrzenią buforową pomiędzy wnętrzem i zewnętrzem. Klatkę schodową doświetlono dwukondygnacyjnymi otwartymi przestrzeniami oraz świetlikami dachowymi. Kondygnację podziemną garażu zagłębiono w taki sposób, aby zespół wizualnie stanowił otwartą przestrzeń. Na działce pozostawiono dużą część terenu z gruntem rodzimym, co pozwoliło na nasadzenia zieleni wysokiej oraz na skuteczniejszą mikroretencję w terenie. Linijka słońca oraz odległości określone przez WT nie pozwoliły zrealizować placu zabaw większego niż karuzela. W ramach uzupełnienia zrealizowano „nawierzchnie architektoniczne" służące zabawie. (opis autorski)