Spis treści
- Doroczne Nagrody Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego 2024
- Architektura cienia, osobliwości i dziwactwa w centrum uwagi
- Skąd takie zainteresowanie projektowaniem toalet i bazarów?
- Architekci zarabiają zbyt mało
- Feministyczno-ekologiczna rewitalizacja w centrum Rzeszowa
- Biogram Aleksandry Wasilkowskiej
Doroczne Nagrody Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego 2024
Ministra Hanna Wróblewska 27 listopada w Krakowie wręczyła nagrody w 12 kategoriach twórcom, animatorom, ludziom kultury i przedstawicielom instytucji, których działalność w szczególny sposób przyczynia się do rozwoju, upowszechniania oraz ochrony kultury i dziedzictwa narodowego.
Jedną z dwunastu wyróżnionych osób została Aleksandrą Wasilkowską - architektka, artystką i scenografką. Jej targowisko w Błoniu znalazło się na liście 40 najlepszych realizacji w konkursie Mies van der Rohe Awards oraz zdobyło Grand Prix Nagrody Architektonicznej POLITYKI 2023. Odbierając tę nagrodę Wasilkowska zwracała uwagę, że traktuje ją jako "ukoronowanie mojej 20-letniej działalności na rzecz tzw. architektury cienia".
Obiekt jest wyrafinowaną wariacją na temat tego, czym może być nowoczesne targowisko. To wręcz antyteza małomiasteczkowego zaniedbania i zapomnienia – pisali o tej realizacji Marcin Brataniec i Łukasz Pancewicz.
Wśród jej projektów na szczególną uwagę zasługuje także modernizacja tzw. bazaru Bakalarska w warszawskich Włochach.
Potraktowanie Bakalaka z szacunkiem i zrozumieniem sprawiło, że targowisko tętni swoim hałaśliwym i kolorowym życiem, jest nieformalnym zagłębiem kuchni azjatyckiej i ciekawym miejscem na mapie Warszawy
– zwracał uwagę Łukasz Pancewicz na naszych łamach (do przeczytania TUTAJ)
Architektura cienia, osobliwości i dziwactwa w centrum uwagi
W architekturze interesują mnie osobliwości i dziwactwa. Takim miejscem są dla mnie bazary, które rodzą się z chaosu życia codziennego – mówiła Aleksandra Wasilkowska w rozmowie z Mają Mozga-Górecką w 2021 r.
Zdaniem architetki "Architektura cienia to wszystkie elementy przestrzenne, które funkcjonują na peryferiach uwagi, takie jak szalety miejskie, bazary, wysypiska śmieci. To tematy w debacie architektonicznej często pomijane, wypierane na dalszy plan, jako mniej ważne i prestiżowe niż architektura związana z kulturą, pracą czy mieszkalnictwem. A jednocześnie to właśnie ta drobna architektura związana z codziennością, higieną, zdrowiem, jedzeniem jest architekturą pierwszej potrzeby, do której dostęp powinien być sprawiedliwy – niezależnie od płci, wieku, klasy społecznej. Samo określenie „architektura cienia” odnosi się do „archetypu cienia” Carla Gustava Junga i jego koncepcji psychologii analitycznej. Jung uważał, że kluczowe dla uzdrowienia ludzkiej psychiki jest nazwanie i włączenie tego, co ukryte i wyparte z naszej świadomości. Podobnie jest z architekturą cienia. Bez włączenia do przestrzeni miast dobrze zaprojektowanych toalet miejskich, bazarów z tanią i zdrową żywnością, bez właściwej gospodarki odpadami, organizm miejski i społeczny nie może prawidłowo funkcjonować." (cytat z rozmowy przeprowadzonej przez Zofię Malicką)
Przeczytaj tę rozmowę TUTAJ
W tym roku Aleksandra była także gościnią podcastu 30/30 prowadzonego przez Artura Celińskiego.
i
Skąd takie zainteresowanie projektowaniem toalet i bazarów?
Wasilkowska uwielbia pracować w architektonicznej niszy i zajmować się tym, co umyka bieżącemu zainteresowaniu. Skąd u niej takie zainteresowanie projektowaniem toalet publicznych i bazarów? W jaki sposób wygląda jej praca z kupcami i właścicielami bazarów? Z czego utrzymuje swoją pracownię? Dlaczego woli pracować w mniejszych miastach? I co zrobi teraz, gdy jej nisza nagle trafiła w centrum światowej uwagi? Zapraszamy do wysłuchania tej rozmowy.
Architekci zarabiają zbyt mało
W swojej działalności Wasilkowska wielokrotnie zwracała też uwagę na kondycję zawodu. Podczas publicznej dyskusji "Wartość pracy architekta" zorganizowanej w marcu 2024 roku na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej zwracała uwagę:
Robię przeciętnie trzy, cztery duże projekty budowlane i średnio trzy scenografie rocznie. Scenografie staram się wykonywać po stawkach w euro. Dzięki temu mogę realizować np. projekt szkoły gdzieś w jakiejś małej miejscowości. Ponieważ wkładamy w niego bardzo dużo pracy, robimy szereg wariantów, walczymy o różne rzeczy, również ideowe – żeby ta szkoła była dostosowana do bardzo różnych grup. (...) Często spieramy się z zamawiającym, by np. móc zrobić ogród deszczowy, a burmistrz danej wsi nigdy o takim rozwiązaniu nie słyszał. Walczymy tak długo, aż to się udaje. Chociaż to jest kompletnie nieopłacalne. Więc w pewnym sensie ten research, który robimy, czy ta walka i aktywizm są bilansowane przez projekty realizowane w świecie opery. Tak to więc funkcjonuje biznesowo
Wśród proponowanych rozwiązań Wasilkowska podniosła kwestię konstrukcji zamówień publicznych:
Ja głównie pracuję dla podmiotów publicznych, czyli samorządów czy miast. To są tzw. przetargi, w których w 90% wygrywa najniższa cena. Możemy to porównać do systemu w innych krajach (...). W Belgii, gdzie teraz, jak wszyscy wiemy, architektura jest uważana za jedną z takich najświeższych i najlepszych jakości (...), cena jest ustalona z góry. Jeżeli burmistrz zamawia zaprojektowanie targowiska, to już w ogłoszeniu tego przetargu jest określone np., że wynagrodzenie architekta wynosi 8, 10 czy 12%. I z tym nikt nie dyskutuje, nikt się z tym nie ściga, nikt nie winduje lub nie obniża cen za projekt. Za to ściga się na pomysły, na doświadczenia, na idee.
Przeczytaj artykuł poświęcony Wartości pracy architekta, który opublikowaliśmy w lipcowym numerze "A-m"
Feministyczno-ekologiczna rewitalizacja w centrum Rzeszowa
Jednym z projektów, nad którym obecnie pracuje Aleksandra Wasilkowska jest rewitalizacja kwartału w centrum Rzeszowa. Opracowanie przygotowane przez Aleksandrę Wasilkowską objęło halę targową wraz z otoczeniem oraz pobliski plac Wolności i położony pomiędzy nimi bazar. W sumie to prawie 16 hektarów w centrum miasta. Jeśli program rewitalizacji się powiedzie, obraz tej okolicy całkowicie się odmieni. Zmiany odczuwalne będą już w warstwie symbolicznej. Dzisiejszy plac Wolności zmieni się w Park Wolności - teren zielony z funkcją rekreacyjną. Na osi ulicy 8 marca stanąć ma pomnik Praw Kobiet. - W ten sposób chcemy zrównoważyć warstwę tożsamości tej dzielnicy - tłumaczy Wasilkowska na łamach lokalnego portalu nowiny24.pl.
Prezydent miasta Konrad Fijołek zapewnia z kolei, że szczegóły będą jeszcze konsultowane z kupcami. Ale architektka zastrzega, że zmiany będą "olbrzymie", i że uwzględnią jej ekologiczną, i feministyczną perspektywę.
Przeczytaj więcej na temat tego projektu w artykule Karola Kobosa
Biogram Aleksandry Wasilkowskiej
Aleksandra Wasilkowska, architektka, artystka i scenografka. Od 2007 roku prowadzi w Warszawie pracownię architektoniczną, równolegle publikując książki (m.in seria Architektura Cienia), tworząc wystawy, instalacje i scenografie. Będąc wiceprezeską OW SARP, współtworzyła strategię Warszawskich Centrów Lokalnych. W 2010 roku wraz z Agnieszką Kurant reprezentowała Polskę na XII Międzynarodowym Biennale Architektury w Wenecji. Realizacje: Targowisko Bakalarska (Warszawa, 2020-2021), wnętrze lodziarni Lukullus (Warszawa, 2019), Targ Błonie (Błonie, 2022); Publikacje: Architektura cienia (Warszawa, 2012), Warszawa jako struktura emergentna (współautor: A. Nowak, Warszawa, 2009)
