Spis treści
- Czym jest Lviv Urban Forum, tematy poprzedniej i tej edycji
- Ukraina bliżej Zachodu - wzrost zainteresowania zagranicy
- Wykład Alejandro Araveny na Lviv Urban Forum 2024
- Wycieczka lwowskim szlakiem związanym z pomocą
- Warsztaty podczas Lviv Urban Forum
- Schrony zintegrowane z innymi pomieszczeniami
- Polityka mieszkaniowa w wykładach na Lviv Urban Forum
- Życie podczas wojny - konferencja, pomoc, codzienność
Czym jest Lviv Urban Forum, tematy poprzedniej i tej edycji
Rozszerzenie rosyjskiej wojny przeciwko Ukrainie w 2022 roku oraz idący za tym wzrost skali i obszaru zniszczeń, liczby ofiar i trudności w funkcjonowaniu państwa doprowadziły do wzrostu zaangażowania obywateli i rozkwitu zarówno dotychczasowych, jak i nowych inicjatyw w Ukrainie. Wiele z nich w zestawieniu ze stereotypowym rozumieniem tego, czym jest dotknięcie kraju przez wojnę, może wydawać się zaskakujących, ale poznanie rzeczywistości wykazuje ich adekwatność do sytuacji. Jedną z takich aktywności jest – zainicjowane przez architekta miasta Lwowa Antona Kolomieitseva – Lviv Urban Forum. Jego charakterowi bardziej odpowiada tłumaczenie na Lwowskie Forum Urbanistyczne niż Lwowskie Forum Miejskie. Ta trzydniowa konferencja odbyła się po raz pierwszy pod koniec czerwca 2023 roku pod hasłem Definiowanie wartości. Teraz – rok później – towarzyszyło jej zaś hasło Branie odpowiedzialności.
Pierwsza edycja według informacji organizatorów przyciągnęła ponad 1000 osób, zaś druga - co najmniej 1300.
Czytaj też:
Ukraina bliżej Zachodu - wzrost zainteresowania zagranicy
Od 24 lutego 2022 roku mężczyźni mogą wyjeżdżać z Ukrainy tylko w uzasadnionych sytuacjach. Jednocześnie znacząco wzrosło zainteresowanie Ukrainą za granicą i szeroka jest chęć udziału w jej odbudowie. Lviv Urban Forum stanowi odpowiedź także na to - daje możliwość wewnątrzukraińskiej i międzynarodowej wymiany wiedzy oraz integracji. Miasto Lwów wzmacnia w tym zakresie swoją rolę, czemu sprzyja gotowość osób z wielu krajów do przyjazdu, a także otwartość zagranicznych instytucji do dofinansowywania odbywających się w Ukrainie wydarzeń.
Podczas ubiegłorocznej edycji dominowały prezentacje zagraniczne, w tej była równowaga między nimi a ukraińskimi.
Wśród prelegentów znaleźli się laureaci nagrody Pritzkera. W 2023 roku byli Anne Lacaton i Shigeru Ban, który uczestniczy w projekcie rozbudowy lwowskiego szpitala. W 2024 roku Lwów odwiedził Alejandro Aravena.
Wykład Alejandro Araveny na Lviv Urban Forum 2024
Ten chilijski architekt w wykładzie pod tytułem Katastrofa? Wyznaczcie kwestie, których w normalnych okolicznościach nie dałoby się zmienić przedstawił swoje doświadczenie z pracy ze społecznościami dotkniętymi klęskami żywiołowymi. Odrzucił zarówno podejście top-down z architektem realizującym własne wizje, jak i bottom-up – podążające za oczekiwaniami społeczności, dla których się działa – na rzecz podejścia horyzontalnego opartego na wspólnym wypracowaniu rozwiązań. Podkreślił przy tym, że należy rozmawiać o konkretnych sposobach na rozwiązanie problemów, a nie o diagnozie sytuacji.
Wycieczka lwowskim szlakiem związanym z pomocą
Pierwszego dnia forum uczestnicy mogli wybierać spośród warsztatów i wycieczek, w tym rowerowej. W 2023 roku jedna z nich, a w 2024 - dwie, wiodły szlakiem prowadzonego przez miasto Lwów programu Unbroken. Zobaczyliśmy, że ośrodkowi Niezłomne Matki, przeznaczonemu dla matek z dziećmi i kobiet w ciąży, będących wewnętrznymi uchodźczyniami (proj. Sulyk Architects), zbudowanemu z drewna i przewidzianemu w przyszłości do adaptacji na hostel turystyczny lub centrum aktywności lokalnej, towarzyszy urządzony obok, przy niewielkiej ingerencji w otoczenie, park, który otrzymał w 2024 roku nagrodę Nowego Europejskiego Bauhausu (proj. Olena Tribusian z zespołu architekta miasta).
Będący w trakcie realizacji ze środków Uni Europejskiej zespół wielorodzinnej zabudowy socjalnej dla osób, które po otrzymaniu protez poddawane są we Lwowie rehabilitacji (proj. Drozdov & Partners, realizacja wspólnie z pracownią AVR Development) miał być z kolei wykonany z wielkiej płyty, ale ostatecznie powstają z niej tylko ściany osłonowe, natomiast sama konstrukcja wznoszona jest z wylewanego na budowie żelbetu. Przy wsparciu z różnych krajów powstało zlokalizowane niedaleko centrum rehabilitacji (proj. abmk), na które zaadaptowano wyłączoną z użytku przychodnię. Urządzenie jednego z pięter sfinansowało miasto Warszawa. Obecnie niższe ze skrzydeł tego budynku jest nadbudowywane o dwie kondygnacje w konstrukcji z drewna w technologii CLT.
Tę metodę zastosowano również w przypadku – także znajdującej się na trasie wycieczki – wytwórni protez (proj. Delta Projectconsult Ukraine), których produkcję uruchomiono we Lwowie od zera w 2022 roku. Obie realizacje wpisują się w działania na rzecz wybudowania w technologii CLT nowego szpitala, nad czym pracują wspólnie lwowskie biuro abmk, Shigeru Ban Architects i szwajcarski konstruktor Hermann Blumer. Wymaga to zmiany przepisów. Ma w tym pomóc zbieranie doświadczeń, nie tylko poprzez budowanie w tej technologii na miejscu.
W lipcu 2024 roku władze Lwowa zorganizowały wyjazd studialny do Austrii z udziałem przedstawicieli ukraińskich ministerstw. Pochodzące z Charkowa grupy Street Culture i Urban Reform zaadaptowały w 2022 roku Pałac Kultury, wybudowany w latach 80. XX wieku w zachodniej części miasta i nieużytkowany przez osiem lat, na Lviv Urban Camp – centrum wsparcia i kreatywnego rozwoju dla wewnątrzukraińskich uchodźców i mieszkańców Lwowa (proj. przekształcenia wnętrza: PESEL). W obiekcie i wokół niego znajdują się przestrzenie:
- coworkingowe,
- zabaw dla dzieci,
- zajęć sportowych,
- zajęćkulturalnych,
- kuchnie,
- a także 104 pokoje dla rodzin z dziećmi, które ewakuowały się tu z innych części Ukrainy.
Podczas wycieczek po Lwowie można było zobaczyć także miejsca pamięci, poddane renowacji zabytki i przekształcone przestrzenie publiczne, w tym przebudowane w latach 2018-2020 otoczenie głównego dworca kolejowego. Wiodącą do niego ulicę przekształcono w aleję spacerową, na której środkowy ciąg pieszy oddziela dwukierunkową jezdnię dla samochodów od dwukierunkowej jezdni dla autobusów. Osoby idące do centrum miasta pieszo pierwszy raz muszą przejść przez ciąg ruchu pojazdów dopiero po 300 metrach od wyjścia z budynku dworca.
Warsztaty podczas Lviv Urban Forum
Gilma Teodora Gylytė, współzałożycielka litewskiej pracowni Do Architects oraz inicjatywy Rebuild the Wonderful, poprowadziła warsztat będący refleksją nad ukraińskimi przedszkolami i szkołami. Jedną z propagowanych przez nią zasad jest kształtowanie przed wejściem do budynku integrującej przestrzeni publicznej. Podczas prelekcji w ogólnym programie konferencji przedstawiła zrealizowane i planowane humanizacje obiektów edukacyjnych.
Pokazała też będące w realizacji projekty odbudowy zniszczonych szkół w Ukrainie: do pilotażowego programu wybrano po jednej z placówek reprezentujących pięć stosowanych w kraju projektów typowych. Odbudową każdej z nich zajął się inny zespół architektów.
Specjalny warsztat dla głównych architektów ukraińskich miast poprowadził z kolei duński architekt i urbanista, Karsten Pålsson, autor książek How to design human cities? i Urban Block Cities: 10 Design Principles for Contemporary Planning, a także jeden z propagatorów, mającego miejsce w Europie Zachodniej od kilku dekad, powrotu do kształtowania miasta w oparciu o tradycyjny układ z placami, ulicami i kwartałami, oraz o łączenie różnych funkcji.
Architekt ten znany jest również z zazieleniania dziedzińców oraz wprowadzania ciągów umożliwiających bezpieczne przemieszczanie się pieszo i rowerem, czy sprzyjających przebywaniu w nich. Pålsson propaguje także zagęszczanie nową zabudową zespołów modernistycznych, co przedstawia jako sposób na uniknięcie suburbanizacji oraz na ożywienie tych miejsc i podniesienie ich jakości.
Schrony zintegrowane z innymi pomieszczeniami
O ile sam jestem zwolennikiem tradycyjnego podejście do urbanistyki, to jako przybysza z Polski, gdzie mamy do czynienia wręcz z kultem modernistycznych osiedli, uderzyła mnie na Lviv Urban Forum dominacja krytycznego podejścia do nich zarówno ze strony osób z zachodniej Europy, jak i Ukrainy. W wielu prezentacjach znany argument, że zabudowa kwartałowa pozwala na uzyskanie tej samej intensywności zabudowy przy kilkakrotnie niższej wysokości niż modernistyczna zabudowa wolno stojąca, był wzmacniany przez stwierdzenie, że niższa zabudowa umożliwia krótszy czas dotarcia do schronu.
Schrony, czy szerzej bezpieczeństwo, były obecne w wielu wypowiedziach. Tetiana Zhydkova z Narodowego Uniwersytetu Lotnictwa w Kijowie skazała na niewielki czas, jaki rakiety wystrzelone przez Rosjan potrzebują na dotarcie do celów w Ukrainie. Rakieta Kindżał może dotrzeć do Charkowa w minutę i 42 sekundy, do Kijowa w 3 minuty i 12 sekund, zaś do Lwowa w 5 minut i 24 sekundy. Stąd też w gęstej zabudowie miejskiej rozmieszczenie schronów w Charkowie zakłada się co 50 metrów, w Kijowie co 100 metrów, a we Lwowie co 150 metrów. Ekspertka zaleca jednak, aby (podobnie jak w Izraelu i Singapurze) schrony były zintegrowane z innymi pomieszczeniami. Przykładowo w budynkach mieszkalnych mogą to być wybrane pokoje, klatki schodowe i hole windowe, w budynkach edukacyjnych – biblioteki, korytarze, aule czy sale gimnastyczne, zaś w przedszkolach – sale leżakowania.
Polityka mieszkaniowa w wykładach na Lviv Urban Forum
Ważnym wątkiem obu edycji Lviv Urban Forum były różne aspekty polityki mieszkaniowej – od generalnych założeń po konkretne realizacje.
Bogdan Kelichaviy, burmistrz dziewięciotysięcznego miasteczka Kopyczyńce w odwodzie tarnopolskim, przedstawił zrealizowane tam ze wsparciem zagranicznych darczyńców remonty nieużywanych budynków prywatnych. W większości były to stare domy, które zastąpiły zbudowane obok nich nowe. Właściciele uzyskali pomoc przy remoncie w zamian za bezpłatne udostępnienie budynku na co najmniej rok uchodźcom wewnętrznym. W 30 takich domach miejsce znalazło dotychczas 130 osób, które przeniosły się tam z obiektów zamieszkania zbiorowego, co zwiększa ich samodzielność i ułatwia zintegrowanie się z lokalną społecznością w nowym regionie.
Olena Melnyk z grupy Urban Reform przedstawiła wypracowaną z wykorzystaniem warsztatów z lokalną społecznością koncepcję rozwoju urbanistycznego pięćdziesięciotysięcznej Ochtyrki w obwodzie sumskim. Zakłada ona stworzenie centrów lokalnych, wprowadzenie zielonego pierścienia łączącego tereny przyrodnicze, a także znaczące dozielenienie przestrzeni publicznych w ramach miasta, w tym ulic. Australijczyk Rodin Genoff w wystąpieniu o tedeksowo-wiecowej formule przedstawił wizję rozwoju znacznie zniszczonego niemal półmilionowego Mikołajowa jako miejsca przemysłu dla zielonych technologii wykorzystującego tamtejsze tereny stoczniowe. Jedną z zasad, którymi jego zdaniem należy się kierować, jest: pracuj z tym, co masz, czyli dążenie od razu do celu w oparciu o istniejące możliwości.
Życie podczas wojny - konferencja, pomoc, codzienność
Pod względem wartości merytorycznej Lviv Urban Forum nie ustępuje najlepszym wydarzeniom architektonicznym na świecie. Pozwala poznać przykłady z różnych krajów, wielość inicjatyw prowadzonych na terenie Ukrainy oraz stopień zaangażowania w nie osób z zagranicy.
Dobrym przykładem takiego zaangażowania jest francuski architekt Martin Duplantier, który realizuje projekty pomocowe dla Ukrainy już od 2015 roku. Jest założycielem inicjatywy ARCH4UA i platformy ErbuildGreenUA.com.
Udział w konferencjach i innych aktywnościach na terenie Ukrainy to także doświadczenie tego, jak toczy się tam życie podczas wojny. Może być namiastką przygotowania na wypadek, gdyby wojna dotarła także do nas. Poznanie osobiście na miejscu tego, jak Ukraińcy nauczyli się działać w wojennej rzeczywistości, może pozwolić nam zachować większy spokój.
