Kolorowy Dom dla Pięciu Kobiet. Daje schronienie, ale nie boi się być widoczny

Spis treści

1. Schronienie dla kobiet dotkniętych przemocą 
2. Nawiązania do budownictwa pasterskiego i współpraca z artystami
3. 5 kobiet i 20 drzwi, które otwierają się na świat
4. Rybnik: mieszkanie dla trzech seniorek
5. Jaskrawy kolor, którzy oddaje kobietom głos

Schronienie dla kobiet dotkniętych przemocą 

Dom dla Pięciu Kobiet to przestrzeń stworzona z myślą o kobietach, które doświadczyły wojny, przemocy i niesprawiedliwości społecznej. Położony na wsi nieopodal Gradačaca, niewielkiego miasta w Bośni i Hercegowinie, projekt biura Ten Studio stanowi model troski i zaangażowania społecznego. Jego fundamentem jest przekonanie, że najlepsze warunki do życia i rozwoju powstają w harmonii między wspólnotą a indywidualną niezależnością – przy jednoczesnym dzieleniu się odpowiedzialnością.

Czytaj także: Reaktywator. Nowa przestrzeń społeczno-usługowa z kooperatywą mieszkaniową we Wrocławiu

Architektura domu nie narzuca ram – elastyczny układ przestrzeni pozwala na łatwe dostosowanie wnętrz do zmieniających się potrzeb mieszkańców. Dzięki temu codzienność staje się przestrzenią do nieustannego odnajdywania własnej tożsamości. Kobiety same decydują o kształcie wspólnego życia, od organizacji ogrodu po długość swojego pobytu.

Nawiązania do budownictwa pasterskiego i współpraca z artystami

Mimo swojej nowoczesnej architektury, obiekt subtelnie wpisuje się w kontekst lokalnej architektury – nawiązania do tradycyjnego budownictwa pasterskiego oraz zastosowanie drewna i metalu tworzą pomost między znanym a nowym, tymczasowym domem.

Za relację obiektu z otoczeniem odpowiadał architekt krajobrazu Daniel Ganz, który we współpracy z TEN Studio zadbał o odpowiedni układ ogrodu, dobór roślin oraz sposób kształtowania terenu. Z kolei artystka Shirana Shahbazi zadbała o wyjątkowy charakter fasady, wykorzystując mocny kolor do stworzenia dynamicznej, zmieniającej się w czasie kompozycji. Całość powstała w ścisłym dialogu z lokalnymi wykonawcami.

5 kobiet i 20 drzwi, które otwierają się na świat

Na parterze Domu znajdują się prywatne pokoje, wspólna przestrzeń dzienna oraz pomieszczenia gospodarcze. Każdy z pięciu pokoi jest przestronny, o identycznym układzie i powierzchni, wyposażony w szafy oraz aneks kuchenny, co zapewnia mieszkankom niezależność. Nietypowym rozwiązaniem jest dziesięć podwójnych drzwi na południowej elewacji, które przekształcają standardowy korytarz w wewnętrzną uliczkę. Tak zaprojektowana przestrzeń wspólna rozwija ideę południowych tarasów.

Strefa wspólna łączy funkcję kuchni, strefy powitalnej, warsztatu i salonu. Otwarta z trzech stron, ze świetlikiem oddzielającym część prywatną od przestrzeni wspólnej, sprzyja zarówno codziennym interakcjom, jak i pracy przy m.in. obróbce żywności. Z parteru można również przejść bezpośrednio do ogrodu, do którego prowadzą nie tylko rozmieszczone na elewacji drzwi, ale także dwa pomieszczenia gospodarcze z toaletami.

Czytaj także: Dom Pomocy Społecznej o podwyższonym standardzie. Bez barier i komfortowo

Nad wspólną strefą znajduje się 26-metrowa wielofunkcyjna sala inspirowana tradycyjną architekturą pasterską. To przestrzeń elastyczna – wykorzystywana sezonowo, zarówno do przechowywania żywności, jak i przyjmowania dodatkowych mieszkańców. Jej charakterystycznym elementem są ruchome panele na północnej ścianie, które kontrolują dostęp światła i powietrza. Wnętrze wykończono drewnem, które kontrastuje z kratownicą i metalowymi panelami pokrywającymi elewację.

Rybnik: mieszkanie dla trzech seniorek

W Polsce idea co-livingu wciąż jest nowością, jednak stopniowo zyskuje na popularności jako odpowiedź na rosnące ceny wynajmu i kryzys mieszkaniowy. Wspólne zamieszkiwanie zaczyna być postrzegane jako realna alternatywa dla osób starszych, singli czy młodych dorosłych szukających bardziej przystępnych cenowo i społecznie angażujących form mieszkalnictwa.

Przykładem takiego rozwiązania jest inicjatywa z Rybnika, dzięki której w 2022 roku trzy nieznające się wcześniej seniorki zamieszkały w wyremontowanym lokalu zakupionym przez miasto. Mieszkanie ma 84 metry kwadratowe powierzchni i składa się z dwóch dwuosobowych pokoi z wyjściem na taras, części wspólnej i w pełni wyposażonej kuchni. Lokal jest dostosowany do potrzeb osób z niepełnosprawnością. Każda z lokatorek płaci za pobyt jedynie ok. 140 zł miesięcznie. Jak zapowiada miasto, "W pierwszym kwartale 2025 roku kolejne mieszkanie wspomagane udostępnione zostanie mężczyznom".

Jaskrawy kolor, którzy oddaje kobietom głos

Budynki związane z opieką i wsparciem dla osób w kryzysie często nie eksponują swojej architektury. Ich priorytetem pozostaje funkcjonalność. Przykładem mogą być schroniska dla osób w kryzysie bezdomności, ośrodki interwencji kryzysowej czy domy samotnej matki – zazwyczaj skromne, często polegające na adaptacji istniejących budynków.

Czytaj także: Rozpoczęła się budowa domu dla nastoletnich matek według projektu biura WXCA

W dużej mierze odpowiadają za to ograniczone budżety, które skłaniają inwestorów do stawiania na praktyczność bardziej niż na wyrazistość. Tego typu placówki bywają także społecznie stygmatyzowane, stąd ich dyskretna forma, która ma zapewnić ich użytkownikom poczucie bezpieczeństwa i anonimowości. Filip Domaszewski, architekt specjalizujący się w projektowaniu prospołecznym, w rozmowie z Aleksandrą Czupkiewicz przyznał:

Placówki opieki społecznej nie są, i nigdy nie były, tematem architektonicznie atrakcyjnym. Budynków o tym przeznaczeniu w Polsce się nie prezentuje. Może dlatego, że nikt się specjalnie nie przejmuje tym, jak wyglądają czy funkcjonują, powstają przy użyciu najprostszych środków. Podczas realizacji domu w Jankowicach mieliśmy szczęście trafić na świadomego inwestora, który chciał osiągnąć coś więcej niż tylko wybudować budynek zaspokajający bazowe potrzeby użytkownika. Warunki, w jakich przychodzi żyć osobom w kryzysie bezdomności w tzw. schroniskach, zwykle są bardzo złe. Już sama ta nazwa funkcjonująca w polskim ustawodawstwie brzmi urzędniczo, nieprzyjemnie – nie akceptujemy jej.

Tym cenniejsza wydaje się decyzja architektów o wykończeniu Domu tak wyrazistym materiałem, jakim jest różnokolorowa, falująca blacha.