Spis treści
Promień poruszania się osób powyżej 80. roku życia często nie przekracza 500 metrów
W 2024 roku Instytut Badań Pollster, na zlecenie Stowarzyszenia mali bracia Ubogich, przeprowadził badania „Samotność wśród osób 80+”. Wyniki są niepokojące – ponad jedna czwarta seniorów w tym wieku często odczuwa samotność. Osoby te rzadziej spotykają się z rodziną (15%) i przyjaciółmi (47%), mają ograniczone możliwości uzyskania wsparcia od bliskich, a ich sieć kontaktów społecznych jest wyjątkowo skromna. Zaledwie połowa badanych wychodzi z domu każdego dnia – głównie po zakupy czy do apteki – a aż 13% w ogóle nie opuszcza swojego mieszkania.
Czytaj także: Dwa nowoczesne ośrodki dla seniorów na Pomorzu
Najczęściej przyczyną ograniczonej aktywności osób starszych jest pogarszający się stan zdrowia, ale nie tylko. Wiele barier można złagodzić poprzez rozwiązania architektoniczne i świadome kształtowanie przestrzeni. Dla wielu seniorów problemem jest brak wind w budynkach wielopiętrowych czy brak pobliskich, przyjaznych miejsc, które zachęcałyby do wyjścia z domu. Proste interwencje – jak dodanie windy, urządzenie małego skweru z miejscami do odpoczynku czy stworzenie bezpiecznej przestrzeni do ćwiczeń na świeżym powietrzu – mogą realnie zmienić codzienność starszych mieszkańców.
Nawet niewielkie przestrzenie wspólne mogą stać się miejscem spotkań, krótkiego odpoczynku czy rozmowy z sąsiadem. Ważnym, a często pomijanym elementem są też ławki dostosowane do potrzeb seniorów – stabilne, z oparciem i podłokietnikami – które pozwalają zatrzymać się na chwilę i odpocząć w drodze.
Jak zauważa dr inż. arch. Anna Miśniakiewicz z Politechniki Wrocławskiej:
„Promień poruszania się osób powyżej 80. roku życia często nie przekracza 500 metrów od domu. Dlatego tak istotne są najprostsze elementy miejskiej infrastruktury: wygodne ławki, zacienione miejsca odpoczynku, toalety w lokalach usługowych czy przejścia dla pieszych dostosowane do tempa seniorów.”
Appleby Blue Almshouse w Londynie: życie wspólnotowe i samodzielne
W Europie coraz więcej przykładów pokazuje, że architektura może skutecznie wspierać relacje społeczne i aktywność w późnym wieku. Jednym ze szczególnie inspirujących projektów ostatnich lat jest Appleby Blue Almshouse w Londynie – nowoczesna interpretacja domu opieki, w której przestrzeń wspólna, kontakt z naturą i otwartość na lokalną społeczność stały się kluczowymi elementami koncepcji.
Fundacja United St Saviour’s, mająca wieloletnie doświadczenie w prowadzeniu tradycyjnych domów opieki, postawiła sobie za cel odświeżenie dawnego modelu „almshouse” – w duchu XXI wieku. Za projekt odpowiada pracownia Witherford Watson Mann. Nowy kompleks Appleby Blue Almshouse w południowym Londynie to współczesna odpowiedź na samotność i izolację osób starszych. Projekt opiera się na idei samodzielnego, ale wspólnotowego życia, w otoczeniu znanym i bliskim mieszkańcom dzielnicy Southwark.
Centralnym punktem założenia jest wewnętrzny ogród – przestrzeń wspólna, która łączy mieszkańców i codziennie zmienia się wraz z porami roku. Wokół niego rozmieszczono 59 mieszkań oraz ogólnodostępne strefy: kawiarnię, szkołę gotowania, pracownię rzemiosła i sale spotkań. Te miejsca nie tylko sprzyjają aktywności i integracji seniorów, ale też otwierają dom na lokalną społeczność. Przeszklone galerie, terrakotowe posadzki i roślinne pasaże nadają budynkowi atmosferę spokoju – bardziej przypominającą ogród niż instytucję opiekuńczą. Jak stwierdza Martyn Craddock, dyrektor United St Saviour’s Charity:
"Chcemy, by różne pokolenia i środowiska spotykały się i uczyły od siebie nawzajem. Starsi ludzie mają ogromny potencjał – wiedzę, umiejętności i czas, które warto zachować w społeczności, w której czują się u siebie."
i
Realizacja z Nagrodą Stirlinga 2025. "Odpowiedzieli na duże wyzwanie"
W 2025 roku Appleby Blue Almshouse zdobył Nagrodę Stirlinga – najważniejsze wyróżnienie Królewskiego Instytutu Architektów Brytyjskich (RIBA). To odznaczenie w brytyjskiej architekturze, przyznawane budynkom, które wnoszą znaczący wkład w rozwój przestrzeni publicznej i jakość życia mieszkańców.
Czytaj także: Polka Weronika Zdziarska z prestiżowym stypendium RIBA Norman Foster Travelling Scholarship 2021
Jury wyróżniło projekt za nowatorskie podejście do życia osób starszych w mieście. Architekci z pracowni Witherford Watson Mann świadomie odpowiedzieli na wyzwanie, jakim jest narastająca samotność wśród seniorów, projektując budynek sprzyjający przypadkowym spotkaniom, rozmowom i wspólnemu spędzaniu czasu. W uzasadnieniu werdyktu czytamy:
„Appleby Blue to innowacyjne podejście do projektowania przestrzeni dla starszego pokolenia. Architekci byli świadomi, że jednym z największych wyzwań starzenia się jest rosnące poczucie izolacji. Projekt próbuje temu zaradzić, tworząc miejsca, które zachęcają do przypadkowych spotkań, rozmów z przyjaciółmi czy wspólnego spędzania czasu, choćby przy kieliszku wina, obserwując życie toczące się za oknem. (…) To budynek, który ma przejrzystość wpisaną w swoją strukturę – zachęca mieszkańców, by widzieli i byli widziani.”
i
Projekt pierwszego w Polsce miasteczka zaprojektowanego z myślą o seniorach
Polska architektura także nie pozostaje obojętna na realia życia seniorów. Rok temu media obiegła informacja o planach dotyczących pierwszego w Polsce miasteczka zaprojektowanego z myślą o seniorach. Za projekt Miasteczka Witkowice odpowiada krakowskie biuro ARCHI-VISION Studio Architektury i Wnętrz sp. z o.o. Plan zakładał, że pierwsi mieszkańcy wprowadzą się już w 2025 roku. Niestety - dziś wiadomo, że budowa jeszcze się nie rozpoczęła. Mimo to już sam projekt zasługuje na uwagę.
Czytaj także: Dawny szpital okulistyczny w Witkowicach zmieni się w luksusową osadę dla osób 60+. To przeciwdziałanie samotności seniorów
Witkowice znajdują się około 20 minut drogi od centrum Krakowa, co daje łatwy dostęp do miejskiej oferty kulturalnej. Mimo założenia o kameralności, Miasteczko Witkowice nie miało być odizolowane. W centrum założenia mają znaleźć się przychodnie, które zostaną ulokowane w historycznych budynkach dawnego szpitala okulistycznego. Inwestor planuje stworzenie pełnego zaplecza medycznego, co ma umożliwić wykorzystanie skali kompleksu i historycznej tkanki zabudowy.
Miasteczko zaprojektowano z myślą o aktywności i relacjach społecznych. Na terenie osady mają powstać kawiarnie, alejki spacerowe, ławki, a także wieża widokowa, z której będzie można obserwować panoramę Krakowa. Do dyspozycji mieszkańców mają być również kryty basen i korty tenisowe. W planach uwzględniono przestrzenie rehabilitacyjne, alpakoterapię z udziałem żywych zwierząt oraz sale zajęciowe. Jednym z ciekawszych rozwiązań jest integracyjne przedszkole – miejsce spotkań najmłodszych z seniorami, pełniące rolę przestrzeni międzypokoleniowego kontaktu.
Zamieszkanie przewidziano w specjalnie zaprojektowanych apartamentach dla seniorów. Uzupełnieniem będzie hotel – z jednej strony dla odwiedzających bliskich, z drugiej dla osób korzystających czasowo z usług zdrowotnych na terenie Miasteczka.
