Spis treści
- Panorama Forum odnosi się do sprawy zniszczonej mozaiki. Zachowało się 30 szklanych baniek
- Kiedy zniszczono mozaikę i czy miało miejsce włamanie?
- Mozaika w Hotelu Forum niczym Dworzec w Katowicach
Panorama Forum odnosi się do sprawy zniszczonej mozaiki. Zachowało się 30 szklanych baniek
Jak poinformowaliśmy parę dni temu, mozaika z dmuchanego szkła zdobiąca od 1987 roku ścianę w byłej kawiarni Panorama Hotelu Forum w Krakowie została zniszczona przez nieznanych sprawców.
Właściciele Panoramy Forum, nowego lokalu, który 23 sierpnia otwiera się w tym miejscu, deklarują chęć odtworzenia bezcennej mozaiki. Kompozycję mieli zastać już zniszczoną, w październiku 2023 roku – część szklanych baniek (ok. 30 sztuk), które przetrwały dewastację, została przez nich zachowana. Podczas prac remontowych w Panoramie znajdowano je w kanalizacji i wentylacji lokalu.
To wszystko było szklane, więc te popękane kawałki sterczące ze ściany po prostu stały się niebezpieczne. Mnóstwo szkła było również na ziemi, ale to był miał, nie było co ratować. Do tego ściana wysmarowana była graffiti. Zdemontowaliśmy to co się dało i zabezpieczyliśmy […]. Gdyby ta mozaika była nieruszona, to byśmy ją tylko odczyścili i zostawili. Ale w tym wypadku nie mieliśmy innego wyjścia jak jedynie ją zdemontować, zabezpieczyć co się da i czekać. Znaleźliśmy osobę, która mogłaby się podjąć zadania jej odtworzenia, ale koszty tej operacji na razie przekraczają nasz budżet – powiedział Maciej Feherpataky Gazecie Krakowskiej.
Czy właściciele lokalu biorą pod uwagę pozyskanie środków poprzez zbiórkę lub współpracę w tym celu z miastem? Czy mozaika zastąpi gablotę z cygarami, czy też ozdobi inną ścianę w Panoramie? Na te pytania odpowiedzi brak. Panorama Forum przestała odbierać od nas telefon.
Kiedy zniszczono mozaikę i czy miało miejsce włamanie?
Według moich nowych ustaleń zniszczenie mozaiki nastąpiło między 2020 a początkiem 2022 roku, a więc przed pojawieniem się na ostatnim piętrze hotelu właścicieli Panoramy Forum. Zawężanie tego przedziału jest bardzo trudne – przestrzeń była w tym czasie zamknięta i strzeżona, a osób, które weszły do środka jest niewiele. Część zgłosiła się do mnie w ciągu ostatnich dni.
Po co ustalać, kiedy zdarzenie miało miejsce? Na tej podstawie można np. sprawdzić, czy włamanie zostało zgłoszone na policję. Trzeba jednak pamiętać, że brak zgłoszenia nie wyklucza włamania – Hotel Forum jest własnością prywatną i to od właściciela (firmy Wawel-Imos) zależy, czy zniszczenie mienia zgłosi, czy też nie. Ustalenie, kiedy doszło do zniszczenia mozaiki może też pomóc w ewentualnym zidentyfikowaniu sprawców.
i
Mozaika w Hotelu Forum niczym Dworzec w Katowicach
Wiadomość o zniszczeniu mozaiki wywołała ogromne poruszenie – jakiego prawdopodobnie do tej pory nie wywołało zniszczenie jakiejkolwiek innej mozaiki w Polsce. Podobną drogę przebył wyburzony w 2011 roku Dworzec w Katowicach, który (razem z Supersamem w Warszawie) dziś jest symbolem walki o powojenną architekturę w Polsce – data jego wyburzenia stanowi natomiast cezurę rozpoczęcia dyskusji na temat prawnej ochrony polskiego socmodernizmu i brutalizmu.
Zobacz także: Łysogórskie mozaiki uratowane dzięki inicjatywie oddolnej zostaną w Wojniczu - czekają bezpiecznie na nowe miejsce
Podobnie może być z mozaiką Strachockiej-Zgud w Hotelu Forum. Już pojawiają się pomysły, jak zabezpieczyć pozostałe w Krakowie mozaiki, których wciąż jest tu wiele - sprawą zainteresowała się m.in. posłanka Daria Gosek-Popiołek. Większość krakowskich mozaik – również te już nieistniejące – dokładnie opisała dr Bożena Kostuch w książce „Kolor i blask. Ceramika architektoniczna oraz mozaiki w Krakowie i Małopolsce po 1945 roku”. Zdigitalizowana publikacja jest w całości i legalnie dostępna online.
Sprawa mozaiki w Hotelu Forum może przyczynić się zatem do zachowania kompozycji, które jeszcze się w mieście ostały, a nad ich losem nie czuwa konserwator. W ostatnich latach Kraków stracił mozaiki w budynkach Fabryki Kabel, teraz z kolei termomodernizacji poddawany jest ozdobiony dwiema mozaikami dom prywatny przy ul. Górników.
Wbrew pozorom zniszczenie szklanej kompozycji zespołu Krystyny Strachockiej-Zgud wcale nie jest historią jedną z wielu – przypadków zniszczenia mozaik przez wandali nie ma w Polsce wiele. Najczęściej giną one z inicjatywy inwestorów, zarówno tych prywatnych, jak i publicznych. Są niszczone podczas rozbiórek budynków, skuwane podczas modernizacji; w najlepszym wypadku przykrywane styropianem. Mimo coraz większej ochrony powojennej sztuki i architektury, wciąż regularnie niszczone są też całe wnętrza projektowane przez zasłużonych artystów działających w czasach PRL-u. Krystyna Strachocka-Zgud nie jest autorką wyłącznie tej jednej kompozycji – tworzyła mozaiki do najbardziej reprezentacyjnych wnętrz, m.in. do Hotelu Cracovia i Kina Kijów w Krakowie czy Pijalni Głównej w Krynicy-Zdroju.
Powszechne oburzenie aktem wandalizmu daje nadzieję, że zniszczenie mozaiki w Hotelu Forum nie pójdzie marne i przyczyni się w przyszłości do zwiększenia świadomości wśród mieszkańców, ale również do zmian systemowych – póki co, los mozaik leży najczęściej w rękach społeczników, stowarzyszeń i osób prywatnych. A powinno się je chronić odgórnie. Pora na zmianę.
Zobacz także: Krakowska architektura PRL. 10 miejsc, które warto odwiedzić
Listen to "Murowane starcie" on Spreaker.
