Taras widokowy miał aż 230 metrów, a w środku palmy, kręcone schody i fornir. To Okęcie, lata 60.

Spis treści

1. Podróże samolotem w czasach PRL
2. Przełom lat 50. i powstanie Zarządu Ruchu Lotniczego i Lotnisk Komunikacyjnych
3. Rok 1960. Konkurs na nowy budynek dworca lotniczego
4. Trójkątne płyty żelbetowe na terminalu na Okęciu
5. Wnętrze terminala - eleganckie i ciche
6. Potem nastał czas Etiudy i nowego terminala nr 1
7. Terminal na Okęciu z lat 60. Dane techniczne
8. Okęcie. Projekt: Krystyna Król-Dobrowolska i Jan Dobrowolski. Zdjęcia

Podróże samolotem w czasach PRL

Ten terminal na Okęciu powstał w czasach kiedy na kupno biletu lotniczego mogli sobie pozwolić najzamożniejsi obywatele i... studenci, bo były dla nich zniżki; kiedy nie było skrupulatnych kontroli na lotniskach i wystarczyło przyjechać pół godziny przed odlotem i kiedy samoloty latały w połowie puste, ale i tak im się to opłacało. Powstał w czasach, kiedy na pokładzie można było oficjalnie palić papierosy i mieć ze sobą tyle toreb, ile daliśmy radę wnieść.

Oto terminal projektu projektu Krystyny Król-Dobrowolskiej i Jana Dobrowolskiego, którzy otrzymali w roku 1969 nagrodę I stopnia Ministra Budownictwa ii Przemysłu Materiałów Budowlanych za wybitne osiągnięcia twórcze w projektowaniu w dziedzinie architektury. 

Bardzo duży udział w jego powstaniu miała polityka - zresztą jak i w innych inwestycjach z czasów PRL. Bo choć lotnisko w Warszawie istniało jeszcze przed wojną, to w latach 50., w okresie napięcia w stosunkach między państwami Europy Wschodniej i Zachodniej rozwój połączeń międzynarodowych wyhamował. Zachodni przewoźnicy nie byli mile widziani.

Przełom lat 50. i powstanie Zarządu Ruchu Lotniczego i Lotnisk Komunikacyjnych

- Dopiero pod koniec lat 50. nastąpił przełom, który zaowocował koniecznością uruchamiania nowych rejsów do kolejnych destynacji poza granicami Polski. Rejsy do Warszawy rozpoczęły linie Deustche Lufthansa, KLM, Sabena, SAS, British European Airways - czytamy na oficjalnej stronie portu lotniczego w Warszawie.

W 1959 roku powstał Zarząd Ruchu Lotniczego i Lotnisk Komunikacyjnych, finansowany z budżetu państwa i opłat lotniskowych, którego zadaniem była m.in. budowa i eksploatacja lotnisk. Zarząd zaś podjął decyzję o rozbudowie portu lotniczego w Warszawie.

Najpierw na podstawie badań ustalono lokalizację przyszłego dworca w pobliżu istniejących urządzeń na Okęciu - na tzw. Paluchu, na przedłużeniu alei Żwirki i Wigury i równolegle do istniejącej drogi startowej nr 3.

Rok 1960. Konkurs na nowy budynek dworca lotniczego

W roku 1960 ogłoszono konkurs otwarty na budynek nowego dworca lotniczego.

Architekt Maciej Czarnecki z Politechniki Warszawskiej tak pisał dla Architektury - Murator w 2015 roku:

Większość nadesłanych prac prezentowała strukturalne formy przekryć, nawiązujące wprost do aeronautyki i aerodynamiki. Cienkościenne żelbetowe łupiny, ekspresyjnie podwinięte daszki czy zadaszenia tarczownicowe – symbolizując zerwanie z zasadami grawitacji – znakomicie oddawały dynamikę ruchu. Nie bez znaczenia był tu również fakt rozpoczęcia w 1956 roku realizacji przez Eero Saarinena terminalu TWA na lotnisku w Nowym Jorku. Wpływ jego projektów, a także tej konkretnej realizacji na światową architekturę był w tamtych latach trudny do przecenienia.

W konkursie pierwszą nagrodę przyznano Krystynie i Janowi Dobrowolskim. I ten projekt zatwierdzono do realizacji. Oto on:

- Zwycięski projekt Krystyny i Jana Dobrowolskich nawiązywał do nowoczesnych rozwiązań architektonicznych, stosowanych na zachodnich lotniskach - pisali dla Architektury w 1969 roku Jacek Kończak i Rafał Szwedziński.

Prace projektowe nowego dworca lotniczego rozpoczęły się w 1962 roku. W 1964 ruszyła budowa. Przepustowość nowego Międzynarodowego Dworca Lotniczego była szacowana na około 2 mln pasażerów rocznie. Dla porównania - obecnie lotnisko Okęcie obsługuje dziesięć razy więcej pasażerów. A i tak ma je zastąpić Centralny Port Komunikacyjny.

Obiekt z lat 60. podzielony został na trzy części:

• pasażerską,
• towarową
• administracyjno-techniczną

Umieszczono je w oddzielnych budynkach skomunikowanych łącznikiem. Terminal pasażerski i pawilon towarowy, jako funkcjonalnie odmienne, usytuowano na przeciwległych końcach. Pomiędzy nimi znalazła się podłużna bryła pawilonu administracyjno-technicznego, wysunięta najdalej w stronę płyty lotniska, a zakończona nadbudowaną wieżą kontroli lotów - czytamy w Architekturze z 1969.

Czytaj też:

Polskie budynki, które mogłyby zagrać w filmie Brutalist

Trójkątne płyty żelbetowe na terminalu na Okęciu

Oficjalne otwarcie Międzynarodowego Dworca Lotniczego nastąpiło 29 kwietnia 1969 roku – w 35 rocznicę powstania lotniska na Okęciu. W 1971 roku odprawiono pierwszy milion pasażerów.

Najbardziej charakterystyczną cechą obiektu były trójkątne płyty żelbetowe na przekryciu. Każda ważyła trzy tony!

- Mocowane ukośnie, tworzyły nie tylko oryginalny układ plastyczny, ale umożliwiały też doświetlenie głębokiego traktu - wyjaśniał Maciej Czarnecki.

I dodał: - Każda elewacja skomponowana była w nieco inny sposób. Od strony płyty lotniska, na tle takiej właśnie niezwykle wtedy nowoczesnej, „pilastej” fasady, wiła się długa, 230-metrowa wstęga tarasu widokowego. W latach, kiedy podróże lotnicze nie były tak powszechne jak obecnie, stanowił on niemałą atrakcję, choć można sobie wyobrazić, że także dziś cieszyłby się zainteresowaniem.

Bardzo ciekawie rozwiązano konstrukcję dachu hali pasażerskiej. Założeniem projektowym było uzyskanie poprzez dach doświetleniahali pasażerskiej, co było konieczne ze względu na znaczną głębokość traktu (55,8 m). Dach składa się z trójkątnych płyt żelbetowych prefabrykowanych (o ciężarze ok. 3 tony każda) i wylewanych między nimi żeber żelbetowych. Konstrukcja dachu pracuje przestrzennie - pisali dla Architektury w 1969 Jacek Kończak i Rafał Szwedziński

Wnętrze terminala - eleganckie i ciche

Było tu elegancko i... cicho. W hali odpraw lotniska Okęcie dominowały ciepłe tonacje okładzin dźwiękochłonnych, były też  fornirowane ściany działowe. Wnętrze przewidziano jako jednoprzestrzenne z ogólnodostępną antresolą, na którą prowadziły efektowne, spiralne schody. Podział lekkimi ściankami umożliwiał dowolną rearanżację układu pomieszczeń - pisał Czarnecki.

Zastosowano tu jawor w kolorze naturalnym, wykończony bezbarwnym lakierem poliuretanowym na boazerie i meble, marmur „Morawica" i dywany jednobarwne na posadzki. Użyto także aluminium, szkła zwykłego i hartowanego. Wyposażenie wnętrza hali uzupełnia ogród zimowy w sali tranzytowej oraz wolnostojące pojemniki z zielenią - czytamy w archiwalnym wydaniu Architektury.

Potem nastał czas Etiudy i nowego terminala nr 1

Choć terminal wg projektu Dobrowolskich można było rozbudowywać, tak się nie stało. A lotnisko odprawiało coraz więcej pasażerów. W 1979 roku odprawę pasażerów przeniesiono do tzw. „hali fińskiej”  - to późniejszy terminal „Etiuda”. To stąd w latach 80. Edward Gierek co piątek odlatywał na weekend do swojego domu w Ustroniu (przez lotnisko w Katowicach, rzecz jasna). I to ten terminal zasłynął nieczynnym tarasem widokowym, znanym z filmu "Miś" Stanisława Barei. 

Już pod koniec lat 80. zaczęły się prace przygotowawcze do budowy nowego terminala pasażerskiego. Budowa ruszyła w roku 1990. Nowy dworzec zainaugurował działalność 1 lipca 1992 roku.

Postmodernistyczny dworzec z 1992 roku już po 10 latach całkowicie zdewaluował się estetycznie i jest obecnie przykładem dosyć ubogiego high-techu, gdy tymczasem architektura terminalu z lat 60. wciąż wydaje się nowoczesna - kwituje tę inwestycję Czarnecki.

Terminal na Okęciu z lat 60. Dane techniczne

• Autorzy projektu architektonicznego, technologicznego ii wnętrz: architekci Krystyna Król-Dobrowolska Jan Dobrowolski
• Konstrukcja: inżynierowie Aleksander Włodarz Czesław Cywiński, Witold Jędrzejewski
• Mozaiki i współpraca przy projekcie wnętrz: art. plastyk Zofia Kowalska
• Konstrukcje aluminiowe: inż. Tadeusz Tesarski
• Akustyka: dr Witold Straszewicz
• Instalacje sanitarne: inż. Jerzy Kieszkowski
• Instalacje elektryczne: inż. Jan Janeczko
• Powierzchnia zabudowy 8178 mkw
• Kubatura ok. 97 000 m

Okęcie. Projekt: Krystyna Król-Dobrowolska i Jan Dobrowolski. Zdjęcia