Wenecja znów stolicą architektury! Ruszyło tegoroczne Biennale. Wydarzenie gości 65 pawilonów narodowych

Spis treści

1. Architektura-murator w Wenecji!
2. Polski Pawilon na Biennale Wenecja 2025. Lary i Penaty
3. Nordycki Pawilon na Biennale Wenecja 2025. O trans ciele w architekturze
4. Japoński Pawilon na Biennale Wenecja 2025. AI
5. Koreański Pawilon na Biennale Wenecja 2025. „Dom w ogniu”

Architektura-murator w Wenecji!

Tegoroczne Biennale Architektury w Wenecji, które rozpoczęło się 10 maja do 23 listopada 2025 roku, odbywa się w Giardini, Arsenale i innych punktach miasta. Pietrangelo Buttafuoco, przewodniczący La Biennale di Venezia, oraz Carlo Ratti, kurator 19. edycji, ogłosili, że hasłem przewodnim będzie "Intelligens. Naturalne. Sztuczne. Wspólne." Carlo Ratti Carlo tłumaczy go następująco:

Tytuł Międzynarodowej Wystawy Architektury ogłaszany jest zazwyczaj po angielsku i włosku. Natomiast w 2025 roku odwołanie do wspólnego łacińskiego źródłosłowu intelligens sprawi, że ten sam tytuł będzie obowiązywać w obu językach. Tytuł Intelligens ma związek z nowoczesną koncepcją «inteligencji», ale odsyła też do szerszego wachlarza znaczeń ze względu na ostatnią sylabę «gens», która po łacinie oznacza «ludzi». Daje to początek nowej, fikcyjnej bazie słowotwórczej, która wskazuje, jaka powinna być inteligencja przyszłości: włączająca, wieloraka i obdarzona wyobraźnią przekraczającą to, co znamy dziś jako sztuczną inteligencję.

Czytaj także: Biennale w Wenecji 2025. Architektura-murator jest na miejscu. Co będzie się działo na Biennale Architektury? Zapowiedź

Nasza redakcja jest obecna na miejscu już od kilku dni, a na naszym portalu i w mediach społecznościowych pojawią się relacje, teksty i zdjęcia z tego wydarzenia. Zachęcamy do śledzenia naszych kanałów, jeśli chcecie być na bieżąco z tym, co dzieje się w Wenecji.

Jakie pawilony czekają na nas w tym roku?

Polski Pawilon na Biennale Wenecja 2025. Lary i Penaty

W Pawilonie Polskim można już oglądać wystawę "Lary i Penaty. O budowaniu poczucia bezpieczeństwa w architekturze". Ekspozycja jest efektem pracy interdyscyplinarnego zespołu w składzie: architekt Maciej Siuda, artyści Krzysztof Maniak i Katarzyna Przezwańska oraz historyczka architektury Aleksandra Kędziorek. 

Czytaj także: Polski Pawilon na Biennale w Wenecji sięga do przesądów budowlanych. Na wystawie brzozy, gromnice i pająki

Tegoroczna wystawa w Pawilonie Polskim koncentruje się na podstawowej funkcji architektury – zapewnianiu schronienia. Od zawsze budynki miały chronić ludzi przed zagrożeniami: pogodą, katastrofami naturalnymi czy wojną. Obecnie, w kontekście zmian klimatycznych i napiętej sytuacji międzynarodowej, pytanie o to, czy architektura potrafi realnie zwiększać nasze bezpieczeństwo, staje się szczególnie istotne.

Podczas premierowego oprowadzania po wystawie, autorzy podkreśli: 

Chcemy zaznaczyć, że w pewnym sensie jest to wystawa o różnych lękach i różnych niepokojach, a także o tym, jak ludzie radzą sobie z tymi lękami za pomocą przedmiotów w architekturze. Chcieliśmy, żeby ta paleta lęków była szeroka, żeby nie sprowadzała się tylko do wierzeń i rytuałów, ale również wprowadzała wątki szczególnie współczesne.

Nordycki Pawilon na Biennale Wenecja 2025. O trans ciele w architekturze

Kraje nordyckie - Szwecja, Norwegia i Finlandia - zaprezentowały swoją ekspozycję w legendarnym Pawilonie Nordyckim autorstwa Sverre Fehna z 1962 roku, będącego przykładem modernistycznej architektury. Tegoroczna wystawa łączy elementy architektury, sztuki performatywnej i instalacji artystycznej.

Czytaj także: Nordycki Pawilon na Biennale w Wenecji poszerza rozumienie ciała w architekturze. Punktem wyjście jest trans ciało

Ekspozycja zatytułowana Industry Muscle: Five Scores for Architecture przygląda się nowoczesnej architekturze przez pryzmat trans cielesności, czyli doświadczaniu własnego ciała, które nie mieści się w tradycyjnych, binarnych podziałach na kobiece i męskie. Taka perspektywa uwzględnia płynność zarówno cielesności, jak i tożsamości. Centralne miejsce na wystawie zajmują prace fińskiego artysty Teo Ala-Ruony, który łączy w swojej twórczości performance, teatr i choreografię.

Wystawa wykorzystuje pojęcie trans ciała jako punkt wyjścia do ponownego przemyślenia relacji między architekturą a człowiekiem. Zestawia modernistyczną formę Pawilonu Nordyckiego z alternatywnym podejściem do projektowania, skoncentrowanym na cielesności i doświadczeniu osób trans. Jak czytamy na stronie Muzeum Architektury Fińskiej:

"Architektura jest projektowana dla ludzkiego ciała, a nasze rozumienie ciała kształtuje architekturę. W epoce modernizmu narzędzia takie jak diagram Modulor Man Le Corbusiera zostały opracowane na podstawie standaryzowanych koncepcji ludzkiego ciała. Narzędzia te definiowały idealnego użytkownika, co ułatwiało projektowanie, ale pomijało różnorodność ciał i doświadczeń. Jednocześnie światopogląd opierał się na ciągłym wzroście i pojęciu nieograniczonych zasobów naturalnych. 

(...) Czy alternatywne podejście do architektury – takie, które otwiera nowe ścieżki na przyszłość – może polegać na poszerzeniu naszego rozumienia ciała? Jak stwierdził główny kurator, architekt i inżynier Biennale Carlo Ratti: „ Kiedy ustalone systemy zaczynają zawodzić, potrzebne są nowe sposoby myślenia”. 

Japoński Pawilon na Biennale Wenecja 2025. AI

Pawilon „In-Between”, którego kuratorem jest Jun Aoki, bada dynamicznie zmieniającą się rolę sztucznej inteligencji w architekturze. Wystawa skupia się na eksplorowaniu relacji pomiędzy człowiekiem a sztuczną inteligencją generatywną. Inspiracją dla projektu jest japońska koncepcja „ma” – przestrzeni pomiędzy, która symbolizuje napięcie i dialog między dwoma bytami.

Pawilon ma być miejscem, gdzie AI i człowiek współtworzą, a nie konkurują – żadne z nich nie dominuje. W ramach wystawy elementy pawilonu zostały „odnowione” zarówno w sensie rzeczywistym, jak i fikcyjnym, pod wpływem generatywnej AI. Celem jest ukazanie nowej formy kreatywności, która nie należy wyłącznie do ludzi ani maszyn. Projekt podejmuje próbę zrozumienia, jak można kierować współpracą z AI w jej wczesnej fazie rozwoju. Całość stanowi refleksję nad przyszłością, w której człowiek i technologia uczą się współistnieć poprzez twórczy dialog.

Koreański Pawilon na Biennale Wenecja 2025. „Dom w ogniu”

W tym roku Koreański Pawilon świętuje 30-lecie swojego istnienia i z tej okazji przygotował wyjątkową wystawę zatytułowaną Little Toad, Little Toad: Unbuilding Pavilion. Jej temat to sam pawilon – jego historia, znaczenie i przyszłość. Zamiast traktować go jako zwykłą, neutralną przestrzeń wystawową, kuratorzy pokazują go jako coś żywego i wieloznacznego. Inspiracją do tytułu była dziecięca piosenka ludowa o ropusze, która buduje nowy dom. Pojawiające się w niej motywy – jak „stary dom”, „nowy dom” czy „dom w ogniu” – służą do pokazania wyzwań, jakie stoją przed pawilonem i całym Biennale, m.in. w kontekście zmian klimatycznych.

Na wystawie zobaczymy prace wizualne i badania, które zadają pytania o to, czym jest pawilon narodowy i jak może wyglądać w przyszłości. Ropucha, jako symbol przemiany, prowadzi nas przez refleksję nad przeszłością i tym, co przed nami. W ten sposób Koreański Pawilon zachęca do myślenia o wystawach nie tylko jako o pokazach sztuki, ale jako przestrzeniach zmiany i dialogu.