Spis treści
- Jadwiga Grabowska - Hawrylak 29 października świętowałaby urodziny
- Chciała być malarką, została architektką
- Architektka superwrocławska
- Realizacje Jadwigi Grabowskiej-Hawrylak we Wrocławiu
Każdy architekt powinien zaczynać od budowy własnego domu, a nie na niej kończyć. Będzie wiedział, jakie błędy można popełnić - powiedziała w wywiadzie.
Jadwiga Grabowska - Hawrylak 29 października świętowałaby urodziny
Czy to powinna być opowieść o pierwszej kobiecie, która zrobiła dyplom z architektury w powojennym Wrocławiu? A może opowieść o architektce, która jest autorką wielu charakterystycznych budynków XX wieku w tym mieście i że te budynki, wznoszone w latach 60. i 70. we Wrocławiu, były eksperymentem? A może o architektonicznym rodzie, który zapoczątkowała, choć zakładanie rodziny odradził jej na studiach profesor. A może o tym, że nie zrobiłaby tego, co zrobiła, gdyby nie wsparcie mamy i męża? I tak pewnie kojarzycie ją z jednej realizacji: chodzi o "Sedesowce" we Wrocławiu. Może jeszcze przychodzi Wam na myśl Mezotonowiec we Wrocławiu.
Jadwiga Grabowska - Hawrylak. Dziś, 29 października, świętowałaby urodziny. Urodziła się 29 października 1920 roku.
Kojarzona z Wrocławiem, urodziła się w Tarnawcach, a wychowała w Przemyślu. "Byłam w nim po prostu zakochana. Było tam dużo historycznej architektury, ale był też modernizm przemyski. W latach 30. mój ojciec wybudował dom jednorodzinny, jak z amerykańskiego żurnala. Ludzie podjeżdżali w niedzielę dorożkami, żeby go oglądać. Miał drewnianą konstrukcję szkieletową, obitą modrzewiowymi deskami, duży gzyms i płaski dach. Ściany były pomalowane na biało, a okna i gzyms na niebiesko" - wspominała w wywiadzie dla naszego magazynu.
Chciała być malarką, została architektką
I wcale nie chciała być architektką, lecz artystką.
Maturę zrobiłam w 1939 roku, więc na rozpoczęcie studiów czekałam całą okupację. W rodzinie rzeczywiście nie było architektów, było za to wielu malarzy i z tego względu początkowo myślałam o malarstwie. Ale doszłam do wniosku, że samo rysowanie to za mało. W Krakowie zdałam w końcu na architekturę, jednak wciąż nie otwierano tam wydziału, wobec tego wyjechałam i pośrednio dotarłam do Wrocławia - mówiła Jadwiga Grabowska - Hawrylak w rozmowie z red. Tomaszem Żylskim dla Architektury w 2017.
Ale ukończyła Wydział Architektury na Politechnice Wrocławskiej w roku 1950. Zaczęła od odbudowy zrujnowanych w czasie wojny kamienic Wrocławia, a potem zaczęła pracę nad własnymi realizacjami. Pierwsza była szkoła podstawowa przy ulicy Podwale, nowoczesny i modernistyczny budynek, który powstał w latach 50., gdy obowiązywała doktryna socrealizmu.
Architektka superwrocławska
Działalność Grabowskiej-Hawrylak jest niezwykle ciekawa ze względu na swoją superwrocławskość – z tym miastem związana jest niemal od samego początku jego powojennej historii. Uczestniczyła niemal we wszystkich etapach odbudowy i tworzenia „nowego” Wrocławia. Budowała miasto, ale i miasto budowało ją. Jest laureatką najważniejszych architektonicznych nagród – warto i należy chwalić się jej twórczością - uważa dr Michał Duda, autor książki „Patchwork. Architektura Jadwigi Grabowskiej-Hawrylak".
Ona sama o swoich początkach we Wrocławiu mówiła: Zdawaliśmy sobie sprawę, że naszym zadaniem będzie odbudowa miasta, uczynienie go polskim, ale przede wszystkim do znakomitych nazwisk niemieckich dodanie polskich. I dodała: Jak patrzę, jakie są dziś możliwości w architekturze, to po prostu ogarnia mnie wielka zazdrość.
W latach 60. nie było dobrego wykonawstwa, nie było materiałów "była bieda, ale mieliśmy przed sobą nieograniczone możliwości" - przypominała.
Czytaj też:
Tajemnicza kobieta na balkonie bloku we Wrocławiu
Realizacje Jadwigi Grabowskiej-Hawrylak we Wrocławiu
- - osiedle Kołłątaja (1955-1958, współautorzy: Edmund Frąckiewicz, Maria Tawryczewska, Igor Tawryczewski)
- - osiedle Gajowice (1960-1968, współautorzy: Edmund Frąckiewicz, Maria Tawryczewska, Igor Tawryczewski, Maria Kiełczewska, Witold Maciejewski)
- - szkoła podstawowa przy ul. Podwale, 1957-1959
- osiedle Plac Grunwaldzki, (1967-1975, tzw. "sedesowce", współautorzy: Zdzisław Kowalski, Włodzimierz Wasilewski, konsultacja: Jerzy Hryniewiecki)
- - Dom Naukowca (1958-1960, dom mieszkalny pracowników Politechniki Wrocławskiej, współautorzy: Edmund Frąckiewicz, Maria Tawryczewska, Igor Tawryczewski)
- - dom własny (1978-1984, współautor: Maciej Hawrylak)
- - kościół-pomnik Tysiąclecia Diecezji Wrocławskiej pw. Odkupiciela Świata (współautorzy: Maciej Hawrylak, Wojciech Brzezowski, Ewa Kubica-Hawrylak)
Jedna z najwybitniejszych architektek powojennych Polski, zdobywczyni Nagrody Honorowej SARP w 1974, zmarła 5 czerwca 2018. Jest pochowana na cmentarzu parafialnym św. Wawrzyńca przy ulicy Bujwida we Wrocławiu.
Listen to "Zbigniew Maćków. Robi się gęsto" on Spreaker.
