i
To już czwarta część serii dwujęzycznych map-przewodników po warszawskiej architekturze, publikowanych przez Instytut Stefana Starzyńskiego, oddział Muzeum Powstania Warszawskiego. Prezentowane dzieła pochodzą głównie z lat 60. XX wieku – czasu dla mozaik najbardziej sprzyjającego. 50 prezentowanych tu znakomitych dzieł sztuki to ledwie skromna cząstka imponującej liczby mozaik powstałych w architekturze Warszawy po 1945 roku. Patrząc z innej perspektywy, to niestety niemal wszystko, co z owej liczby pozostało. Wiele unikalnych, wartościowych kompozycji zniszczono jako „stare”, „brzydkie” i „komunistyczne”. Dziś dla wielu wyznacznikiem nowoczesności pozostaje gipsowa płyta wyklejona fatalnej jakości fototapetą. Nie istnieje też system prawny, który działaniom destrukcyjnym byłby w stanie skutecznie zapobiec. Mozaiki to dziś gatunek na krawędzi zagłady a przecież każda z nich opowiada historię - o twórcy, minionych czasach, modzie czy polityce. Wśród autorów mozaik można znaleźć nazwiska artystów znanych jak i tych, dla których miejsca w almanachu sztuki polskiej czasów PRL-u zabrakło. Wszystkim im jednakowoż należy się pamięć i szacunek. Ich dzieła przetrwały. Świadomość posiadania własnego, cennego dziedzictwa artystycznego trzeba na nowo w ludziach wyzwolić. Bezkrytyczne zapatrzenie w zachodnie wzorce estetyczne rodzi nieuleczalne kompleksy, rodzimej sztuce przynosząc nieodwracalne straty. Być może dzięki tej skromnej publikacji uda się ocalić od zniszczenia wartościowe dzieło lub dwa. Niewykluczone, że jest to również ostatni moment na to, by większość z prezentowanych tu mozaik zobaczyć na własne oczy – opowiada Paweł Giergoń, badacz dokumentujący istniejące jeszcze przykłady tej rzadko dziś uprawianej dziedziny sztuki. Autor przypomina postaci artystów parających się twórczością na tym polu, jest jednym z inspiratorów wzrostu zainteresowania twórczością Gabriela i Hanny Rechowiczów. Mapa zwraca uwagę na istniejące do dziś w Warszawie, ale często niezauważane obiekty - mozaikę Wojciecha Fangora na Dworcu PKP Warszawa Śródmieście, fantastyczny zegar Kazimierza Gąsiorowskiego i Teresy Chromy na Starym Mieście, kompozycje Ewy Kuleszy, Wandy Rodowicz i Wandy Skonieckiej na dawnym hotelu dla cudzoziemców (PUMA) i wiele innych. Spotkanie autorskieKlubokawiarnia Syreni Śpiewul. Szara 10a, WarszawaARCHIMAPA – Mozaiki WarszawskieTekst i zdjęcia: Paweł GiergońWydawca: Muzeum Powstania Warszawskiego i Instytut Stefana StarzyńskiegoProjekt graficzny: Magdalena PiwowarPartnerzy: SZTUKA.NET, Fundacja Bęc ZmianaCena: 18 zł
